Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “soyuq və ya da qaynar cəbhələr xətlərinə”
- “böyük qardaş-kiçik qardaş”
- Bəzi problemlər kimi bu kmi məsələlər müəyyən edilir
21 daima öz sərhədlərini möhkəmləndirmək və maraqlarını sərhədlərədən çox kənara çıxarmaq uğrunda mübarizə aparırlar. Böyük dövlətlər çalışmalıdırlar ki, öz aralarındakı rəqabət mübarizəsində həmin məkanları “soyuq və ya da qaynar
və isti münasibətlər məkanları kimi baxsınlar. Böyük dövlət ona görə böyük olmalıdır ki, öz resurslarından, elmi-texnoloji vasitələrindən istifadə etməklə, zəif dövlətlərin zəif vəziyyətlərindən, kasıbçılqlarından çıxmaları üçün onların tərkib komponentllərini zənginləşdirsinlər. Əks təqdirdə, bu zəif dövlətlərin “istehsal və ixrac edə biləcəkləri” mənfi ünsürlər böyük dövlətlər üçün problem olaraq qalacaqdır. Kiçik, kasıb və zəif dövlətlərin əhalisi bu dünya üçün müsbət mənada nələrisə təqdim edə bilməyəcək. Dünyanın böyük işlərindən də kənarda qalacaq. Tarix sübut edir ki, heç bir zəif dövlət insanları böyük işlərə sövq edə bilməmişdir. Tarix səhifəsinə düşməyə layiq olan bütün əlamətdar işlər yalnız güclü dövlət hakimiyyətinin məhsuludur. Dövlət zəif olduqda onun vətəndaşları nəinki böyük işlər görə bilməmiş, özləri də ac və miskin həyat sürmüş, ehtiyac və rəzalət girdabında əzab çəkmiş, yaxud əsarət və köləliyə məhkum olmuşlar. 1 Dünyada bütövləşmək, bərabərləşmək və gücləri birləşdirmək, dünyanın mövcudluğunu qorumaq və ümumdünyanı inkişaf etdirmək məqsədilə uyğunlaşdırma prosesləri həyata keçirilməlidir. Zəif inkişaf
etmiş dövlətlərin əhalisi də
uyğunlaşdırılma prinsiplərinə müvafiq olaraq ümumdünya resurslarından istifadə etməlidir. Deyilənlərə əsasən, hesab etmək olar ki, yaxın, orta və uzaq müddətli gələcək zaman trayektoriyasında dünya siyasəti gücləndikcə, xalqlararası, dövlətlərarası mübarziə artdıqca, dünyanın humanist məzmunlu siyasəti da genişlənəcəkdir. Böyük güc mərkəzlərinin gücləri başlıca olaraq insanlığa xidmətə yönələcəkdir. Dünya siyasətində iradə
1 Qalib Əhmədov. Dövlət və rəhbər. “Sumqayıt” nəşriyyatı, Bakı -1998, səh.368. 22 daha çox ağıla tabe olacaqdır. Bu, məcburi bir prosesdir. Dünya sərvətləri, təbii nemətləri yalnız insanlığın inkişafına xidmət edəcəkdir. İnsanlığa xidmət etməyən fəaliyyət mütləq qaydada həmin fəaliyyət göstərənin özünə doğru yönələrək, ona zərbə olacaqdır. Bu baxımdan da böyük dövlətlər dərk edəcəklər ki, ətraf dövlətlərə satellit (“əlaltı”) və forpost statusu ilə yanaşmaq düzgün deyil və anti-humanist məzmunludur. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, həm də hadisələrin gedişatı onu göstərir ki, gələcək dünya düzənində güclü və zəif dövlətlər yenə də mövcud olacaqlar. Güclü dövlətlər zəif dövlətlərə daha az əsaslarla istismar obyekti kimi baxacaqlar. Dünya dövlətləri arasında “böyük qardaş-kiçik qardaş” münasibətlərinin yaranması zərurətə çevriləcəkdir. Böyük və kiçik dövlətlərin siyasəti cəmi halda ümumdünya rifahının yüksəlməsinə yönələcəkdir. Gələcək dünya düzənində elmi tədqiqatlarda irenologiya (yunanca: ire-sülh və logos-söz) geniş yayılacaqdır. (İrenologiya-geosiyasi fikrin liberal dünya
