Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc



Yüklə 5,43 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/315
tarix29.09.2017
ölçüsü5,43 Mb.
#2407
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   315

Fuad Məmmədov

 

 

34



Fəaliyyətin siyasi, iqtisadi, sosial və beynəlxalq sahələrinə toxunan dün-

ya mədəniyyəti və sivilizasiyasındakı daimi dəyişikliklər insanın, cəmiyyə-

tin, dövlətin və bütün bəşəriyyətin inkişafının idarə edilməsi proseslərinə 

xüsusi diqqət tələb edir. Elmin, təhsilin və yüksək texnologiyaların tərəqqi-

sinin, hər bir ölkənin rifahı, həyat keyfiyyəti və təhlükəsizliyinin bir çox cə-

hətdən asılı olduğu idarəetmə  mədəniyyətinin prioritet inkişafı haqqında 

məsələ gündəlikdə  kəskin  şəkildə durur. Dünya maliyyə böhranı, qlobal 

idarəetmə praktikasında nöqsanlar olduğunu aşkar etdi ki, onun nəticəsində 

planetdəki milyonlarla insanların sosial ümidləri acı peşmançılıq və ciddi 

maddi itkilərlə başa çatdı. Eyni zamanda o, bəşəriyyətin yaşaması və inki-

şafı üçün həm qlobal, həm də milli miqyasda idarəetmə  mədəniyyətinin 

təkmilləşdirilməsinin bizim ğünlərdə nə qədər aktual olduğunu göstərdi.  

Məlumdur ki, mədəni inkişafın əsasını insanın öz həyatını qorumaq və 

yaxşılaşdırmaq qayğısı təşkil edir. Qədim dövrlərdən indiyə qədər bəşəriy-

yətin çoxəsrlik inkişaf təcrübəsinin məntiqi-tarixi təhlili insanın həyat fəa-

liyyətinin universal qanunauyğunluqlarının xarakterinə malik bəzi kulturo-

loji kateqoriyaları aşkarlamağa imkan verir. Onlar zəruri inkişaf tempini və 

keyfiyyətini təmin edən üç əsas anlayışa: həyat məqsədinə; inkişaf vasitələ-

ri və enerji mənbəyinəmüvəffəqiyyət şərtlərinə gətirib çıxarır. Məqsəd - in-

san həyatının qorunması və yaxşılaşdırılmasıdır. İnkişaf vasitələri və enerji 



mənbələri – təbiət və mədəniyyətdir. Müvəffəqiyyət şərtləri- effektiv idarə-

etmədir.  İdarəetmədə  səhvlərlə  şərtlənən  rifahın aşağı düşməsi, iqtisadi 

böhranlar, həyat səviyyəsinin enməsi - sosial sabitsizliyə, insanların təca-

vüzkarlığının artmasına, nizam-intizamın pozulmasına, sosial etikanın zəif-

ləməsinə səbəb olur. Əgər bəşəriyyət mütləq prioritet kimi, siyasi maraqları 

da bu prioritetə tabe edərək dünyada yüksək mədəniyyətin real üstünlüyünə 

nail olsa idi, ehtimal ki, bu yalnız həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsi imkan-

larının deyil, dünya sivilizasiyasının bir çox ağrılı milli, regional və qlobal 

problemlərinin həlli imkanlarını genişləndirərdi. Həyat - mədəniyyətin in-

san həyatının qorunması  və yaxşılaşdırılmasının permanent prosesi kimi 

dərk edilməsi  ilə  əlaqələndirilən yüksək insan mədəniyyətinin  universal 

meritokratik prinsiplərinə bağlılıqla şərtlənən, qlobal etik cəmiyyətin həm-

rəyliyi kimi, müxtəlif xalqların mədəniyyətlərinin harmonizasiyasına və 

maraqlarının razılaşdırılmasına əsaslanan sosial tam kimi - dünya mədəniy-

yəti və sivilizasiyasının təkmilləşdirilməsini tələb edir. İnsan beyninin gör-

mə imkanları  və deməli, düzgün anlama, bizi əhatə edən obyektiv aləm 

haqqında biliklərimizin səviyyəsi ilə bağlıdır.  Bilməmək baha başa gəlir! 

