Başqa elm sahələrində dərk və izahetmə metodlarının tarixən formalaşdığını
nəzərə alaraq demək olar ki, dövlət idarəçilik nəzəriyyəsində təkmil,özünəməxsus
tədqiq metodunun formalaşması mümkündür və yəqin ki, tədricən belə də
olacaqdır.Yalnız bir əsas metodoloji məsələ - obyektiv və subyektiv metodların
bir-birini qarşılıqlı tamamlaması prinsipi dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinə xas olan
xüsusi metod kimi geniş yayılmışdır, onun həllinə yanaşma metodlarında isə
fərqlər yenə də qalır. Dövlət idarəçiliyi öz təbiətinə və quruluşuna görə özündə
obyektiv və subyektiv istiqamətləri, yanaşmanı birləşdirir.Obyektiv yanaşma
metodu ondan ibarətdir ki, dövlət həmişə özünə, fəaliyyətinə, cəmiyyətin tələbat və
istəyinə kənardan baxmalı, cəmiyyətin vəziyyətini onu narahat edən hadisələri və
ə
ahlinin istəyini obyektiv olaraq qiymətləndirməyi bacarmalıdır.Subyektiv metod
dövlətin və onun idarəetmə sisteminin cəmiyyətə daxilən baxması – cəmiyyətin
problem və istəyini bütün reallığı ilə dərk etməsi və öz idarəçiliyində nəzərə
alması metodudur.Bunlar bir-birinə nə qədər yaxın olsa, üst-üstə düşməyə
yaxınlaşsa, dövlət idarəçiliyinin müvəffəqiyyəti bir o qədər böyük ola bilər.
Dövlət idarəçiliyi nəzəriyyəsində bilavasitə ona məxsus digər xüsusi tədqiqat
metodları işlənib hazırlanmadığından hələlik çoxsaylı məsələlərin tədqiqi üçün
ümumi elmi metodlardan və dövlət idarəçiliyinin aid olduğu ictimai elm
sahələrində tətbiq olunan xüsusi metodlardan özünəməxsus formalarda istifadə
olunur.
Bu ümumi elmi metodlar içərisində analiz və sintez mühüm yer tutur.Bunun
köməyilə fənnin predmetinə aid ayrı-ayrı məsələlər təhlil edilir, ümumiləçdirilir və
dövlət idarəçiliyinə aid ümumi nəticələr çıxarılır.Misal üçün, dövlət idarəçiliyinin
strukturunda qanunverici, icraedici və məhkəmə orqanları müəyyən edilir və
onların sintezindən ölkənin vahid dövlət idarəçilik aparatı formalaşdırılır.
Dövlət idarəçiliyində məntiqi mühakimə metodundan da istifadə
olunur.Onun köməyi ilə zəkada müxtəlif ümumiləşdirmələr, rəylər, qərarlar
formalaşır, sonra lazım gələndə müvafiq sənədlərdə və praktikada öz əksini tapır.
Dövlət idarəçiliyində formalizə etmək metodu müəyyən qədər
yayılmışdır.Onun köməyilə dövlətçilikdə və dövlət idarəçiliyində hər hasnı
institutun (orqanın) strukturu, fəaliyyətinin əsas istiqamətləri müəyyən edilir.
Müqayisə metodu dövlət idarəetmə sistemində ən çox yayılmış
metodlardan biridir.Ümumiyyətlə, dövlətçilikdə, dövlət idarəçiliyinin nəzəri və
praktiki məsələlərinin həllində müqayisə metodunun tətbiqinin vacibliyini hamı
qəbul edir, burada ciddi fikir ayrılğı yoxdur.Lazımi materialı toplamaq,
sistemləşdirmək, ən vacib məsələləri müəyyən etmək və başlıca diqqəti həmin
məsələlərin həllinə yönəltmək –bunlar düzgün idarəetmənin mühüm şərtidir.Lakin
hansı faktları toplamaq, hansıları necə müqayisə etmək, hansı faktların dövlət
idarəçiliyi üçün vacibliyini qəbul etmək məsələlərində fikir ayrılığı
mövcuddur.Həm də bu təkcə dövlət idarəçiliyinə aid deyil.Belə ki, müqayisə bütün
elm sahələrində vacibdir və istifadə olunur.Çünki konkret bu bir nəticəyə gəlmək
üçün faktların, hadisələrin kəmiyyət və keyfiyyət tərəflərinin müqayisəsi bütün
elmlər üçün vacibdir.
Kəmiyyət metodu, o cümlədən, statistik təhlil və proqnozlaşdırma metodu-
bunlar idarəetmədə ən geniş yayılmıç vasitələrdir. darəetmə qərarlarının qəbulunda
təkmilləşmənin
verə
biləcəyi
iqtisadi,
sosial
və
siyasi
nəticələrin
müəyyənləşdirilməsində, idarəetmənin təşkilati strukturunun təkmilləşməsində
statistik kəmiyyət təhlili və proqnozlaşdırma metodların geniş istifadə olunur.
darəetmə ekstrapolyasiya və modelləşdirmədə metodoloji vasitə kimi
istifadə olunur.
Ekstrapolyasiya- idarəetmədə hər hansı bir müsbət və ya mənfi
meylin, əlamətlərin oxşar idarəetmə orqanlarına yayılmasıdır.Modelləşdirmə hər
hasnı idarəetmə orqanının, idarəetmə strukturunun, idarəetmə prosesinin,
ə
məliyyatın modelinin işlənib hazırlanması və tətbiqidir.
Müxtəlif elmi-praktiki eksperimentlər (təcrübələr) aparılması.Bu və ya digər
idarəetmə institutlarının yaradılmış şərait daxilində fəaliyyətinin yoxlanması,yaxud
vəziyyəti öyrənmək, müəyyən bir təklifi hazılamaq üçün eksperimentlər aparılması
metodundan istifadə olunur.Eksperiment yolu ilə əldə olunan məlumatların
düzgünlüyü, obyektivliyi bütün zəruri tələblərə əməl edildiyi şəraitdə (eksperiment
üçün obyektin, şəraitin düzgün seçilməsi, həlli vaci olan problemin düzgün
müəyyən edilməsi ) təmin edilmiş ola bilər.
Dövlət idarəçilik nəzəriyyəsində tətbiqi xarakterli tədqiqatlar ayrı-ayrı konkret
şə
raitlərdə ayrı-ayrı liderlərin çıxışlarına, hərəkətlərinə, ayrı-ayrı konkret şəraitdə
dövlətin tədbirlərinə rəyi soruşulanların münasibətlərini öyrənməyə kömək edir.Bu
cür tədqiqatlar dövlət idarəetmə sistemi haqqında dolğun məlumat verməsə də
dövlət idarəçilik sahəsində nəzəri ümumiləşdirmələr aparmaq, nəticələr çıxarmaq
üçün faktiki material əldə olunması və toplanması üçün vacib vasitə rolunu
oynayır.
Dövləti və dövlətin əsas təşkilati strukturlarını birdən-birə tamamilə dəyişmək real
həyatda mümkün olmur.Məsələn, ölkədə eyni vaxtda digər başqa şərtlər
saxlanılmaq şərtilə başqa tərkibli parlament yaratmaq, hökumət təşkil etmək
olmaz, onların səmərəliliyini hesablamaq vəm müqayisə etmək də mümkün deyil.
Dövlət idarəetməsində tarixi-məntiqi metod, yəni hadisələrin əmələ gəlməsi və
inkişafına tarixi səpkidə yanaşma (müəyyən bir xüsusiyyət nə vaxt yaranıb, hansı
inkişaf mərhələsi keçib, indi nə vəziyyətdədir), konkret sosioloji metod və fəndlər
(konkretləçdirmə,müsahibələr), sosial keyfiyyət dəyişikliklərinin tədqiqat
metodları geniş tədbiq olunur.Sosioloji metodlar dövlət idarəçiliyində özünün daha
geniş tədbiqini tapmışdır.Sosioloji metod idarəetmə sistemi ilə cəmiyyət arasında
ə
laqə və əks-əlaqə yaranmasında, dövlət institutlarının qərarlarına qarşı əhalinin