etməmiş cəmiyyətlərdə sufrajistlər hərəkatları (qadınların ictimai-siyasi azadlıqları uğrunda mübarizələri) dalğaları meydana gələcəkdir. XXII əsrdə dünya dövlətləri öz cəmiyyətlərinin idarə edilməsində çoxlu sayda çətinliklərdən azad olacaqlar. Cəmiyyətlərin özləri yüksək səviyyəyə qalxa biləcəkdir. Ümumdünya şüurunda informasiya texnologiyaları köklü
dəyişikliklər yaradacaq və cəmiyyətlər-insanlar dövlətlərindən daha yüksək mövqe tutacaqlar. Cəmiyyətlər dövlətlərə böyük təsirlər göstərəcəklər və dövlətə əsas etibarilə ictimai sifarişi yerinə yetirən vasitə və subyekt kimi baxacaqlar. XXI əsrin ikinci yarısı və XXII əsr boyu böyük və kiçik dövlətlər arasında münasibətlərdə səmimi hallar daha çox büruzə verəcəkdir. Elə indidən insanlar arasında gələcəkdə
23 qarşıya çıxa biləcək təhdidlərin aradan qaldırılması və yeni inteqrasiya yollarının axtarılması problemləri ortaya çıxmaqdadır. Mövcud zamanla gələcək arasında humanizm əsaslı inteqrativ körpünün yaradılması bəşəriyyəti düşündürür.
beynəlxalq ictimaiyyət etiraf edir ki, təbiətlə ahəngdar və harmonik şəkildə yaşamağa hazırlığın və bacarığın olmaması səbəbindən planetar miqyaslı təhdidlərlə üz-üzə dayanıbdır; mövcud ictimaiyyət nümayəndələri, dövlətlər və xalqlar gələcək münasibətlərdə qloballaşan müasir dünyada dəyərlər sisteminin dəyişməsinin, sosial və mədəni proseslərin sürətlənməsinin, həyatın bütün sahələrində stereotiplərin alt-üst olmasının əvvəlki tarixi dövrlərdə cəmiyyətin şüurunda təşəkkül tapmış
sosial təsəvvürlərdə əsaslı şəkildə
dəyişikliklərə yol açdığını müəyyən edirlər; bu gün qloballaşma prosesinin genişlənərək və dərinləşərək alimlər və siyasətçilər qarşısında bəşəriyyətin heç zaman üzləşmədiyi yeni problemlər qoyduğunu və yeni humanitar gündəliyin formalaşdırılmasını tələb edən çoxsaylı çağırışlar mövcuddur; mədəniyyətlərarası və sivilizasiyalararası dialoqun bütün cəhdlərinə baxmayaraq, sivilizasiyaların münaqişəsi təhlükəsinin kifayət qədər aktuallığı müəyyən olunur; multikulturalizm: nailiyyətlər və
problemlər; dünyanı
dəyişdirən müasir texnologiyalar; elmlərin konvergensiyası; biotexnologiyalar və etikanın problemləri; inkişafın iqtisadi modellərinin humanitar aspektləri; sosial jurnalistika və yüksək texnologiyalar; postmodernist mədəniyyətdə ənənəvi dəyərlər sistemləri və s. 1
İkinci Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun Bəyannaməsinə əsasən yeni çağırışlar da təsbit edilmişdir. İ stiqamətlər olaraq bu kimi məsələlər müəyyən olunmuşdur: multikulturalizm problemlərinin fəlsəfi və etik aspektlərinin bundan sonra tədqiqinin ksenofobiya, irqçilik və
1 Bax. 2011-ci ilin Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun Bəyannaməsi. http://www.bakuforum.org/az/deklaraciya/first_declaration/ Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|