Siyasətçilər və məmurlar, təşkilat və idarə rəhbərləri, ayrı-ayrı fərdlər idarə-

etmənin elmi əsasları və müasir texnologiyalarını nəinki bilməli, həm də ta-

rixi təfəkkürə malik olmalı, onların fəaliyyəti ilə bu və ya digər dərəcədə 



İdarəetmə mədəniyyəti 

 

35



bağlı olan hadisələr, faktlar və insanlar haqqında informasiyaya yiyələnmə-

lidirlər. Мilli və dünya mədəniyyətinin mahiyyətini, xüsusiyyətlərini, tarixi-



ni və nailiyyətlərini bilmək, ictimai inkişafın qanunlarını və texnologiyala-

rını düzgün başa düşmək, faktları, hadisələri və insanları düzgün qiymət-

ləndirmək qabiliyyəti hər bir mədəni insan, hər bir siyasətçi və idarəçi üçün 

norma оlmalıdır. 

Hazırkı əsər idarəetmə sahəsində - şəxsiyyət, ailə, kollektiv, dövlət, dün-

ya birliyi kimi bütün səviyyələrdə biliklərin və bacarıqların, yaradıcı fəaliy-

yətdəki, həyat rifahı  və keyfiyyətinin yüksəldilməsindəki uğurların müəy-

yən edildiyi biliklərin təkmilləşdirilməsinə elmi rəhbər kimi nəzərdə tutul-

muşdur. Təcrübə göstərir ki, effektiv idarəetməyə  və  həyat keyfiyyətinin 



yüksəldilməsində müvəffəqiyyətə nail olma üçün yalnız biliklər, bacarıqlar, 

mütəşəkkillik və yaradıcı fəaliyyət kifayət deyil. Motivasiya (istək) və im-

kanlar (hakimiyyət səlahiyyətləri və maddi resurslar) da lazımdır. Böhranlı 

situasiyalardan çıxışın axtarıldığı şəraitdə, hər bir lider öz gücünə inam və 

idarəetmə müvəffəqiyyəti  əldə etmək üçün psixoloji qeyri-müəyyənlik və 

daxili ziddiyyətlər vəziyyətini aradan qaldırmaq qabiliyyətinə malik olmalı-

dır. Bu qayda, özünüidarənin - qoyulmuş məqsədlərə çatmanı, şəxsiyyətlər-

arası  və ailə münasibətlərini tənzimləməyin labüd şərti olan şəxsi və ailə 

həyatında da ədalətlidir.  

 İnsanın azadlığına və xoşbəxtliyinə, “xilasa”, milli həmrəyliyə, tərəqqi-

yə, kаmilliyə, sülhə, rifaha yol açan effektiv idarəetmə - yüksək ruhi mədə-



niyyət olmadan mümkün deyil.

3

 Cahillik – şər və miskinlik, mədəniyyət isə - 

bilik, inkişaf və rifahdır. İlk növbədə, sosial təzahür olan, insanların cahilli-

yi ilə şərtlənən şəri azaltmaq və dəf etmək - yüksək ruhi mədəniyyətin inki-

şaf etdirilməsi və yayılması yolu ilə mümkündür. Burada çox şey uşaq və 

gənclərin düzgün tərbiyə edilməsindən, elmi nailiyyətlərə əsaslanan, elmin 

və təhsilin insana verdiyi yüksək mədəni dəyərlər imkanı üzərində qurulan 

məntiqi dəlillər  əsasında yaşlı insanları inandırmaq bacarığından asılıdır. 

Yüksək ruhi mədəniyyət - praqmatik dəyərlərə əsaslanan, təfəkkür stereo-

tipləri ilə şərtlənən, müasir dünya sivilizasiyasının iqtisadi, sosial-siyasi və 

ekoloji qeyri-sabitliyi ilə bağlı böhranların aradan qaldırılması üçün geniş 

imkanlar açan mənbədir. Böhran şəraitində yaşamaq və həyat şəraitini per-

                                                            

3

 “Mədəniyyət” anlayışının yaranması  və onun haqqında dəyişdirici fəaliyyət,  əqli, etik və 



estetik inkişaf kimi təsəvvürlərin genişlənməsi - Böyük Porsiya Katon ( b.e.ə.234-149-cu 

illər), Mark Tuli Siseron (b.e.ə. 106-43-cü illər), Samuel Pufendorf (1632-1694), Avropanın 

maarif xadimləri İ.K.Adelunq (1732-1806), İ.Q.Herder (1744-1803), D.M.Vellanski (1774-

1847), N.A.Berdyayev (1874-1948), P.A.Florenski (1882-1943), N.K.Rerix (1847-1947), 

O.Şpenqler (1880-1936), A.Belıy (1880-1934) və başqalarının adları ilə bağlıdır. 

 



Yüklə 5,43 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   315




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə