Microsoft Word fiz-9 mv az capa docx

19 
 
FƏNLƏRARASI İNTEQRASİYA 
 
Fizikanın digər fənlərlə inteqrasiya imkanları özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bəzi 
mövzuların tədrisini, məsələn, “Elektrolitlərdə elektrik cərəyanı”, “Yarımkeçiricilər. Yarım-
keçiricilərin məxsusi elektrik keçiriciliyi” və s. kimya müəllimləri ilə birgə inteqrativ forma-
da təşkil etmək də mümkündür. Belə müasir tədris texnologiyaları hazırda geniş yayılmışdır. 
Fizikanın tədrisinin digər fənlərlə inteqrasiya imkanlarına baxaq.  
1. Riyaziyyat. Aydındır ki, fizikanın tədrisində elmi metod kimi riyaziyyatın əhəmiyyəti 
böyükdür. Bu baxımdan fizikanın tədrisində riyazi düstur və modellərdən geniş istifadə 
olunur. Fizikanın tədrisinin effektivliyini təmin etmək üçün riyazi biliklərin olması vacibdir.  
2.  Kimya.  9-cu sinifdə fizikanı öyrənərkən  şagirdlər artıq kimya kursundan bir çox 
anlayışlarla tanış olmuşlar. Xüsusilə sonuncu “Atom və atom nüvəsi fizkiası” tədris vahidini 
tədris edərkən kimya fənnindən öyrənilən biliklərlə inteqrasiya çox əhəmiyyətlidir.  
3. Biologiya. Biologiya kursunda fiziki qanunlara, hadisələrə  və anlayışlara  əsaslanan 
çoxlu sayda maraqlı proseslər vardır (biofizika). Təbiət fənlərinin inteqrativ tədrisi fizikanı 
digər fənlər arasında əsas aparıcı fənnə çevirir. Biologiyanın tədrisi zamanı fiziki biliklərdən 
istifadə edilməsi  şagirdlərə  təbiət hadisələrinin aydınlaşdırılmasına və  təbiət qanunlarının 
vahidliyini sübut etməyə imkan yaradır. Biologiya dərslərində bakteriyalardan tutmuş filə və 
balinayadək müxtəlif canlı orqanizmlərin ölçüləri, hərəkət sürətləri, kütlələri kimi fiziki 
kəmiyyətlərdən istifadə olunur.  
4.  Həyat bilgisi. Həyat bilgisi fənnində “Təbiət və biz” məzmun xətti, demək olar ki, 
əsasən, fizika fənni üzərində qurulmuşdur. Bu baxımdan təbiət hadisələri, bu hadisələrin 
başvermə qanunauyğunluqlarını öyrənərkən müəllim mütləq bu iki fənnin inteqrasiyasından 
istifadə etməlidir. 
5.  Coğrafiya.  Coğrafiya kursunun fənn kurikulumunda “Təbiət” məzmun xətti 
şagirdlərdə Yer kürəsini vahid fiziki sistem kimi qavramağa, təbii hadisələrin inkişaf 
qanunauyğunluğunu dərk etməyə imkan yaradır. Fizika fənnindən  əldə edilən biliklər 
əsasında  şagirdlər təbii proseslərin səbəblərini təhlil edir, nəticələrini aydınlaşdırır, gələcək 
inkişafının proqnozunu verirlər.  
6. Texnologiya. Fizikanın tədrisi ilə texnologiyanın özünəməxsus əlaqəsi müstəqil araş-
dırma və layihələrin hazırlanmasında, müxtəlif modellərin yaradılmasında texnologiya fən-
nindən qazanılan praktik bilik və bacarıqlardan istifadə edilməsində daha çox nəzərə çarpır.  
7.  İnformatika. İnformatikadan qazanılan texniki və texnoloji biliklər yalnız fiziki bilik-
lərə əsaslanır. Fiziki biliklər olmadan müasir texnologiyaların öyrənilməsi mümkün deyil. Bu 
baxımdan informatika dərslərində şagirdlər informasiya və kommunikasiya texnologiyaları-
nın inkişafında fizikanın rolunu əlaqələndirir, elektron dərs vəsaitlərindən istifadə edir, təqdi-
matlar hazırlayırlar.  
8. Musiqi. Fizikanın səs bölməsini öyrəndikdə musiqi dərsindən öyrənilən səslərə əsas-
lanaraq əlaqə yaratmaq olar.   
9. Təsviri incəsənət.  Fiziki proseslərin, çətin təsəvvür olunan obyekt və hadisələrin tə-
səvvürə  əsasən təsvir edilməsi “Təsviri incəsənət” fənnindən qazanılan mühüm bacarıqlara 
əsaslanır. Bu baxımdan realist və sürrealist obrazların kağız üzərinə təsvir edilməsi şagirdlər-
də abstrakt düşüncə tərzinin, həmçinin modelləşdirici təfəkkürün formalaşdırılmasına xidmət 
edir.  
Fənlərarası inteqrasiya cədvəli üzərində ayrıca dayanmaq lazımdır. Cədvəldə  hər bir 
mövzunun digər fənlərin uyğun alt standartları ilə inteqrasiya imkanları  təsvir edilmişdir. 
Müəllim dərsə hazırlaşan zaman fənlərarası inteqrasiya cədvəlində göstərilmiş materialla 
tanış olması vacibdir.  

