Microsoft Word Idare?tm? n?z?riyy?s Cavabi doc
Yüklə 421,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.Dövl ətin idar əetm ə funksiyalarının ərazi bölgüsün ə (qurulu şuna) gör ə dövl ətin tipl əri
formalaşdırır və onun başçısı parlament qarşısında hesabat verir. Hakimiyyətin belə formalaşması prinsipi və mexanizmi parlamenti monarxiyaya da aiddir. Belə respublikalarda ali icraedici orqan və onun başçısı nazirlər soveti və onun sədri olur.Parlament respulikası prezident respublikasına nisbətən az yayılmışdır. Son illər Afrika qitəsinin bəzi dövlətlərində də bu forma tətbiq olunmağa başlamışdır.Belə respublikaların əksəriyyətində prezident -əhali tərəfindən səsvermə yolu lə seçilmir, öz hakimiyyətini parlamentə qarşı qoya bilməz.Prezident dövlət başçısının yerini tutur və höküməti formalaşdırır. Hökumət, parlament qarşısında hesabat verir,prezident qarşısında deyil, parlament qarşısında məsuliyyət daşıyır. Prezıdent respublikasında qanunverici orqan və icraedici hakimiyyətin başçısı eyni qaydada ölkə əhalisi tərəfindən seçilir, öz funksiyalarında müstəqildirlər.Onlar arasında əlaqələr və qarşılıqlı münasibətlər qanunçuluğu və dövlət mənafeyini nəzərə almaqla həyata keçirilir.Bəi ölkələrdə prezident bir baş hakim və qarant kimi bölünmüş dövlət hakimiyyətinin yaşaması və qarşılıqlı fəaliyyətini əmin edir.Belə ölkələrdə hökumətin başçısı prezident tərəfindən təyin edilir və o, əsasən prezident qarşıısında hesabat verir. darəetmənin prezident respublikası forması 20- ci əsrin ikinci yarısından daha geniş yayılmağa başlamışdır. Konstitusiyadanəzərdə tutulan tələblərə cavab verən ,adətən 35 yaşından yuxarı ölkə vətəndaşı əhali vətəndaş əhali tərəfindən səsvermə yolu ilə prezident seçilə bilər. Prezident bir qayda olaraq iki dəfə seçilə bilər. Prezident xalqdan mandat alır və parlamentdən asılı olmur. Yarımprezident respublikasında ali hakimiyyət prezident və parlament arasında bölünür,hökumət müəyyən məsələlər üzrə prezident və parlament qarşısında hesabat verir. Xalqın birbaşa iradəsi dövlət idarəçiliyinin demokratiya formasında daha geniş ifadə olunur. Demokratiya idarəetmənin və dövlətçiliyin müxtəlif formalarında həyata keçırılır. Bütün bu formalarda və hallarda ali dövlət hakimiyyət orqanı və ölkənin başçısı ümumi seçki əsasında müəyyən edilir.Dövlət hakimiyyətinin belə sistemi qanunvericilik funksiyasının yerinə yetirilməsndə və icraedici orqanın idarəetməsində parlamentin rolunun güclənməsilə xarakterizə olunur.Lakin 21-ci ə srdə bir çox dövlətlə rin demokratik inkişaf yoluna keçdiyi bir şəraitdə dövlət hakimiyyətinin prezident respublikası formasına keçməsi idarəedici hakimiyyətin güclənməsi ilə müşayiət olunur (prezident və hökumət). Demokratik idarəetmə sistemi idarəetmə qərarlarının qəbuluna kollektivin geniş miqyasda cəlb olunmasını, yaradıcı özünüidarəetməni və hakimiyyət səlahiyyətlərinin həvalə olunmasını nəzərdə tutur. Müdrik Ksenofont bu idarəetmə formalarını belə xarakterizə etmişdir: Əgər idarəetmə qanunu yerinə yetirən şəxsdən irəli gəlirsə - belə quruluşu aristokratik, əgər sərvətdən irəli gəlirsə - plutokratik, əgər hamının iradəsindən irəli gəlirsə - demokratik adlandırmaq olar. Demokratiyanın hamılıqla qəbul olunan əsas atributları insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının, çoxpartiyalılığın, seçkilərin demokratikliyinin, qanun qarşısında hamının və hər kəsin bərabərliyinin və əhalinin özünüidarə prinsiplərinin reallaşmasının təmin edilməsidir. Xalq hakimiyyətinin ən pis təzahürü – oxlokratiyadır (yunan sözüdür) yəni kütlənin hökmranlığıdır. Belə halda kütlə heç bir qanunla hesablaşmır, hüquq və mədəniyyət normalarına tabe olmur. Oxlokratiya ta qədimdən məlumdur, bu “ağır xəstəliyə” bütün xalqlar müxtəlif dövrlərdə tutulmuşlar. Adətən belə kütlələr ə ksər hallarda qanunçuluqda yol verilməyən vasitələrdən istifadə edir, dövlət hakimiyyətini rədd edirlər. Kütlədə bəzən məntiqə sığmayan inam olur.
dövlətin tipləri Cavab: Ümumi dövlət hakimiyyətinin idarəetmə formaları, quruluşu və başqa parametrləri dövlət idarəçiliyinə əsaslı surətdə təsir göstərir. Dövlətin mərkəzi orqanlarının quruluşu qalan dövlət orqanlarının quruluşunu da müəyyən edir.
Quruluşuna (dövlətin idarəetmə funksiyalarının ərazi bölgüsünə) görə dövlətlər unitar (latınca “unus”-vahid, bir deməkdir) və federativ dövlətlərə bölünürlər.
Federativ dövlətin konfederativ dövlətdən əsas fərqi ondadır ki, onun mərkəzi federal hakimiyyət orqanı olur, ümumi vətəndaşlıq, vahid pul sistemi, vahid dövlət dili və i.a. olur. Konfederativ dövlətin tərkibinə daxil olan dövlətlər özlərinin müstəqilliyini, dövlət hakimiyyətini və xüsusi idarəetmə orqanını saxlayırlar.
Unitar dövlətlər də sadə və mürəkkəb formalarda olur. Sadə formada unitar dövlət inzibati-ərazi vahidlərinə bölünür. Unitar dövlətin mürəkkəb formasında onun tərkibində bir və ya bir neçə muxtar dövlət qurumları olur. Bu baxımdan Azərbaycan orta səviyyəli mürəkkəb unitar dövlətdir. Unitar dövlətin inzibati-ərazi vahidləri yuxarıdan aşağıya doğru vahid dövlət hakimiyyəti sistemi vasitəsilə idarə olunur. Bunlarda muxtar törəmələr, eləcə də yerli özünüidarəetmə sistemləri fəaliyyət göstərə bilər. Lakin bu hakimiyyət sisteminin yuxarı pilləsindəki vahidliyi pozmur. Müxtəlif unitar dövlətlərdə inzibati-ərazi bölgüsü müxtəlif pilləli (üç və daha çox) olur. nzibati- ə razi vahidlərinin bir hissəsi (şəhərlər, qəsəbələr, kəndlər və i.a.) təbii olaraq yaranır, bir hissəsi rayonlaşdırma aparmaq yolu ilə dövlət tərəfindən formalaşdırılır.
Federativ dövlətlər də vahid dövlətlərdir. Lakin onların tərkibində geniş dövlət muxtariyyətləri olur. Federasiya – latın sözüdür-ittifaq, birlik mənasını verir. “Federativ dövlət” anlayışı müxtəlif dövlətlərin konstitusiyasında özünə qanuni yer tapmışdır. Hər hansı federativ dövlət mürəkkəb struktura malik olur. Federativ dövlətlərə misal olaraq Rusiya, Hindistan, Pakistan, ABŞ, Meksika, Nigeriya, Efiopiya və i.a. göstərmək olar.
Bundan başqa konfederativ dövlətlər də var. Bu, dövlətlərin müəyyən, konkret məqsədlər üçün ittifaqıdır. Belə ittifaqlar hazırda beynəlxalq ittifaqlar Yüklə 421,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|