Microsoft Word hasanova camila docx
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
17
cür aktivlər bir qayda olaraq yaradılması dəyəri metodu ilə, yəni xərc yanaşması baxımından mümkün gəlirlər nəzərə alınmadan qiymətləndirilir.
Qiymətləndirmə zamanı əmək haqqı, marketinq və reklam xərcləri, intellektual mülkiyyət obyektləri ilə bağlı risklərin sığorta xərcləri, hüquqi münaqişələrin həlli üçün xərclər və məsrəflər, elmi metodiki təminatın maya dəyəri, öz məhsullarının individualizasiyası və s. kimi bütün mümkün xərcləri nəzərə almaq lazımdır.
ntellektual mülkiyyət obyektlərinin qiymətləndirilməsinin xərc yanaşmasında bir sıra metodlardan istifadə edilir ki, bunlara da aşağıdakılar aiddir: 1) əsas xərclər metodu 2) bərpa dəyəri metodu 3) dəyər tutulması metodu
1) Əsas xərclər metodu qiymətləndirilən intellektual mülkiyyət obyektlərinin yaradılması dəyərinə əsaslanıb. Əgər şirkətin qiymətləndirilən obyektin yaradılmasında çəkilən xərclər haqqında məlumatları təsdiq olunmuş sənədlərdə varsa, ondan istifadə olunur. ntellektual mülkiyyət obyektlərinin əsas xərc metodu ilə qiymətləndirilməsi aşağıdakı prosedurların yerinə yetirilməsindən ibarətdir:
a) mahiyyət etibarilə xərclərin korrektə edilməsi: əldə edilmiş məlumatların təhlili, qeyri-maddi aktivlərin hazırlanması üçün xərclərin məbləğinin ayrılması
b) zamana görə xərclərin korrektə edilməsi: müəyyən müddət ərzində pul dəyərinin dəyişikliklərinin təhlili, xüsusi indekslərin köməyilə bütün xərclərin cari dəyərə köçürülməsi.
ntellektual mülkiyyət obyektlərinin dəyəri aşağıdakı ardıcılıqla müəyyən edilir:
- bütün faktiki xərclər (intellektual mülkiyyət obyektlərinin yaradılması və alınması ilə bağlı və onların kommersiya tətbiqinə qədər çatdırılması ilə bağlı bütün xərclər, vergi və rüsumlar, gömrük, patent və digər rüsumlar) müəyyənləşdirilir;
- qiymətləndirmə tarixi üzrə qiymət indeksinin kəmiyyəti üçün xərclərin korrektə edilməsi aparılır. Yenidən hesablanma alqoritmi qiymət indeksi kəmiyyəti üçün maddi xərclərin korrektə edilməsi alqoritminə oxşardır (uyğundur). Ayın 15-nə 18
kimi çəkilən xərclər ayın əvvəlinə, 15-dən sonra çəkilən xərclər isə ayın sonuna aiddir.
-intellektual mülkiyyət obyektlərinin köhnəlmə məbləği müəyyənləşdirilir və xərclərin qalıq dəyəri hesablanılır:
Z cari =Z x K
A
(1.1)
K A =T qüv
/T üm
(1.2)
Burada, K A -köhnəlmə əmsalı, T qüv -patentin qüvvədə olan müddəti, T üm -patentin ümumi fəaliyyət müddətidir.
