ÖN SÖZ
Professor Fuad Məmmədovun mütəxəssislərin və geniş oxucu kütləsinin
diqqətinə təqdim edilən, qərb ölkələrinin idarəetmə təcrübəsinin öyrənilmə-
sinə və ümumiləşdirilməsinə həsr edilmiş “İdarəetmə mədəniyyəti. Xarici
ölkələrin təcrübəsi” kitabı Azərbaycanda fərdi, milli və qlobal idarəetmənin
tarixi və nailiyyətlərinə həsr edilmiş ilk ciddi kulturoloji tədqiqatdır. Sovet
dövründə, SSRİ-də olduğu kimi, Azərbaycanda da dövlət orqanları öz tə-
şəbbüsündən, tənqidi təhlili və yaradıcılıq əsaslarından, qərarlar qəbul etmə
və ictimai inkişaf proqramlarını işləyib hazırlama hüququndan məhrum,
Kommunist Partiyasının iradə və qərarlarının icraçıları idi. Buna görə tota-
litar marksist-leninçi ideologiyasının hakimiyyəti şəraitində kulturologiya
kimi, inzibati-dövlət idarəçiliyi xarici elmi də sovet quruluşu üçün qəbul-
edilməz burjua yalançı-elmi kimi nəzərdən keçirilirdi. Belə münasibət sovet
respublikalarının dövlət quruculuğunda qərb nəzəriyyəsi nailiyyətlərinin
mənimsənilməsi prosesini və praktik istifadəsini və bu sahədə əməli təcrü-
bənin əldə edilməsini uzun müddət ləngitmişdir. Bu reallığı, həmşinin Bir-
ləşmiş Krallıq, ABŞ, Almaniya, Fransa, Yaponiya və digər ölkələrin idarə-
etmə mədəniyyəti sahəsində əldə etdikləri mühüm nailiyyətləri nəzərə ala-
raq, Azərbaycan Respublikasında və demokratik inkişaf yoluna qədəm qoy-
muş digər ölkələrdə idarəetmə elmi sahəsində fəal fundamental və tətbiqi
kulturoloji tədqiqatların həyata keçirilməsi aktuallığı aşkar olunur.
Monoqrafiyada ilk dəfə olaraq, idarəetmə problemlərinə orijinal kulturo-
loji yanaşma - idarəetmə proseslərinin fərdi, ailə, kollektiv, dövlət və bey-
nəlxalq birlik səviyyəsində sistemləşdirilməsi və təsvirinin yeni forması
təqdim edilmişdir. Burada müxtəlif Şərq və Qərb ölkələrində dövlət idarə-
çiliyi tarixi tədqiq edilmişdir. Əsər insanın dünyagörüşü, ideoloji və texno-
loji inkişaf problemlərinin həllini və idarəetmə üçün zəruri olan, elmi cəhət-
dən zəngin universal kulturoloji biliklərin sistemləşdirilmiş toplusunu təq-
dim edir. Bu biliklər demokratik ölkələrin dövlət idarəçiliyi mədəniyyətinin
təkmilləşdirilməsi üçün şərtsiz praktik dəyərə malikdir.
Kulturologiyanı XXI əsrin aparıcı paradiqması və idarəetmə mədəniyyə-
tinin elmi əsası kimi nəzərdən keçirərək müəllif, - insanın inkişafında, döv-
lət quruculuğu və idarəetmədə, şəxsiyyətlərarası, işgüzar, ailə və beynəl-
xalq münasibətlərin harmonizasiyasında onun rolunu inandırıcı şəkildə
açıqlayır. Dünya mədəniyyəti və sivilizasiyası inkişaf təcrübəsinin kompa-
rativ təhlili əsasında onun tərəfindən kulturologiya sahəsində qiymətli elmi
nəticələr əldə edilmiş, dövlətin daxili və xarici siyasəti, inzibati-dövlət ida-
rəçiliyi sistemi effektivliyinin yüksəldilməsi üçün əməli əhəmiyyət daşıyan
innovativ metod işlənmiş və elmi əsaslı tövsiyələr hazırlanmışdır.
