Microsoft Word hasanova camila docx
I FƏS L. NTELLEKTUAL MÜLK YY
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
7
Q YMƏTLƏND R LMƏS N N NƏZƏR METODOLOJ ƏSASLARI 1.1. ntellektual mülkiyyətin mahiyyəti və təsnifatı
Sivil cəmiyyətin əsas göstəricilərindən biri bütün dövrlərdə elmin, mədəniyyətin, texnikanın inkişafına necə diqqət göstərilməsi olub. Cəmiyyətin intellektual potensialının və mədəni inkişaf səviyyəsinin əhəmiyyətliliyi nəticə etibarı ilə onun qarşısında duran iqtisadi problemlərin uğurlu həllindən asılıdır. Öz növbəsində elm, mədəniyyət və texnika yalnız müvafiq şəraitdə, o cümlədən intellektual mülkiyyətin qiymətləndirilməsi və lazımi hüquqi müdafiəsi olduqda inkişaf edə bilər.
Müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində firma adları, əmtəə və xidmət nişanları və ə mtəənin mənşə yerinin adlandırılması kimi mülkiyyət obyektləri mühüm element hesab edilir.
Hər bir ölkənin iqtisadi potensialı yeni biliklər əldə etmək və texnologiyalar yaratmaqla istehsal sahələrini genişləndirmək, müxtəlif çeşidli yeni məhsullar əldə etmək imkanları ilə təyin olunur. stehsal sahələrinin genişləndirilməsi isə bilavasitə ayrılan investisiyaların həcmindən və yeni texnologiyaların tətbiqi səviyyəsindən asılıdır. nvestisiya proseslərində pul vəsaitləri, kreditlər, paylar, səhmlər, məqsədli pul ayırmaları və digər qiymətli kağızlarla yanaşı intellektual mülkiyyət obyektlərinə olan hüquqlardan da istifadə olunur. [8, 163]
ntellektual mülkiyyət geniş mənada əqli mülkiyyətin nəticəsi və ya individuallaşmış vasitələrin qanunla təsbit edilmiş müstəsna hüququdur. " ntellektual mülkiyyət" anlayışından hələ XVIII-XIX əsrlərdə istifadə etməyə başlamışlar, lakin geniş istifadəsi XX əsrin ikinci yarısında 1967-ci ildə Cenevrədə BMT-nin himayəsi altında Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının təsis olunması haqqında Konvensiyanın imzalanması ilə bağlıdır.
Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı yeni beynəlxalq sazişlərin imzalanmasına və milli qanunvericiliklərin müasirləşdirilməsinə kömək göstərir, o 8
cümlədən ölkələr arasında inzibati əməkdaşlıq edir. ndi Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının ştatını 800 nəfər təşkil edir, illik büdcəsi isə 410 mln isveçrə frankıdır (təxminən 3,5 mln dollar). Təşkilatın əsas vəsaitləri əsasən, inkişaf etməkdə olan və asılı ölkələrin "məlumatlandırma", "təlim", "qanunların hazırlanmasında yardım" üçün ayrılır.
Milli qanunvericiliyin müasirləşdirilməsi və yeni beynəlxalq sazişlərin imzalanmasına kömək göstərilməsində, ölkələr arasında inzibati əməkdaşlıqda, inkişaf etməkdə olan ölkələrə texniki yardım göstərilməsində Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatınn rolu əvəzsizdir. Təşkilatın yanında arbitraj və vasitəçilik üzrə mərkəz fəaliyyət göstərir.
1999-cu ildən Üumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı internetdə ən geniş yayılmış və tipik domen adlarının qeydiyyatı və istifadəsi zamanı yaranan mübahisələrin nizamlanması üzrə xidmət göstərir. Qanunda intellektual mülkiyyət anlayışı vahid termin hesab edilir və ona daxil olan sözləri ayrı-ayrılıqda təfsir etmək mümkün deyil.
Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının məlumatına görə intellektual mülkiyyət iki kateqariyaya bölünür: 1) sənaye mülkiyyəti - bura ixtiralar (patentlər), əmtəə nişanları, sənaye nümunələri və coğrafi göstərişlər daxildir. 2) müəlliflik hüququ - bura romanlar, pyeslər və şeirlər, filmlər, musiqi əsərləri kimi ə dəbi və bədii yaradıcılıq, şəkillər, rəsmlər, heykəltaraşlıq, həmçinin memarlıq qurğuları kimi incəsənət nümunələri daxildir.
Sənaye mülkiyyət obyektlərinin fərqli xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, bu obyektlərin hüquqi mühafizəsi yalnız xüsusi dövlət orqanlarından qeydiyyatdan keçdiyi hallarda mümkündür. ntellektual mülkiyyətin obyekti olan sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi sənaye istehsalının təkamülü və inkişafında mühüm rol oynayır. Əgər müəssisənin mülkiyyəti ixtiralar üçün müdafiə olunmazsa, onda sahibkara yeni ideya və ixtiraların tədqiqi və işlənməsinə sərmaye qoymaq sərfəli olmazdı. Başqa sözlə, sahibkar rəqibləri ilə müqayisədə ona mənfəət və üstünlük 9
gətirəcək sahəyə və mülkiyyətə vəsait qoymağa hazırdır və bunun üçün isə patent hüququ movcuddur. Sənaye mülkiyyət obyektləri bir qayda olaraq, patent hüququ ilə mühafizə olunur. Patent hüququ yaradıcı fəaliyyət nəticəsində yaradılan obyektlərin mühafizəsinin hüquqi rejimini müəyyən edir və onun təsərrüfat sahəsində tətbiqi, o cümlədən onun istifadəsindən mənfəət əldə edilməsi üçün müəyyən səlahiyyətlərin verilməsinə zəmanət verir.
Dünyada ilk patent 1421-ci ildə Florensiyada memar Filippo Bruncelli Pittiyə gəminin çevirici kranın ixtirasına görə verilən patent aid edilir. Lakin patent haqqında ilk qanun 1474-cü ildə Venesiyada qəbul edilib. Qanuna uyğun olaraq, ixtiranı yaradan Respublikanın hər bir vətəndaşı böyük üstünlük əldə edirdi və hansı ki, buna ə sasən on il ərzində digərlərinə belə qurğular hazırlamaq qadağan edilirdi. Maraqlıdır ki, ilk patent qanunları 2 əsas əlamətlərə malik olan ölkələrdə yaranıb: 1) inkişaf etmiş bazar münasibətləri; 2) texniki inkişafın yüksək səviyyəsi, ya da spesifik, heç kimə məlum olmayan texnologiya (məsələn, Venesiya bəzi şüşə növlərinin istehsalının sirrlərini mühafizə etmişdir).
ntellektual mülkiyyət obyektinin növü olan sənaye mülkiyyətinin əsas hüquqi bazasını "Sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi haqqında" Paris Konvensiyası təşkil edir. Paris Konvensiyası mart ayının 20-si 1883-cü ildə qəbul edilib. Konvensiya 1983-cü ildə 11 ölkə (Belçika, Braziliya, spaniya, Fransa, Qvatemala, taliya, Niderland, Portuqaliya, Salvador, Serbiya, sveçrə) tərəfindən imzalanılmış və sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi sahəsində ilk beynəlxalq hüquqi akt hesab olunur. Məhz bu konvensiya ixtiralann, sənaye nümunələrinin, əmtəə nişanlarının, xidmət nişanlarının, faydalı modellərin və s. mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı tənzimləyən normalardan ibarətdir. Müəlliflik hüququ isə elmi, bədii və incəsənət əsərlərinin yaradılması ilə bağlı münasibətlərin hüquqi normalarla tənzimlənməsidir. Eyni zamanda müəlliflik hüququ intellektual mülkiyyət haqqında qanunvericiliyin əsas hissəsidir. falar, fonoqramlar və yayım təşkilatlarının verilişləri əlaqəli hüquqlarla qorunur. Burada qorunan Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|