2) Qiymətləndirilən obyektin yaradılmasında zəruri olan bütün xərclərin aşkar edilməsi imkanı olanda, lakin bu xərclər haqqında dəqiq maliyyə məlumatları olmadıqda təkrar bərpa dəyəri metodundan istifadə olunur. Bu metod qiymətləndirilən obyektin dəqiq surətini yaratmaq üçün zəruri olan xərclərin məbləği kimi yenidən qiymətləndirilən intellektual mülkiyyət obyektlərinin dəyərinin müəyyənləşdirilməsinə əsaslanır. Yaradılması və tərtibatı üçün lazım olan, kommersiya istifadəsinə kimi, çatdırılma və gəlir əldə edilməsinə kimi bütün xərclər hesablanılır.
ntellektual mülkiyyət obyektlərinin bərpa dəyərinin qiymətləndirilməsində aşağıdakı düsturdan istifadə olunur:
C t =K c x ∑(Z k x K ik )
(1.3)
K c =T t /T i
(1.4)
Burada K c -köhnəlmə əmsalı, Z k -mənfəət, vergi və ödənişlər daxil olmaqla aktivin yaradılması xərcləri, T t -mühafizə sənədinin cari müddəti, T i -mühafizə sənədinin nominal müddəti, K ik -ehtiyac yaranan halda qiymət indeksinin dəyişməsini nəzərə alan indeksasiya əmsalıdır.
3) Dəyərin tutulması metodu eyni istehlak və funksional xüsusiyyətləri ilə analoqu olmayan qiymətləndirilən aktivin dəyərinin müəyyən edilməsi üçün ə saslanıb. Əgər qeyri-maddi aktivin alınması zamanı xərclər haqqında təsdiqlənmiş məlumatlar əsasında minimum qiyməti müəyyənləşdirməyə imkan varsa, bu metoddan istifadə edilir. Bu dəyər qiymətləndirilən aktivin bazar dəyəri adlandırılır. 19
Analoji aktivin funksional imkanlarının maksimal ekvivalentliyinə, onun istifadə variantına, istehlak faydalığına malik olmalıdır.
Bu metodla hesablanma mənfəət, ödənişlər və vergilər kimi nəzərdə tutulan bütün xərclərin cəmlənməsi ilə həyata keçirilir. Bura aktivin alınması və ya yaradılması və kommersiya yararlılığına qədər çatdırılması xərcləri daxildir. Xərclərin hesablanılmasını iki və ya bir neçə variantlarda aparmaq lazımdır.
gözlənilən iqtisadi səmərə əsasında intellektual mülkiyyət obyektlərinin və qeyri- maddi aktivlərin dəyərinin müəyyən edilməsidir. Gəlir yanaşması ilə qeyri-maddi aktivlərin dəyəri proqnozlaşdırılan gələcək səmərənin cari anda dəyərinin hesablanması yolu ilə müəyyənləşdirilir.
ntellektual mülkiyyətin gəlir yanaşması metodu ilə qiymətləndirilməsi bir neçə mərhələlərdən ibarətdir. Bu mərhələlərə aşağıdakılar aiddir:
-ilk mərhələdə potensial ümumi gəlir, yəni tammiqyaslı istifadə zamanı intellektual mülkiyyətin istifadəsindən əldə edilən maksimum gəlir müəyyən edilir;
-intelletual mülkiyyətin nəticələri üzərində olan hüquqların realizə edilməsindən əldə edilən gəlirdən natamam istifadə zamanı baş verən itkilər təyin edilir;
-xalis ümumi gəlir potensial ümumi gəlirlə gəlir itkisi arasındakı fərq kimi müəyyənləşdirilir;
-istismar xərcləri, yəni obyektin normal işləməsi üçün zəruri olan xərclər təyin edilir. stismar xərclərinə kommunal ödəmələr, vergi, sığorta xərcləri kimi daimi xərclər aiddir;
-bu mərhələdə xalis gəlir iki üsuldan biri ilə müəyyənləşdirilir. Birinci üsulda xalis gəlir ümumi gəlirlə istismar xərclərinin fərqi kimi təyin edilir və bu zaman royaltidən əldə edilən gəlir də nəzərə alınılır. kinci üsul isə xalis gəlirin sənaye istehsalı sahəsi üçün orta mənfəət norması vasitəsilə təyin edilməsidir və bunun üçün ümumi gəlir həmin istehsal üçün xarakterik olan normaya vurulur. Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|