Microsoft Word Fuad-magistr-yenii doc
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ekstrapolyasiya metodları.
- Ekspert qiym ətl əndirm ə metodları keçmi şd
73
edən gstəricilər daxil edilmişdir. Dördüncü qrup şirkətin qiymətli kağızlarına qoyulan vəsaitlərin etibarlılıq və təhlükəsizlik göstəricilərini əks etdirir. Sonuncu qrup göstəriciləraksiya qiymətlərinin artması perspektivliyini səciyyələndirir.
Qiymətli kağızlar bazarında səhmlərin qiymətlərinin proqnozlaşdırılması istər emitentlər, istər qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları, istərsə də investorlar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki, gələcək dövr üçün qiymətlərin dinamik hərəkət perspektivinin qiymətləndirilməsi bazara çıxış imkanlarını müəyyən edən həlledici şərtlərdən biridir. Qiymətlərin proqnozlaşdırılmasının əsas vəzifəsi proqnozlaşdırılan dövr üçün səhmlərin qiymətlərinə təsir edən dövrlik və qeyridövrlikli xarakterli müxtəlif amillərin təsirini və eləcə də bir sira digər göstəriculrin nəzərdə tutulan dəyişiklilkliyi əsasında qiymətlərin hərəkətinin qiymətləndirilməsi. Səhmlərin qiymətlərinin pрогнозунun щазырланмасы чох мцряккяб вя чятин бир
просесдир. Müasir dövrün inkişaf xarakterinə uyğun olaraq qiymətlərə təsir göstərən faktorların çoxluğu qiymət dinamikasının tez-tez volatillik ilə qarşılaşmasına səbəb olur. Digər tərəfdən isə proqnozun hazırlanması çətinliyi həm də kifayət qədər tam və etibarlı məlumatların alınmasının mürəkkəbliyi ilə şərtlənir. Hzırda qiymətli kağızlar bazarında prognozlaşdırmanın bir sıra növlərindən istifadə olunur ki, onları da aşağıdaki kimi qruplaşdırılır: ekstrapolyasiya, ekspert qiymətləndirmə, iqtisadi-riyazi metodlar və eləcə də bu qruplara daxil olan metodlarınn müxtəlif şəkildə uzlaşdırılaraq əlaqələndirilməsi. Ekstrapolyasiya metodları. Ekstrapolyasiya praktiki olaraq keçmiş dövr ə rzində səhmlərin qiymətlərinin statistik sıralarının işlənməsi yolu ilə həyata keçirilir. Keçmişdə qiymətli kağızlar bazarında səhmlərin qiymətlərinin təsir edən bazarın inkişaf meyyləri və sürətini müəyyən edən səbəblər thlil edilir. Həmin təhlilin ə sasında proqnozlaşdərəlan dövrə dair statistiki sıralar tərtib olunur və həmin statistik sıralar proqnozlaşdırılan dövrə köçürülür. 74
Keçmişdə baş verən meyylərin proqnozlaşdırılmış dövrə köçürülməsinin dövrlərin sadə mexaniki uzadılmasını nəzərdə tutur. lakin faktiki proqnozlaşdırılan dövrün şərtlərini tamamilə təkrar etmədiyindən iqtisadi proqnozlaşdırma zmanı belə bir ekstrapolyasiyanın tətbiqi mümkünlüyü məhdudlaşdırır. Buna görə də keçmişin qiymət səviyyəsini və dinamikasını müəyyən edən açmillərin əmələ gəlməsi mümkünlüyünü uçota almaqla keçmiş dövrlərdə düzəliş aparılmasını nəzərdə tutan ekstrapolyasiya geniş yayılmışdır.
konyukturasının inkişaf meylini öyrənməklə verilmiş anda səhmlərin qiymətlərinin həqiqi vəziyyətini təhlil edən mütəxəsislərin biliklərinin, təcrübələrinin, intiusiyalarının istifadə edilməsinə əsaslanır. Optimal ekspert qiymətləndirmə, həm bir neçə mütəxəssiz arasında fikir mübadiləsi və bu əsasda vahid qiymətin alinmasına həm də bir-birinə münasibətdə olmayan bir neçə mütəxəssisin ekspert qiymətlərinin emalına əsaslanır. Bununla əlaqədar “beyin hücumu” metodunu qeyd etmək olar. Bu zaman proqnoz kollektiv mütəxəssiz qrupu tərəfindən hazırlanır. Qrupla ekspert qiymətlənmənin digər müxtəlif növlü metodlarına “Delfi” metodu aiddir. Bu, 60-cı illərin əvvəllərində “Rend” amerikan korporasiya tərəfindən hazırlanmışdılar. Bu zaman bir sıra ekspertlərin yazılı yolu ilə hər bir mütəxəssisin proqnoz qiymətləndirilməsi aşkar edilir. Ekspertlər arasında müzakirələrin və fikir mübadiləsinin aparılması istisna edilir. Sorğuların nəticəsində isə bal qiymətləndirilməsini nəzərə alaraq hər bir ekspertin etibarlığı müəyyən olunur.