İdarəetmə mədəniyyəti
9
Kitabda milli inkişafin demokratik yolunu seçmiş ölkələrin dövlətçiliK
tərəqqisi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan inkişaf etmiş dünya dövlətlərində
idarəetmə elminin əsas nailiyyətləri göstərilmiş, milli və beynəlxalq idarə-
etmə mədəniyyətinin məzmunu, xüsusiyyətləri və təkmilləşdirilməsi yolları
açıqlanmışdır. Burada cəmiyyətin ruhi (əqli və mənəvi) mədəniyyətinin in-
kişafı, qlobal idarəetmə mədəniyyətinin təkmilləşdirilməsi üzrə innovativ
təkliflər də şərh edilmişdir. Belə ki, fikrimizcə, Fuad Məmmədovun işləyib
hazırladığı Beynəlxalq Dünya mədəniyyəti Universitetinin modeli və onun
Dünya mədəniyyəti Beynəlxalq Şurası və ya Beynəlxalq mədəniyyət parla-
mentinin yaradılması haqqındakı təklifi beynəlxalq idarəetmə, müxtəlif öl-
kə və xalqların maraqları və mədəniyyətlərinin harmonizayası üçün ideoloji
və siyasi əhəmiyyətə malikdir.
İnsanın, dövlətin və beynəlxalq inkişafın nəzəri problemləri ilə yanaşı,
monoqrafiyada ilk dəfə olaraq, qədim, orta əsr və müasir dövrlərdə Şərq və
Qərb ölkələrində dövlət idarəçiliyi tarixi, nəzəriyyəsi və praktikasına kultu-
roloji nəzər salınmış, bəşəriyyətin ilk sivilizasiyalarında - Misir, Şumer, Yuna-
nıstan, Roma, Kiçik və Mərkəzi Asiya dövlətlərində, Aralıq dənizi hövzəsində,
Qədim Hindistanda, Qədim Çində və Yaponiyada dövlətçilik mədəniyyətinin
inkişaf prosesləri göstərilmişdir. Müasir reallıqlar kontekstində tətbiq edilmiş
ictimai tərəqqi, insan münasibətləri mədəniyyəti və idarəetmə mədəniyyəti-
nə Məhəmməd Nəsirəddin Tusi, Jan Jak Russo, Mirzə Fətəli Axundzadənin
konseptual baxışlarının təhlili də diqqətəlayiqdir.
Fikrimizcə, müəllifin mədəniyyət anlayışına bütöv sosial sistem kimi, və
kulturologiyaya - inkişaf qanunları, texnologiyalar və insanın həyat fəaliyyəti
imkanları haqqında elm kimi innovativ yanaşması da olduqca səmərəlidir. İda-
rəetmə mədəniyyətinin mahiyyət və xüsusiyyətlərinin dərk edilməsinə, şəxsiy-
yət və liderlərin formalaşdırılmasına, dövlət quruluşu və strateji idarəetmə mə-
dəniyyətinin təkmilləşdirilməsinə metodoloji açar kimi, kulturologiyanın əvəz-
edilməz rolu onun tərəfindən inandırıcı şəkildə göstərilmişdir.
Demokratik ölkələrin dövlət, sosial və iqtisadi idarəçiliyinin peşə bilik-
lərini, texnologiyalarını, hüquqi və etik normalarını özündə inteqrasiya
edən idarəetmə elminin mahiyyəti kitabda müfəssəl surətdə açıqlanmışdır.
Əsərdə dövlət idarəçiliyi, özünüidarə və dini mədəniyyət sahəsində - P.Druker,
İ.Vasilenko, Q.Atamançuk, C.Adair, C.Templton, B.Şefer, D.Karneqi, L.Vasil-
yev, M.Fişer kimi və bir çox başqa görkəmli alimlər və mütəxəssislərin əsərlə-
rinə istinad edilərək, idarəetmə prosesləri, elmi prinsiplər və idarəetmə ef-
fektivliyinin yüksəldilməsi yolları, təşkilati mədəniyyət tipləri, liderlik mə-
dəniyyəti, şəxsiyyətin özünüidarəsi və ailə mədəniyyəti hərtərəfli nəzərdən
keçirilmişdir. Burada dövlət idarəçiliyi strategiyası, texnologiyaları, təşkili,
qiymətləndirməsi, təkmilləşdirilməsi, hüquqi tənzimlənməsi və informasiya
Fuad Məmmədov
10