Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
45 insanların sosial müdafiəsinin daşıyıcısıdır, qarantıdır. Dövlətin müdaxilə etmə ölçüsü, hüdudu, formaları müxtəlifdir və bilavasitə iqtisadi sistemdən asılıdır. 1
baxımdan da sabit şəkildə inkişaf edən cəmiyyətlərdə təmin edilə və qoruna bilər. Müqayisədə Qərbi Avropa cəmiyyətlərini üstün hesab etmək olar. Hüquqları təmin edən və hüquqları təmin olunan tərəflərin qarşılıqlı tarazlıq əlaqələri yalnız təkmil sistemlərdə, təkmil mexanizmlərə malik olan strukturlarda formalaşa bilər. Tərəflərin qarşılıqlı taraz münasibətlərinin özləri də məhz liberal məzmunlu sistemləri formalaşdırırlar. Hüquqları təmin edən və qoruyan mərkəzlər ictimai-siyasi sistemlərdə, o cümlədən təkmil dövlət quruluşlarında səmərəli fəaliyyət göstərə bilərlər. Hüquqların bərabər şəkildə mövcudluğunu əks etdirən cəmiyyətlərdə (bərabərliyin hiss olunduğu sosial mühitlərdə) ədalət hökm sürə bilər ki, bundan da xoşbəxtlik və firavanlıq yaranar. Təkmil sistemlərin formalaşması üçün mütləq şəkildə mənbələr (burada tələbat və ehtiyacları ödəyən material və maddi vasitələr, həmçinin, əmək resursları, insan potensialı, elmi-texnoloji potensial, işçi qüvvəsi, peşə sahiblərinin mövcudluğu və s.) olmalıdır və resursların rasional əsaslarla idarəolunması prosesləri yerinə yetirilməlidir. Müasir şəraitdə iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi sahəsində dövlət müxtəlif vəzifələri yerinə yetirir. Vəzifələr bunlardır: iqtisadi artımı stimullaşdırmaq; məşğulluğu tənzimləmək; sahə və
regional struktur irəliləyişlərini maraqlandırmaq; ixracı dəstəkləmək; prioritet sahələri müəyyənləşdirmək. 2
Təkmil sosial-siyasi və ictimai sistemlərdə eləcə də idarəedənlərin (qabiliyyətli, savadlı, idarəçilik təcrübəsi olan,
1 H.B.Allahverdiyev, K.S. Qafarov, Ə.M.Əhmədov. İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi. Ali məktəblər üçün dərslik. “Nasir” nəşriyyatı, Bakı-2002., səh. 5.
2 Yenə orada, səh. 66. 46
formalaşan və şəxsi mənəvi keyfiyyətlərə malik olan) olması vacibdir. Bu şəxslərdə idarəçilik, eləcə də siyasəti müəyyən etmək bacarığı öz əksini tapmalıdır. Akademik Ramiz Mehdiyevin fikrincə, milli dövlətçilik yalnız elə bir cəmiyyətdə sabit və möhkəm ola bilər ki, orada icmanı milli dövlət quruculuğu səviyyəsinə qaldıraraq, bu icmanı millətə, onun nailiyyətlərini isə tarixi qələbələrə çevirməyə qadir güclü və istedadlı lider olsun. 1
öz başçısında təcəssüm edən kamil ağlı, hazırlığı, səriştə, bacarıq və hökmü olmalıdır. Əlbəttə, başçı, rəhbər mənsub olduğu cəmiyyətdən çıxırsa, həmin cəmiyyətdə müəyyən üstün keyfiyyətlər və xüsusiyyətlər olmalıdır ki, o, başçıda öz təcəsüsümünü tapsın. Boş yerdə və səbəbsiz heç nə olmur. Cəmiyyətin uğurları şəxsiyyətlərdə təzahür edir. 2 Dövlət
rəhbərinin təfəkkür tərzi, nitqi, modeli, davranış və ədaları kütlə üçün əyaniləşmiş dövlət obrazıdır. Dövlət adamının xarakteri cəmiyyətin yaddaşına və əxlaqına dövlətin ruhu kimi hopur.
3 İdealist filosof olan Sokrat (e.ə. 469-399-cu illərdə yaşayıb) demokratiyanın mövcud olmasını ağlabatan hesab etmirdi. Onun fikrincə, demokratiya- xalq hakimiyyətinin xalqa, yəni fiziki əmək nəticəsində mənəvi, əqli və fiziki cəhətdən şikəst insanlara verilməsi ağılsızlıqdır. Dünyanı ağıllı adamlar, filosoflar-mənəvi aristokratlar idarə etməlidirlər. 4
İdarəetmədə realizmlə idealizm (baxışlar, mövqelər olaraq) bir-birini tamamlamalıdır və mövcud resurslar real
1 Ramiz Mehdiyev. XXI əsrdə milli dövlətçilik: demokratik inkişaf və müxalifət. “Dövlət İdarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə. №1. “Çaşıoğlu” nəşriyyatı, 2003. ss.17-83., səh. 18. 2 Qalib Əhmədov. Dövlət və rəhbər. “Sumqayıt” nəşriyyatı, Bakı -1998, səh.23-24. 3 Yenə orada. səh.263. 4 Mehdiyev.R.Ə. Fəlsəfə. Dərs vəsaiti. Rusca ikinci nəşrindən tərcümə. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2010, 360 səh., s. 109.
47 əsaslarla ideal formada paylanmalıdır, bölünməlidir. Bunlar bir-biriləri ilə vəhdət təşkil edən baxışlardır. Realizmlə idealizmin vəhdəti mövcud zamanda yeni liberalizmdir ki, bu da cəmiyyətdə baş verən prosesləri özü ilə daşıyır və proseslərdən baxışlar, mövqelər olaraq meydana gəlir. Tək idealizm və yaxud da tək realizm mövcud ola bilməz. Proseslərə yanaşmalarda məhz iki ayrı-ayrı istiqamətdən formalaşan dualizmdən (ikili baxışlardan) bütövlük (holizm) yaranmalıdır. Təklik (burada həm də bəsitlik) yalnız tamlığa- vahid və bütöv enerji mənbəyinə xidmət etməlidir və tamlığın tərkibini formalaşdırmalıdır. Tamlıq da tərkibi formalaşdıran təkliyə xidmət etməlidir. Məsələn, dövlət və onun ayrı-ayrı strukturlarının formalaşması əslində dövlətin vahid bir qurum kimi mövcudluğuna, bu da özlüyündə vahid və güclü formanın yaranmasına xidmət edir. İqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin təşkil edilməsi də maraqların şaxəli qaydada təmin edilməsini şərtləndirir. Təkliklər isə
maraqların müxtəlifliyindən formalaşır və sahələr üzrə tənzimləmə sayəsində sahələrdə olan maraqlar təmin edilir. Yəni, bütöv əslində öz tərkibinə xidmət üçündür. Bütöv ona görə tərkib baxımından təklərə ayrılır ki, onun bütün elementlərinin (subyektlərinin) maraqları təmin edilsin. Bu da rəngarənglikdən formalaşır.
üçündür; tənzimləmə (düzən) siyasətin tərkibidir, siyasətlə tənzim olunan proseslərin nizamlı düzülüşüdür. İstənilən prosesin istiqamətləndirilməsi və prosesin yaranması üçün mütləq şəkildə hərəkətə gətirən və münasib istiqamətlərə yönəldən vasitə-qüvvə olmalıdır. Bu qüvvə-subyekt məhz hərəkətlərin şaxələnməsini təmin etməlidir. Rəhbərliyin özü də şaxəli qaydada asılı olan rəhbərlik sisteminə əsaslanmalıdır. Bu qayda hadisələrin, aktların mərkəzlərdən-mərkəzlərə doğru trayektorik qaydada ardıcıl şəkildə törədilməsi üçün çox vacib olmalıdır. Aktların trayektoriyalar üzrə ardıcıllığını və bağlılığını yaratmaq üçün mütləq şəkildə rəhbərlik sisteminin Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|