Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
və qaydaları, hazırlıqlar aşağıdan yuxarılara doğru yox
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
516
və qaydaları, hazırlıqlar aşağıdan yuxarılara doğru yox, daha çox yuxarıdan-piramidanın başından, cəmiyyətə təqdim edilir. Yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alaraq, hesab etmək olar ki, ABŞ SSRİ-ni dağıtmaqla və “özünə yaxşı hesab etdiyi varlığı” ortaya çıxarmaqla, əslində, özünü gələcəkdə (ehtimal ki, XXII əsrdə) dünya rəhbəri, dünya nəzarətçisi kimi zəiflətmiş oldu. Burada dünya nəzarətçisi dedikdə, daha çox liberalizmin yayılmasını təmin edən əsas tərəf nəzərə alınmalıdır. ABŞ özünə yaxşı olanını seçməklə, ə slində Rusiyanın gələcəyinə yaxşı olanını müəyyən etdi. ABŞ-ın Rusiyanın “siyasi tərbiyəsinə, ə xlaqına” istiqamətlənmiş siyasəti əslində Rusiyanın gələcəkdə təkararən və həm də möhkəm şəkildə böyüməsinə yönəlibdir. SSRİ-nin dağılmasının ABŞ üçün mənfi nəticəsinin və XXI əsr Rusiyası üçün müsbət tərəflərinin nələrdən ibarət olmasının aşağıdakı əsaslarını qeyd etmək olar: -Rusiya SSRİ-nin və sosialist blokunun saxlanması üçün kifayət qədər maddi, siyasi və digər etnik- mədəni çətinliklərlə üzləşirdi. SSRİ-dən sonra, xüsusilə 2000-ci illərdə, Rusiya daxilən güclənməyə başlayıb və xarici siyasətini də gücləndirib. Vaxtilə onun tərkibində olmuş Baltikyanı ölkələri və Şərqi Avropanın əksər keçmiş sosialist ölkələrini çıxmaq şə rtilə, digər ittifaq respublikalarının NATO-ya tam hüquqlu üzv kimi qəbul olmasının qarşısını ala bilibdir ki, bunu da Rusiyanın postsovet dövründən sonra əsas nailiyyəti hesab etmək olar; -Ərəb dünyasında (Suriyada) və Latın Amerikasında (Venesuelada, Nikaraquada, Kubada və s.), Şimali Koreyada Rusiya müəyyən qədər siyasi-hərbi təsirini 517
saxlaya bilibdir ki, bu amillər də zəifləməkdə olan Rusiyanın postsovet dövründən sonra nailiyyətləri hesab edilə bilər; -Rusiyadan ayırlmış və müstəqil subyektlərə çevrilmiş ittifaq respublikaları ayrı-ayrılıqda dünya iqtisadi və siyasi sistemlərinə inteqrasiya olunublar. Bu da onların tam şə kildə Rusiyadan asılı olmayan formada inkişaflarına səbəb olubdur; -Rusiya tam güclənənə qədər bu respublikalar da güclənə biləcəklər və güclü müstəqil subyektlər olaraq Rusiyanın təsir sferasına daxil olacaqlar. Burada incə məqam ondan ibarətdir ki, Rusiya bu respublikaları özündən bu və ya digər səviyyədə asılı etsə də, hal-hazırda onlar müstəqil dövlətlər kimi inkişaf edirlər. Rusiya onların inkişafına görə əziyyət çəkmir və məsuliyyətə və öhdəliyə bir o qədər də malik deyil. Gələcəkdə də onlardan ibarət olan iqtisadi, siyasi və hərbi birliklər, ittifaqlar yarada biləcəkdir. Rusiya indikinə nisbətən güclənəcək müstəqil dövlətləri öz ətrafına toplayacaqdır; -Rusiya və ittifaq dövlətləri SSRİ zamanında (ABŞ-la müqayisədə) iqtisadi baxımdan inkişaf etməmiş idilər. SSRİ-nin özünün də imkanlarının çox olmamasının bu dövlətin ABŞ-la müqayisədə geosiyasi gücünü zəif edirdi. SSRİ-nin dağılması və ümumməkanın ümumdünyaya, kapitalist məkanlarına iqtisadi inteqrasiyası və iqtisadi- sosial (ictimai) quruluşlarının dəyişməsi (kapitalizmə uyğunlaşdırılması) keçmiş SSRİ məkanını inkişaf etdirən ə sas kriteriyalara çevrildi. Bu baxımdan da hesab etmək olar ki, Rusiya XXI əsrdə güc mərkəzi olaraq keçmiş geosiyasi məkanda SSRİ dövründə olduğundan da güclü formada, yeni əsasda, yeni məzmunda böyük bir dünya düzəni mərkəzinə, mərkəzi güc elementinə çevriləcəkdir, hansı ki, belə güman etmək olar ki, regional güclər hesab edilən Türkiyə və İran da həmin mərkəzə qoşula biləcəkdir. 518
Türkiyə və İranın, eləcə də, Şərqi Avropa xalqlarının (slavyanların), Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz dövlətlərinin və xalqlarının Türk-Slavyan ittifaqlarında birləşmələri zərurəti həm də uyğunluq prinsiplərinə görə meydana gələcəkdir. Asiya qitəsinin (Şərq dünyasının) özünəməxsus bir uyğunluğu vardır və insanların oxşar xarakterik cəhətləri mövcuddur. Asiya adət-ənənələri və mühafizəkarlığı, cəmiyyətlərdə olan böyüklərə hörmət prinsipi, ağsaqqallıq institutu (buna etno-geomədəni və etno-geososial analyış da demək olar) da məhz uyğunluq prinsipinin əsaslarını təşkil edir, uyğunluğu ortaya çıxarır. Sözügedən dövlətlərin cəmiyyətlərində inkişaf və sosial- siyasi psixologiya öz səviyyəsinə görə daha çox şimala uyğun gəlir. Bir də ki, Rusiyanın mərkəzi hissələrinin, Asiya tərəfinin, o cümlədən Uzaq Şərq bölgəsinin sərvətlər zənginliyi və istismar zərurəti kasıb Asiyanın gələcəkdə üzü ş imala doğru “köç etməsi”nə zərurəti ortaya çıxaracaqdır. Asiya qitəsində mövcud olan şərqlilik psixologiyası da məhz rus-slavyan psixologiyasına bir qədər yaxındır. Rus- türk psixologiyası həm də Şərq psixologiyasının tərkibidir. Hər ikisinin birliyində bir qarışıq olaraq Şərq ənənələri mövcuddur. Təbii ki, fərqlər də mövcuddur. Fərq odur ki, ruslar-slavyanlar türklərə nisbətən daha çox avropalılardır. Qərblilər, aparıcı və böyük xalqlar, məsələn, alman və fransızlar, ingilislər uyğunsuzluğa görə Rusiyanı, Türkiyəni, İranı özlərinə, öz mədəniyyətlərinə çox da yaxın buraxmayacaqlar. Bu da nəticədə Rusiyanın xeyrinə olacaqdır, Avrasiyanın böyük geosiyasi inteqrasiyasında həmin dövlətləri öz tərəfinə çəkəcəkdir. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|