dareə
tmə
nə
zə
riyyə
si.
1. darə
etmə
nə
zə
riyyə
si elminin predmeti
Cavab: darəetmə yanaşmaların əsasında belə bir mövqe durur ki, insanların
ictima-iqtisadi və siyasi həyat fəaliyyətinin idarə olunması dövlətin fəaliyyətinin
geniş və vacib sferalarında biridir. darəetmə nəzəriyyələri yeni elm sahəsidir.
Onun predmeti və obyekti hələlik əksəriyyət tərəfindən qəbul olunan formada
müəyyənləşdirilməmişdir. Bununla belə, mövcud nəzəriyyələrinin obyekti və
predmetini də bu məsələlər kompleksində tapmaq olar.
Məsələyə bu mövqedən yanaşaraq demək olar ki, dövlət idarəçilik
nəzəriyyəsinin obyekti cəmiyyətin iqtisadi-təsərrüfatçılıq , sosial-mədəni ,siyasi-
hüquqi
fəaliyyət
sahələridir.
Bu
elmin
predmet
sahə
si
isə
ə
sasən
dövlə
t,hakimiyyə
t,siyasə
t,iqtisadiyyat,idarə
etmə
və
hüququn qarş
ılıqlı və
hdə
tində
n
irə
li
gə
lir.
Bununla
ə
laqədar
olaraq
dövlət
idarəçilik
nəzəriyyəsini
siyasi,sosial,iqtisadiyyat,hüquq və s. elmlərin kəsişmə sahəsində mövcud olan
xüsusi bir elm sahəsi kimi təsəvvür etmək olar.
Dövlətin siyasi idarəetmə sahəsində fəaliyyəti ictimai münasibətlərin və
insanların davranışının hüquqi tənzimlənməsi ilə sıx bağlıdır.Buradan da dövlət
idarəçilik nəzəriyyəsinin hüquqi aspekti meydana çıxır.Bütövlükdə bu elmi siyasi-
hüquqi bilik sahəsi kimi xarakterizə etmək olar.Lakin belə yanaşma düz olsa da,
məhduddur və dövlət idarəçiliyinin elm sahəsi kimi bütün xüsusiyyətlərini əhatə
etmir.
Dövlət idarəçiliyinin sosial aspektini də nəzərə almaq lazımdır.Çünki dövlət
idarəçiliyi insanla və insanların sosial mənafeyi ilə bağlıdır.Beləliklə, dövlət
idarəetməsi bütövlükdə dövlətlə insanlar arasında siyasi-hüquqi və sosial fəaliyyət
və münasibətlər sahəsidir.Dövlət idarəçilik nəzəriyyəsi isə siyasi-hüquqi və sosial
elm sahəsidir.Dövlət idarəçiliyi anlayışının mahiyyəti belədir və o, özündə
siyasi,sosial və hüquqi əlamətləri olan hadisə və prosesləri xarakterizə edir.
Nəhayət, dövlət özündə yalnız siyasi hakimiyyəti deyil, həm də müasir
cəmiyyətin təşkilinin ən yüksək formasını birləşdirir.
Beləliklə, dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinin predmet sahəsi dövlət və
cəmiyyətin idarəetmə və özünüidarəetmə subyekti və obyekti kimi qarşılıqlı
fəaliyyət sferasını xarakterizə edən siyasi-hüquqi və sosial hadisə və proseslərin
vəhdətindən ibarətdir.Bu predmet müəyyən edilərkən nəzərə alınır ki, dövlət
idarəetməsi insanların birgə əmək, ictimai həyat və fəaliyyətini məqsədyönlü
təşkiletmə və tənzimləmə kimi xüssi funksiya yerinə yetirir.Beləliklə, dövlət
idarəçilik nəzəriyyəsi özünəməxsus tədqiqat obyektinə və predmetinə malikdir.Bir
elm sahəsi kimi o, dövlət idarəetmə prosesinin təşkili qanunauyğunluqlarını, bu
zaman əhali, müəssisə və təşkilatlar arasında ortaya çıxan münasibətləri,dövlətin
məqsədyönlü təşkiledici və tənzimləyici təsiri metodlarını, vasitələrini, onların
işlənib hazırlanması və tətbiqinin əsaslarını öyrənir.
Dövlət idarəçiliyinin birbaşa dövlət, hakimiyyət və hüquqla bağlılığını, hüquq,
sosial və siyasi elmlərin kəsişmə məkanında olduğunu və obyektə məqsədyönlü
təşkiletmə, tənzimləmə təsiri göstərdiyini nəzərə alaraq belə hesab edirik ki, onun
predmetinə əsasən aşağıdakı dörd qrup məsələlər aid edilə bilər :
a.Dövlə
tin mahiyyə
ti, tiplə
ri və
ictimai funksiyaları.
Dövlət idarəçiliyinin
mahiyyəti, cəmiyyətin idarə olunması sistemində yeri və xüsusiyyətləri; dövlət
idarəçiliyinin məqsəd və funksiyaları, obyekt və subyektləri, obyektiv və subyektiv
amilləri, dövlət siyasətinin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi məsələləri.
b.Dövlət idarəçiliyinin təşkili, funksional və təşkilati quruluşu
; dövlət quruluşunun
formaları, idarəetmə fəaliyyətinin və dövlət idarəetməsinin prinsipləri.
c.Dövlət idarəçiliyinin təmin edilməsi məsələləri
– bura dövlət idarəçiliyinin
normativ-hüquqi bazası və hüquqi tənzimlənməsi, dövlət idarəçiliyində
qanunçuluq məsələləri ; dövlət idarəçiliyinin informasiya təminatı, dövlət
idarəçiliyinin insan potensialı və kadr təminatı, maliyyə təminatı, dövlət
idarəçiliyində demokratiya və bürokratiya məsələləri və s. aid edilə bilər.
d.Dövlə
t idarə
çiliyinin inkiş
afı, tə
kmilləş
mə
si və
sə
mə
rə
liliyinin artırılması
mə
sə
lə
lə
ri
. Bura dövlət idarəçiliyində azadlıq və məsuliyyət, dövlət idarəçiliyinin
metod və üsulunun təkmilləşməsi, obyektivliyinin artırılması, dövlət idarəçiliyinin
səmərəliliyinin hesablanması və artırılması yolları, dövlət idarəçilik imkanlarının
genişlənməsi və onun istifadəsi məsələləri aid edilir.
2.Dövlə
t idarə
çilik nə
zə
riyyə
sinin metodu
Cavab: Metod hər hansı bir baza (oprior) prinsiplərə istinad edərək yeni elmi
hipotezlərin formalaşdırılması, reallıqların dərk olunması, çıxarılmış nəticələrin
sübut edilməsi üçün istidadə olunan müxtəlif fəndlərin, üsul və vasitələrin
məcmusudur.
Dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinin və onun metodoloji əsasının kompleks
xarakteri onun siyasi-sosial, siyasi-hüquqi və sosial-iqtisadi reallığın
öyrənilməsinin obyektiv və subyektiv, sosial-siyasi və ümumi-elmi, nəzəri və
təcrübi metodları kompleksinin olmasını tələb edir.Bu hamılıqla qəbul olunsa da
hələlik obyektiv səbəblərə görə yalnız dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinə aid olan
unikal tədqiqetmə, öyrənmə metodu demək olar ki, yoxdur.