---

20 
 
FƏNLƏRARASI İNTEQRASİYA CƏDVƏLİ 
FƏSİL VƏ MÖVZULAR 
FƏNNİN ADI VƏ ALT STANDARTLARIN NÖMRƏSİ 
1.
   
M
üxt
əlif mühitl
ərd
ə elektrik 
cə
rə
yan
ı 
1. 
 
Metalların elektrik keçiriciliyinin klassik 
elektron nəzəriyyəsi. 
Riy. 2.2.1,2.2.3, İnf. 3.1.3,3.2.4, Kim. 1.1.1,
 
 1.2.1, 1.3.1. 
2. 
 
Metalların müqavimətinin temperaturdan 
asılılığı. 
Riy 1.2.2, 2.2.1, 5.1.1, Kim.  1.1.1,
 
  1.2.1. 
3. 
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2, 1.2.4, 1.3.1,  2.2.1,  2.2.3,  3.1.5,  5.1.1,  İnf. 3.2.4,
 
 
Kim.1.3.1,  3.1.1. 
4. 
 
Elektrolitlərdə elektrik cərəyanı. 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, H-b.1.1.1, 1.2.1,  Kim.1.3.1, 3.1.1. 
5. 
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2,  1.2.4, 1.3.1,2.2.1,  2.2.3,  3.1.5,5.1.1, İnf. 3.2.4, 
Kim.1.3.1, 3.1.1. 
6. 
 
Praktik iş-1. Elektroliz hadisəsinin 
araşdırılması. 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, İnf. 3.1.3, 3.2.2,3.2.3, 3.2.4, C. 3.2.5,  Kim. 1.2.1, 
1.3.1. 
7. 
 
Vakuumda elektrik cərəyanı. 
Riy. 2.2.1,  2.2.3,  5.1.1, C. 3.2.5. 
8.
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2, 1.2.4, 1.3.1,  2.2.1, 2.2.3, 3.1.5,5.1.1, İnf. 3.2.4, 
Kim.1.3.1, 3.1.1. 
9. 
 
Qazlarda elektrik cərəyanı.  
Qeyri- müstəqil boşalma. 
Riy 1.2.2, 2.2.1, 5.1.1, Kim.  1.2.1, 1.3.1. 
10. 
 
Müstəqil qaz boşalması və onun növləri. 
Riy. 1.2.4, 2.2.3, İnf. 3.1.3,  3.2.2,  3.2.3,  3.2.4. 
11. 
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2, 1.2.4, 1.3.1,  2.2.1, 2.2.3,  3.1.5,  5.1.1, İnf. 3.2.4. 
12.
 
Yarımkeçiricilər. Yarımkeçiricilərin 
məxsusi elektrik keçiriciliyi. 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, İnf. 3.1.3, 3.2.2,  3.2.3, 3.2.4, Kim.  1.2.1, 1.3.1. 
13.
 
