Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- -insanların təbii hüquqlarının (anadan gəlmə
- -insanlar arasında hüquq baxımından cinsi bərabərliyin (gender bərabərliyinin) təmin olunmasını şərtləndirən fəaliyyət;
- Hələ orta əsrlərin dahi Azərbaycan filosofu Nəsirəddin Tusi qədim yunan alimləri Platon və Aristotelin siyasətlə
30 təşkilatlarının inkişafını və qorunmasını təmin edir. İttifaq bərabərhüquqlu və uzun müddətli inkişaf siyasətini həyata keçirməyə cəhd göstərir və şəxslərin azad hərəkətlərini, mülkiyyətləri, xidmət və kapitalları, həmçinin peşəkar fəaliyyətin həyata keçirilməsindəki azadlığı təmin edir....” Həmin sənədin birinci başlığında göstərilir ki, insan ləyaqəti toxunulmazdır. Buna hörmət edilməli və qorunmalıdır. Hər bir şəxsin yaşamaq haqqı vardır. Heç kəs ölüm hökmünə məhkum edilə bilməz, ya da edam edilə bilməz. Hər bir şəxs məxsusi olaraq fiziki və mənəvi bütövlük hüququna malikdir. Heç kəs qul kimi və yaxud da asılı vəziyyətdə saxlanıla bilməz. Heç kəs məcburi və ya da icbari əməyə cəlb edilə bilməz. İnsan ticarəti qadağandır. İkinci başlıqda isə yazılır ki, hər bir şəxs azad və təhlükəsiz yaşamaq hüququna malikdir. Hər bir kəs ona məxsus olan öz şəxsi və ailə həyatına hörmət olunması hüququna malikdir. Bundan əlavə, xartiyada azadlıq, bərabərlik, həmrəylik, vətəndaşlıq, hüquqların müdafiəsi kimi hüquqlar da öz əksini tapıb. 1
İ stər dövlətlər daxilində, istərsə də beynəlxalq münasibətlərdə humanizm əsaslı siyasi düzənləmənin əsas istiqamətlərinin bəzilərini aşağıdakılar kimi müəyyən etmək olar: -insanların baza hüquqlarının təmin edilməsinə yönəlmiş fəaliyyət; -insanların şəxsi azadlıqlarını, o cümlədən vicdan azadlıqlarını təmin edən fəaliyyət; -insanların fikir azadlıqlarının təmin olunmasını şə rtləndirən fəaliyyət;
1 Хартия Европейского союза об основных правах. Конституции зарубежных государств: Великобритания, Франция, Германия, Италия, Европейский Союз, США, Япония, Индия: учеб.пособие / [сост. сб., пер., авт.введ. и вступ. ст. В.В. Маклаков].- 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Волтерс Клувер, 2006.-608c.-ISBN5-466-00138-4(в пер). səh., 323- 333.
31
təbii hüquqlarının (anadan gəlmə hüquqlarının) təmin edilməsinə istiqamətlənmiş fəaliyyət; -insanların sosial-rifah hallarının yaxşılaşdırılmasını təmin edən fəaliyyət; -insanlar arasında hüquq baxımından cinsi bərabərliyin (gender bərabərliyinin) təmin olunmasını şərtləndirən fəaliyyət; -irqi və dini ayrı-seçkiliyə qarşı yönəldilmiş fəaliyyət; -bütün xalqların bərabər hüquqlarının təmin edilməsinə yönəldilmiş fəaliyyət; -beynəlxalq münasibətlər sferasında bütün dövlətlərin maraqlarını nəzərə alan siyasi sistemlərin qurulmasına istiqamətlənmiş fəaliyyət; -dövlətlərə və xalqlara qarşı liberal baxışlı münasibətlərin formalaşmasını şərtləndirən fəaliyyət; -bütün dünya insanlarının ümumdünya məkanı üzrə maraqlarını təmin edən fəaliyyət və s. Ümumiyyətlə isə fəaliyyət və tənzimləmə istiqamətlərini çox göstərmək olar. Bütün istiqmətlərdə ədalətli idarəetmə məzmunu olmalıdır. Yuxarıda qeyd olunan fəaliyyət istiqamətləri müəyyən edilərkən vasitənin və obyektin, eləcə də subyektin gücü və potensialı nəzərə alınmalıdır və qarşılıqlı əlaqələr və münasibətlər məsələsində bütün tərkib komponentlər ortaq mövqeyə gətirilməlidir. Nəticədə bütün obyektlər üzrə balanslaşdırılmış siyasət meydana gələ bilər. Sabitlikdən və dinamik və tarazlı inkişafdan sülh vəziyyətləri meydana gələ bilər.
