Microsoft Word hasanova camila docx
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
14
ndividuumdan ayrılmayan qeyri-maddi aktivlərin fərqli xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, belə aktivlər konkret fiziki şəxslərlə əlaqədardır. Belə aktivlər qeyri- müəyyən xidmət müddətinə malikdirlər. Bu aktivlərə aşağıdakılar aiddir: müəssisə sahiblərinin və işçilərinin ictimaiyyət, müştərilər, digər işçilər və ssudaverənlər arasında şəxsi nüfuzu; heyətin işinin təşkilində, mencment, müştərilərlə münasibət, kollektivdə münasibət və s. kimi sahələrdə heyətin və müəssisə sahiblərinin ümumi ixtisaslılığı və şəxsi keyfiyyəti; individuumların, onların "nou-hau"su, kommersiya qabil iyyəti, maliyyə ə məliyyatları sahəsində istedadı və s. daxil olmaqla şəxsin peşəkar keyfiyyətləri.[8, 167]
Müəssisədən və individuumdan ayrıla bilən qeyri-maddi aktivlərin əksəriyyəti müəyyən xidmət müddətinə malikdirlər və onlar fərdi əsasda qiymətləndirilirlər. Müəssisədən ayrıla bilən qeyri-maddi aktivlərə aşağıdakılar aiddir: • firma nişanları; • ticarət markaları; • gizli metodlar və texnologiyalar; • texniki kitabxana; • müəlliflik hüquqları; • redaksiya arxivləri; • lisenziyalar; • patentlər; • franşiz; • çertyoj və şablonlar; • sudan istifadə hüquqları; • rəqabətsizlik haqqında razılaşmalar kimi çıxış edən kontraktlar, borc haqqında kontrakt,tədarük kontraktları, alış-satış müqavilələri və reklam kontraktları;
15
• ünvan cədvəli kimi siyahılar, müştərilərin, üzvlərin siyahısı və s. [8, 167] Vergi qanunvericiliyinin şərhi baxımından qeyri-maddi aktivlər aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir: • patentçinin ixtirasına, sənaye nümunəsinə, habelə faydalı tərtibata dair müstəsna hüququ; • EHM, məlumatlar bazasından istifadəyə dair müəllifin və digər səlahiyyətli şə xsin müstəsna hüququ; • müəllifin və digər səlahiyyətli şəxsin inteqral mikrosxemlərdən istifadəyə dair müstəsna hüququ; • əmtəə nişanı, xidmət nişanı, əmtəənin ərsəyə gəlməsi yerinin adlı ünvanı üzrə müstəsna hüquq; • seleksiya nailiyyətləri üzrə patentçinin müstəsna hüququ; • gizli düsturla və ya proseslərlə “nou-hau”nun, sənaye, kommersiya və ya elmi təcrübə üzrə əldə edilməsi. [8, 167-168] Müəlliflik və əlaqəli hüquqların qorunması sahəsində əsas beynəlxalq müqavilə "Ədəbi və bədii əsərlərin qorunması haqqında" Bern Konvensiyası hesab edilir. Müəlliflik hüququ konkret fikirlərin təcəssümünü və onların hüquqi normalar çərçivəsində mühafizəsini təşkil edir. Başqa sözlə desək, eyni bir mövzuda çoxlu sayda əsərlər yazıla bilər və onların hər biri müəlliflik hüququnun mühafizəsinin müstəqil obyektidir. Hər hansı bir kitab bir neçə dilə tərcümə oluna bilər, hətta eyni bir dildə bir neçə dəfə tərcümə edilə bilər.
Sənaye mülkiyyəti isə həyata keçirilməsinin konkret formalarından asılı olmayaraq ideyaların mühafizəsini, onun mahiyyətini, ilkin mənasını, daha doğrusu, sxemləri, fəaliyyət prinsiplərini nəzərdə tutur. Nümunə olaraq taktiki prosesi misal göstərmək olar.
16
Qeyri-maddi aktivlərin dəyərinin müəyyənləşdirilməsinin dəqiq universal metodu yoxdur, çünki onların hər biri elə individualdır ki, aktivin dəyərinin düzgün və dəqiq hesablanması üçün riyazi alqoritm yaratmaq mümkün deyil. Bundan əlavə, qeyri-maddi aktivlərin dəyərinə çoxlu sayda müxtəlif amillər təsir göstərir.
Müasir dövrdə intellektual mülkiyyətin qiymətləndirilməsinin bir neçə yanaşması mövcuddur. Bu və ya digər qiymətləndirmə yanaşmasının seçimində üstünlük zəruri məlumatların olmasından, alıcıların və ya intellektual mülkiyyət obyektləri mülkiyyətçilərinin tələbindən, qiymətləndirmə zamanı iqtisadi vəziyyətdən asılıdır. ntellektual mülkiyyət obyektlərinin qiymətləndirilməsində üç mühüm yanaşmadan istifadə edilir: xərc, gəlir və bazar yanaşması.
obyektlərinin bazar dəyərinin və onun hüququnun müəyyən edilməsidir. ntellektual mülkiyyət obyektlərinin dəyərinin qiymətləndirilməsində əgər analoji obyekt tapmaq mümkün deyilsə, belə obyektlərin reallaşdırılmasının heç bir təcrübəsi yoxdursa və ya gələcəkdə gəlirlərin proqnozu bir qədər stabil deyilsə, o zaman xərc yanaşmasından istifadə olunur. Xərc yanaşması intellektual mülkiyyət obyektlərinin bazar dəyərinin istehsalçının xərclərindən yüksək olduğunu nəzərdə tutur və bazarda belə obyektlərin faydalılığı və təklifi ilə ölçülür.
Xərc yanaşması mühafizə olunması, yaradılması və qiymətləndirilməsi zamanı intellektual mülkiyyət obyektinin reallaşdırılması üçün zəruri olan kalkulyasiya xərcləri ə sasında
intellektual mülkiyyət obyektlərinin dəyərinin müəyyənləşdirilməsini nəzərdə tutur.
ntellektual mülkiyyət obyekti kimi informasiya məlumat bazası kifayət qədər uzun müddət ərzində yaradılır və onların formalaşması xərcləri daha çoxdur. Məsələn, toplanılan elmi kitabxana böyük dəyər törədə bilər. Bəzi hallarda, xüsusilə ə gər bu müəssisə elmi institut və ya ali təhsil ocağıdırsa o müəssisənin ən bahalı aktivi ola bilər. Amma bu aktivin digər, xüsusilə gələcək gəlirlərində payının yaradılmasında iştirak dərəcəsini qiymətləndirmək praktiki olaraq mümkün deyil. Bu Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|