məlumatları əsasında qiymət (funksiyanın göstəricisi) və səhm bazarının digər konyuktur göstəriciləri (arqument göstəriciləri) arasında mürəkkəb və ya sadə funksional asılılıqlaları əks etdirən riyazi modellər qurulur. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, səhm bazarının konyukturasının inkişafına çoxlu sayda müxtılif amillər təsir göstərir. Eyni zamanda heç bir model konyuktur əmələ gətirən amillərin hamısını özünə tam əks etdirmək iqtidarında deyil. Buna görə də iqtisadi-riyazi proqnozlaşdırmanın müvəfəqiyyətinin ən mühüm şərtlərindən biri təkcə 75
keçmişə deyil, həm də əvvəllərə aid olan vaxib amillərin qiymət dinamikasına təsirini ə ks etdirən göstəricilərin seçilməsidir. Belə məsələnin həll edilməsi üçün, hər şeydən əvvəl, çoxlu sayda göstəricilərdən elələrini seçmək zəruridir ki, onlar səhmlərin qiymətləri ilə daha sıx korelyasiya əlaqələrinə malik olsun və bunun vasitəsilə bazrın konyukturasının bir sıra xarakterik göstəriciləri arasında korellyasiya əmsalının hesablanması həyata keçirilir. Korrelyasiya əmsalının hesablnması, sonra isə korelyasiya-reqressiv tənliklərinin qurulması və həll edilməsi seçilmiş göstəricilər arasında qarşlıqlı əlaqələri kəmiyyətcə qiymətləndirməyə nəticə etibarıilə digər konyuktura göstəricilərinin müvafiq dəyişmələrinin nəticəsi kimi qiymət dəyişməsini öroqnozlaşdırmağa imkan verir. Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə almaqla, hər bir əmtəə kimi səhmlərində qiymətinin hərəkəti prognozu aşağıdakı tənliyin həll edilməsi yolu ilə (yalnız asılılığın düzxətli formaları) müəyənləşdirilir: y = a + b 1 x 1 + b
2 x 2 + ... + b n x n
burada: y — asılı dəyişən (qiymət), x 1 , x
2 , ..., x
n — müxtəlif müstəqil dəyişənlər (konyuktur göstəricilər sırası, bunların dəyişilməsindən asılı olaraq qiymət dəyişir); b 1 , b 2 , ..., b n — y-in x 1 , x
2 , ..., x
n -dən asılılıq kəmiyyətini göstərən reqressiya əmsalı; a — x 1
2 , ..., x
n -dən əlavə digər amillərin qiymətə təsirini nəzərə alan əlavə əmsal. Göstərici arqumentlərə (x 1 , x 2 , ..., x
n ) müxtəlif rəqəm kəmiyyətini verərək, yeni proqnoz dövrünə bu göstəricilərin dinamikasının qiymətləndirilməsini qurmaqla verilmiş tənliklə proqnozlaşdırılan dövr qiymətlərini hesablamaq olar. Qeyd etmək lazımdır ki, səhmlərin qiymətlərinin proqnozlaşdırma metodlarlarından ayrı-ayrılıqda istifadə olunarsa bu zaman proqnozun nəticə nisbətən aşağı olar. Ona görə də daha əsaslandırılmış nəticə əldə etmək üçün mütləq bu metodlardan - ekstrapolyasiya, ekspert qiymətləndirilməsi və iqtisadi-riyazi modelləşdirmədən birgə və ya onların müxtəlif uzmaşmalarından istifadə olunması daha məqsədəuyğun hesab olunur. Bu metodlardan istifadə indiki zamanda böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, hətta süni intekt və ekspert sistemləri əsasında qurulan müasir elektron hesablama maşınları kimi səmərəli vasitədən istifadə edilən iqtisadi-riyazi metodlar bazasında
Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|