xalqların) həyatı birbaşa və dolayı yollarla, ümumi və xüsusi, həmçinin fərdi məxsusluqda və konkret hallarda, fərdi qaydada
fəaliyyətinə, ictimai-siyasi qurumların fəaliyyət xüsusiyyətlərinə, istiqamətlərinə və məzmununa bağlıdır. Hələ orta əsrlərin dahi Azərbaycan filosofu Nəsirəddin Tusi qədim yunan alimləri Platon və Aristotelin siyasətlə 32
təşkil etmək, istehsal prosesində özbaşınalıq və hərc-mərcliyə yol verməmək üçün müəyyən tədbirlər görməyə ehtiyac doğur ki, belə tədbirlər də siyasət adlanır. O, siyasətin dörd növünü göstərir: “ölkə”, “qələbə”, “kəramət” və “cəmaət” siyasəti “Ölkə siyasəti” siyasətlər siyasəti adlandırılır 1 . Çünki məlumdur ki, insanlar fərdi və kollektiv münasibətlərdə, əlaqələr şəraitində bioloji-sosial (həm də siyasi-ictimai) varlıqlar olaraq (Aristotelə görə, hətta heç bir köməyə ehtiyacı olmayan adamlar belə, heç bir mülahizə etmədən birgə yaşamağa can atırlar), qanunlarla idarə oluna- oluna müəyyən məkanlar üzərində yerləşən ictimai quruluş forması olan dövlətlərdə və cəmiyyətlərdə yaşayırlar. Bu quruluş formasında mövcud olan münasibətlərdə və əlaqələrdə özlərinin sosial-rifah hallarını təmin edirlər. İnsanlar ali varlıqlar kimi öz mövcudluqlarını qorumaq istiqamətində daima mübarizə aparırlar. İdeallar insanların həyata
ammallarını təşkil edir. İnsan ancaq öz miqyası, zövqü, düşüncəsi ilə müqayisə olunacaq bir dünyanın ayrılmaz parçasıdır. İnsanın dəyərləndirmə sistemi onun həyatından, ehtiyaclarından, vərdişlərindən, habelə dünyagörüşündən, əqidəsindən, idellarından asılıdır. 2
Aristotel hesab edirdi ki, kim varsa, mövcuddursa, dövlət də ona aiddir. Bu baxımdan da insan siyasi varlıqdır. O, qədim yunan şairi Homerə istinadən qeyd edirdi ki, əsilsiz-nəsilsiz, tayfasız, qanunsuz, yurdsuz- yuvasız yaşıyan insanlar təcrid olunmuşlardır. Ailə ictimai quruluş kimi dövlətin tərkib hissəsidir. Dövlət hər bir
1 Nəsirəddin Tusi. Əxlaqı-Nasiri. Farscadan tərcümə edəni R.Sultanov. “Kişe mehr nəşriyyatı”, 2002; səh. 36. 2 S.X. Fəlsəfi etüdlər. İnsanla varlığın uyarlığı prinsipi. Uyarsızlıq-yoxluq. Azərbaycan Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər Assosiasiyası. Fəlsəfə və sosial- siyasi elmlər. Elmi-nəzəri jurnal. 1(19), Bakı; Azərbaycan Universiteti, 2008; ss. 157-162., səh. 158.
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|