Yarımkeçiricilərin aşqar keçiriciliyi 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, C. 3.2.5, Kim. 1.2.1, 1.3.1. 
14.
 
 p-n keçidi. Yarımkeçirici diod (əlavə oxu 
materialı) 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, C. 3.2.5, Kim. 1.2.1, 1.3.1. 
15. Yarımkeçirici cihazlar
 
 
Riy. 1.2.4, 2.2.1. 
16.
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2, 1.2.4, 1.3.1, 2.2.1, 2.2.3, 3.1.5,  5.1.1, İnf. 3.2.4, 
Kim.1.3.1. 
17.
 
Təqdimat dərs. Müxtəlif mühitlərdə 
elektrik cərəyanı 
Riy. 2.2.1,   2.2.3, Ədəb. 2.1.1, 2.2.1. 
2.
 M
aqnit sah
əsi
 
18.
 
Maqnit hadisələri. Sabit maqnitlər.
 
Riy 1.2.2, 5.1.1, İnf. 3.1.3, 3.2.2, 3.2.3, 3.2.4, Kim. 1.1.1,
 
1.2.1. 
19.
 
Maqnit sahəsi. Maqnit sahəsinin mənşəyi.
 
Riy. 2.2.1, 2.2.3, Kim.  1.1.1, 1.2.1. 
20.
 
 
Məsələ həlli.
 
Riy.1.1.3, 1.2.2, 1.2.4, 1.3.1, 2.2.1, 2.2.3, 3.1.5, 5.1.1, İnf. 3.2.4,  
Kim. 1.1.1, 1.2.1. 
21.
 
 
Maqnit sahəsinin induksiyası.
 
Riy. 1.2.4, Kim.  1.1.1, 1.2.1. 
22.
 
 
Yerin maqnit sahəsi.
 
Riy. 2.2.1, 5.1.1, Kim.  1.1.1, 1.2.1. 
23.
 Cərəyanlı düz naqilin maqnit induksiyası.
 
Riy 1.2.2,   2.2.1, Kim. 1.1.1,
 
1.2.1. 
24.
 
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2,  1.2.4, 1.3.1, 2.2.1, 2.2.3, 3.1.5,  5.1.1, İnf. 3.2.4. 
25.
 
 
Dairəvi cərəyanın və cərəyanlı sarğacın 
maqnit sahəsi. 
Riy. 2.2.1,  2.2.3, İnf. 3.1.3,  3.2.2,  3.2.3,  3.2.4. 
26.
 
 
Elektromaqnit və onun tətbiqləri. 
Riy. 2.2.1,  5.1.1. 
27.
 
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2,  1.2.4, 1.3.1,  2.2.1,  2.2.3,  3.1.5,  5.1.1, İnf. 3.2.4. 
28.
 
 
Cərəyanların maqnit qarşılıqlı təsiri. 
Riy. 2.2.1, 5.1.1, İnf. 3.1.3,  3.2.3.  
29. 
 
Maqnit sahəsinin cərəyanlı düz naqilə 
təsiri. Maqnit induksiyasının modulu. 
Riy. 2.2.1,  2.2.3, Ədəb. 2.1.1, 2.2.1. 
30.
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3., 1.2.2., 1.2.4., 1.3.1.,  2.2.1.,  2.2.3.,  3.1.5.,  5.1.1., İnf. 
3.2.4. 
31.
 
Maqnit sahəsinin cərəyanlı çərçivəyə təsiri. Riy 1.2.2.,  2.2.1. 
32.
 
Amper qüvvəsinin tətbiqləri: elektrik 
mühərriki və elektrik ölçü cihazları. 
Riy. 2.2.1., 2.2.3.,  5.1.1., C. 3.2.5. 
33.
 
Məsələ həlli. 
Riy.1.1.3, 1.2.2,  1.2.4, 1.3.1,  2.2.1,  2.2.3,  3.1.5,  5.1.1, İnf. 3.2.4. 
34.
 
Maqnit sahəsinin hərəkətdə olan yüklü 
zərrəciklərə təsiri. Lorens qüvvəsi. 
Riy. 1.2.4,  2.2.1, Ədəb. 2.1.1, 2.2.1. 

---