Microsoft Word Heyvanlar alemi cavab az doc



Yüklə 181,51 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/7
tarix26.10.2017
ölçüsü181,51 Kb.
#6618
  1   2   3   4   5   6   7


Heyvanlar Aləmi Fənni Üzrə 

mtahan Sualllarının Cavabları 

1.Fənnin predmeti, məqsəd və vəzifələri. 

     Heyvanlar aləminin Yer üzündə coğrafi yayılmasını öyrənən elm zoocoğrafiya 

adlanır. Zoocoğrafiya heyvanların yayılmasını, bu yayılmanı müəyyən edən müasir 

və  keçmiş  tarixi  amilləri,  qanunauyğunluqları,  həmçinin  heyvanların  ekoloji 

qruplarının  coğrafi  yayılmasını  öyrənir.  Bu  elmin  əsas  məqsədi  heyvan 

komplekslərinin  formalaşması  və  dəyişməsi  yollarını  analiz  etmək,  ayrı-ayrı 

heyvan  növlərinin,  eləcə  də  bütöv  bir  faunanın  yayılma  səbəblərini,  heyvanların 

yayılmasının  səbəblərinin,  heyvanların  yayılmasının  əsas  qanunauyğunluqlarını 

müəyyən etməkdir. 

     Zoocoğrafiyanın əsas obyekti arealdır. Bu və digər ölkədə yayılan heyvanların 

növ  tərkibləri  və  yayılmaları  haqqındakı  materialların  məcmuyu  həmin  ölkənin 

heyvanat  aləmi  haqqında  yekun  məlumatı  verir.  Zoocoğrafiyanın  digər  obyekti 

faunadır.  Burada  müəyyən  coğrafi  şəraitdə  müəyyən  ərazidə  tarixən  yaranmış  və 

formalaşmış heyvan növlərinin məcmuyu nəzərdə tutulur. 

 

2. Biosfer və onun sərhədləri. 

     Yer kürəsinin canlılar yaşayan nazik qatını biosfer təşkil edir. Biosfer terminin 

ilk  dəfə  XVIII  əsrin  ikinci  yarısında  fransız  J.B.Lamark  işlətmişdir.  Lakin  onu 

elmə  ilk  dəfə  avstriyalı  E.Zyuss  1875-ci  ildə  daxil  etmişdir.  Biosfer  haqqında 

təlimi isə XX əsrdə rus alimi V. .Vernadski işləyib hazırlamışdır. Bu təlim Yerin 

tarixi inkişafının dərindən və hərtərəfli təhlilinə, astronomiya, biologiya, coğrafiya, 

geologiya,  fizika  və  kimya  elmlərində  toplanmışbütün  məlumatlara  əsaslanaraq 

yaranmışdır. 

     Vernadskiyə  görə  biosfer  –  vahid  əlaqəli  mexanizmdir.  Biosferin  sərhədləri 

bunlardır: bütün hidrosfer, atmosferin alt qatı, litosferin üst qatı. Həmçinin, bir sıra 

parazit  orqanizmlər  digər  canlıların  bədənində  yaşayaraq  qidalanırlar.  Beləliklə, 

biosferdə dörd yaşayış mühiti mövcuddur: hava, torpaq, su,və orqanizm (parazitlər 

və simbiontlar üçün). 

 

3. Heyvanların yaşayış mühitləri. 



     Canlı orqanizmlər bir-birindən təcrid edilmiş şəkildə yaşamırlar. Onların həyatı 

digər  canlı  və  cansız  aləmin  amilləri  ilə  vəhdət  təşkil  edir.  Heyvanlar  cansız 

mühitin  əhatəsində  yaşayır,  həmin  mühitin  müxtəlif  elementləri orqanizmə  bu  və 

ya digər şəkildə təsir göstərir. 

     Heyvanların  yaşaması  üçün  lazım  olan  amillər  onların  zəruri  həyat  şəraitini 

təmin  edir.  Heyvanları  xarici  mühitdən  ayırmaq  onların  məhvi  deməkdir.  Xarici 

mühit  anlayışına  heyvanları  əhatə  edən,  onların  quruluşuna,  inkişafına, 



yaşamasına, çoxalmasına təsir edən canlı və cansız təbiətin bütün çəraiti daxildir. 

Heyvanların həyatına təsir göstərən amillər minimum, maksimum və optimum ola 

bilər. Optimum şərait – heyvanlar üçün ən əlverişli şərait hesab olunur. 

 

4. Evribiont və stenobiont heyvanlar. 



     Müəyyən amilin kəskin dəyişməsinə tab gətirən və asan uyğunlaşan heyvanları 

– həmin amilin adına “evri” (yunanca – “geniş” deməkdir) ön şəkilçisi əlavə edib 

adlandırırlar.  Məsələn,  evriterm  heyvanlar  olduqca  müxtəlif  temperatur  şəraitində 

yaşaya bilən heyvanlar deməkdir. Əksinə, müəyyən amilin azca dəyişməsinə cavab 

verən heyvanlarış – həmin amilin adına “steno” (yunanca – “məhdud” deməkdir) 

ön  şəkilçisi  əlavə  edib  adlandırırlar.  Məsələn,  stenoterm  heyvanlar  –  yalnız 

məhdud  temperatur  şəraitində  yaşamağa  uyğunlaşmış  heyvanlardır.  Müxtəlif 

duzluluq şəraitində yaşaya bilən heyvanlar – evriqalin (əksinə,stenoqalin), müxtəlif 

rütubətlilik şəraitində yaşayan heyvanlar – evrihiqrobiont (əksinə, stenohiqrobiont) 

heyvanlar adlanır. 

     Müəyyən amili çox sevən və ondan uzaqlaşan heyvanları həmin amilin sonuna 

– “fil” (yunanca – “sevmək” deməkdir), “fob” (yunanca – “uzaqlaşmaq” deməkdir) 

şə

kilçilərinin  əlavə  edib  adlandırırlar.  Məsələn,  termofil  –  istiliksevən,  qalofob  – 



duzluluğu sevməyən heyvanlar deməkdir. 

     Geniş  və  ya  yüksək  ekoloji  valentliyə  malik  olan  növlər  –  evribiont,  məhdud 

ekoloji valentliyə malik olan növlər isə stenobiont heyvanlar adlanır. 

 

5. Abiotik amillər. 



     Abiotik  amillər  cansız  təbiətin  heyvanlara  təsir  edən  bütün  elementlərinə 

deyilir.  Bu  amillərə  işıq,  rütubət,  temperatur,  atmosfer  təzyiqi,  su,  qar  örtüyü, 

ə

razinin relyefi, torpaq və iqlimin difər ünsürləri, o cümlədən, külək, ildırım, göy 



guruldaması,  nisbi  və  mütləq  rütubətlilik,  havanın  quraqlıq  dərəcəsi,  iqlim 

qurşaqları və iqlim tipləri, yüksəklik amili aiddir. 

 

6.  şıq amili. 

     Günəş  Yer  üzündə  heyvanların  bütün  bioloji  proseslərinin  gedişində  həlledici 

rol  oynayan  əsas  enerji  mənbəyidir..  Günəş  şüalarının  spektral  tərkibinin  və 

ş

üalanmanın  intensivliyinin heyvan  orqanizmləri  üçün olduqca  böyük  əhəmiyyəti 



vardır.  Günəş  enerjisi və işığı olmasa,  Yer kürəsində həyat  olmazdı. Heyvanların 

davranışında, səmtləşməsində işığın mühüm rolu vardır. 

      şıq  qüvvətli  qıcıqlandırıcıdır.  Hətta  ibtidai  heyvanlar  da  işıqlanmanın 

dəyişilməsinə  reaksiya  verirlər.  Daha  yüksək  quruluşa  malik  olan  heyvanlarda 

görmə  orqanları  –  gözlər  vardır.  şıq  heyvanların  böyüməsində,  inkişafında,  yem 

axtarmasında qidalanmasında, özünü düşməndən qorumasında mühüm rol oynayır. 

ş

ıq heyvanların aktivliyinə təsir edərək, onların həyat tərzinə təsir edir: gündüz və 




Yüklə 181,51 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə