Microsoft Word Idare?tm? n?z?riyy?s Cavabi doc



Yüklə 421,27 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/17
tarix26.10.2017
ölçüsü421,27 Kb.
#6833
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   17

səbəbdən bu vəzifəni öz öhdəsinə götürən  vahid təşkilat yaratmaq haqqında ailələr 

(icmalar,  kollektivlər)  arasında  razılaşmalar  (müqavılələr)  bağlanmış  və  onların 

məhsulu  kimi  dövlət  meydana  gəlmişdir.Dövlətə  həmçinin  “onun  üçün  ayrılmış 

ə

razidə  insanların  ictimai  münasibətlərini  təşkil  və  tənzim  edən  təkilat”  kimi, 



“əhalinin  sosial  qruplarının  həmin  dövlətin  mənafeyinə  uyğun  ali  hakimiyyət 

altında ümumbəşəri ədalət prinsipinə əsaslanan ittifaq” kimi tərif verənlər də var. 

  4.  Dövlət  zorakılıq  vasitəsi  kimi.  Bu  nəzəriyyə  öz  başlanğıcını  quldarlıq 

quruluşundan götürmüşdür. Bir qrup alimlərin (Makiavelli, Hobbs və i.a.) fikrincə, 

insanda  öz  təbiəti  etibarı  ilə  müsbət  keyfıyyətlərlə  bərabər  eqoistlik,  varlanmaq, 

ə

traf  aləmə  hakim  olmaq,  şöhrətpərəstlik,  qorxu,  paxıllıq  hıssləri  də  var.  nsan 



ə

ksər  hallarda  bu  sahələrdə  özünün  şəxsi  mənafe  və  marağının  ödənilməsinə  can 

ataraq  başqa  insanların  mənafeyini  tapdalayır,  onlara  zülm  edır,  fiziki  və  mənəvi 

zərər  verir,  həyatını,varlığını  təhlükə  altında  qoyur.  Bu  vəziyyətdən 

qurtarmaq,eqoizmi  cilovlamaq,  cəmiyyətdə  siniflərin,  insan  qruplarının 

mənafeyində  və  münasibətlərində  müvazinəti  təmin  etmək  üçün  insanlara  qarşı 

zorakılıq  etmək  zərurəti  yaranır.Məhz  bu  zorakılıq  funksiyasını  dövlət  yerinə 

yetirir. 

  

19-20ci  əsrlərdə  alman  alimi  E.Dürinqin,  Karl  Kautskinin  ,avstriyalı 



Qumploviçin əsərlərində dövlətin zorakılıq vasitəsi olmasının daha geniş miqyasda 

ə

saslandırılmaına  cəhd  göstərilmişdir.Müvafiq  mənbələrə  istinad  edərək  demək 



olar  ki,onların  ümumi  fikri  belədir  ki,  xüsusi  mülkiyyət,  siniflər  və  dölət 

cəmiyyətin  bir  hissəsinn  o  biri  hissəsi  üzərində  daxili  və  xarici  zorakılığının, 

istilaçılığının və qarətçiliyinin inkişafı məhsulu kimi meydana gəlmişdir. Qaliblər 

idarəedən sinfi, məğlublar fəhlə və kəndli sinfini təşkil etmişlər.K.Kautski dğvlətin 

yaranmasında  xarici  zorakılığı  ,müharibələri  əsas  vasitə  hesab  edir:  Müharibə 

nəticəsində  qaliblər  varlanır,  yenə  torpaq  sahələri  ələ  keçirilir,  məcburedici 

dövlətaparatı yaranır, məğlublar qaliblər üçün işləməyə məcbur edilir və s. 

  5.Dövlətin  cəmiyyətin  üzvi  tərkib  hissəsi  olmasını  müdafiə  edən  nəzəriyyə.  Bu 

nəzəriyyənin 

vətəni 


qədim 

Yunanıstandır(Demokrit. 

Aristotel,Platon).bu 

nəzəriyyəyə  görə  dövlət  insan  orqanizmində  ürəyi  (Platon  ),  cəmiyyət  də  canlı 

insan orqanizmini (Aristotel) xatırladır.  nsan ürəksiz ola bilmədiyi kimi cəmiyyət 

də dövlətsiz ola bilməz. Dövlət özünün  tərkib hissələrindən (insanlardan) yaranır. 

Dövlət  hakimiyyəti  –tamın  (bütün  əhailinin)  özünün  tərkib  hissələri  (ayrı-ayrı 

fərdlər) üzərində ümumi rifahı təmin etmək üçün hükmranlığıdır. Bu nəzəriyyənin 

19-20ci əsrlərdə ən böyük nümayəndə Qerberq Spenser olmuşdur. 

  6. Bir qrup alimlərin, xüsusilə marksizm banilərinin(K.Marks, f.Engels, V. .Lenin 

və  i.a.)və  onların  davamçılarının  uzun  illər  hakim  olmuş  baxışlarına  görə  dövlət: 

ə

vvəla,  iqtisadi  səbəblərdən  ,  ictimai  əmək  bölgüsünün  inkişafı,  izafi  məhsul 



istehsalının artması və xüsusi mülkiyyətin yaranmasından ;ikincisi ,cəmiyyətin bir-

birinə zidd mənafelərə malik siniflərə bölünməsindən yaranmışdır.Dövlət bir sinfin 




digər  sinfi  əzməsi  üçün  maşındır,  hakim  sinfə  məxsus  mülkiyyəti  və  siyasi 

hökmranlığı  təmin  etmək  vasitəsidir.Bu  nəzəriyyə  tarixə  dövlət  haqqında 

materialist (sinfi)nəzəriyyə kimi daxil olmuşdur. 

  

Bütün bu nəzəriyyələrin və ddövlətçiliyin inkişafında 20ci əsr müstəsna rol 



oynamışdır.  20ci  əsr  həqiqətən  dövlətçilik  əsri  olmuşdur.Lakin  ,əvvəlki  əsrlərdə 

olduğu  kimi  20ci  əsrdə  də  dövlətin  mahiyyətinin  ,  rolunun  dərk  olunması  və 

dövlətçiliyin  inkişafı  sahəsində  xeyli  nailiyyətlər  əldə  edilsə  də,    hər  halda  bu 

məsələ özünün tam həllini tapa bilməmişdir. Xüsusilə Sovetlər  ttifaqı dağılandan 

və  sosializm  süqut  edəndən  sonra  dövlətə  münasibətin  bir  daha  nəzərdən 

keçirilməsi ,elmi və praktiki mövqelərin dəqiqləşdirilməsi zərurəti yenə  müəyyən 

aktuallıq kəsb etməyə başlamışdır. 

 Əlbəttə,  dövlət  haqqında  digər  nəzəriyyə  və  konsepsiyalar  da  vardır(məs.  dövlət 

haqqında psixoloji nəzəriyyə,irqçilik nəzəriyyəsi). Adı çəkilən hər bir nəzəriyyənin 

ayrı-ayrı tərkib hissələrində fərqli cəhətlər çoxdur.Dövlətə və dövlətin mahiyyətinə 

bu  növ  münasibətlərin  hər  birinin  özünəməxsus  müsbət  cəhətləri  ilə  bərabar 

düzgün olmayan və mübahisə doğuran cəhətləri də vardır. 

 Eyni  zamanda  dövlət  haqqında  fikirlər  nə  qədər  müxtəlif  olsa  da,  onların 

ə

ksəriyyətinin  əsasında  “dövlət  zorakılıq  vasitəsi,  siyasi  hakimiyyəti  qoruyub 



saxlamaq    vasitəsi”  olması  durur.  Alman  filosofu  M.Veber  yazmışdır:  “Dövlət-

insanların  insanlar  üzərində  hökmranlıq  münasibətiir.O,bu  hökmranlıq 

münasibətini təmin etmək üçün təzyiqdən, zordan əsas vasitə kimi istifadə edir”. 

20-ci  əsrin  axırlarında  və  21-cı  əsrin  əvvəllərində  baş  verən  hadisələr,  SSR -nin 

dağılması  və  keçmiş  müttəfiq  respublikaların  müstəqil  demokratik  inkişaf    yolu 

seçməsi,  dövlətlərarası  münasibətlərin  inkişafı  və  qloballaşma  müasir  dövrdə 

dövlətin  cəmiyyətin  təşkilində  rolunu  artırmış  və  ona  elmi  münasibətin  də  xeyli 

təkmilləşməsinə  səbəb  olmuşdur.  Başqa  sözlə  ,  ”Dövlət,  cəmiyyətin 

sosial,iqtisadi,siyasi,mənəvi  proseslərin  idarə  olunmasını  həyata  keçirən,siyasi 

cəhətdən  suveren  hakimiyyət  təşkilatıdır.”    Bu  hakimiyyət  təşkilatı  ictimai 

hakimiyyətdən  əhalinin  inzibati-ərazi  təşkilindən  və  suverenlikdən  ibarətdir. 

Suverenlik dövlətçilik əlamətidir, o, dövlətin hər şeydən yüksəkdə durduğunu, asılı 

olmadığını göstərir.  

 

8.Dövlət haqqında mövqe və fikirlərin müxtəlif olma səbəbləri 

     Cavab:  Dövlət  haqqında  mövqe  və  fikirlərin  müxtəlif  olmasının  bir  sıra 

obyektiv səbəbləri var.Buna misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar: 

1.Dövlət  cəmiyyətlə  birlikdə  daim  inkişaf  edən,  dəyişən  bir  siyasi  və  inzibati-

təşkilati strukturdur. Cəmiyyət inkişaf edib bir mərhələdən o birinə keçdikdə dövlət 

də  inkişaf  edır,təkmilləşir  və  cəmiyyətin  yeni  inkişaf  mərhləsinin  tələblərinə 



Yüklə 421,27 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   17




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə