Microsoft Word Imam Sadiq a doc



Yüklə 414,83 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/14
tarix07.08.2018
ölçüsü414,83 Kb.
#60991
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14

ideoloji  hərəkata  Mədinədə  çiçəklənmiş  elm  ocağı  rəhbərlik  edirdi.  Bu  elm  ocağını  Əli  ibn 

Əbutalib əleyhissəlamın Sadiq ləqəbli nəvəsi təsis etmişdi. O fəal təhqiqatçı böyük mütəfəkkir və 

dövrün elmlərinə yaxşı bələd olan bir şəxs idi. O İslamda əsl fəlsəfə üsullu məktəb təsis edən ilk 

şəxsiyyət  olmuşdur.  Onun  elmi  məclislərində  sonralardan  fiqhi  məzhəb  baniləri  olmuş 

adamlardan  əlavə,  uzaq  yerdən  gəlmiş  filosof  və  fəlsəfə  elminin  tələbələri  də,  onun  dərslərində 

iştirak edirdilər. Bəsrə fəlsəfə məktəbinin banisi Həsən Bəsri və Mötəzilə məzhəbinin banisi Vasil 

ibn Əta da, o Həzrətin şagirdlərindən olmuş onun elm mənbəyindən bəhrələnmişlər.»  

Məşhur  tarixçi  ibn  Xəllikan  yazır:  “O  on  iki  İmamlı  şiələrin  İmamlarından  biri  Peyğəmbər 

ailəsinin  böyük  şəxsiyyətlərindən  biri  olmuşdur.  Düzgünlüyünə  və  doğru  danışdığına  görə  onu 

Sadiq  adlandırmışlar.  Onun  fəzilət  və  kəraməti  o  həddədir  ki  daha  bunu  şərh  etməyə  ehtiyac 

yoxdur.  Əbu-Musa  Cabir  ibn  Həyyan  Tərtusi  onun  şagirdi  olmuşdur.  Cabir  İmam  Sadiq 

əleyhissəlamın təlimlərini ehtiva etmiş və beş yüz risalədən ibarət olan min vərəq həcmində bir 

kitab yazmışdır.  

İmam  Sadiq  əleyhissəlamın  dövründəki  siyasi  ictimai  və  mədəni 

vəziyyət 

İmamlar  arasında  İmam  Sadiq  əleyhissəlamın  dövrü  özünəməxsus  yer  tutmuş  və  o  dövrdəki 

siyasi-mədəni  vəziyyət  heç  hansı  bir  İmamın  dövründə  olmamışdır.  Çünki  həmin  dövr  Bəni-

Üməyyə hakimiyyətinin zəiflədiyi Bəni-Abbasın qüdrətinin isə artdığı bir dövr olmuşdur. Bu iki 

dəstə bu müddətdə bir-biri ilə mübarizədə olmuşdur. Hişam ibn Əbdülməlikin dövründən etibarən 

Abbasilərin siyasi təbliğatı başlamış hicrətin yüz iyirmi doqquzuncu ilində bu təbliğat artıq silahlı 

və  nizamlı  mübarizəyə  çevrilmiş  nəhayət  yüz  otuz  ikinci  ildə  Abbasilərin  qələbəsi  ilə 

nəticələnmişdir.  Bu  dövrdə  Bəni-Üməyyə  siyasi  çətinliklər  içərisində  olduğundan  daha  İmam 

Sadiq  (əleyhissəlam)  və  şiələrə  (İmam  Səccad  əleyhissəlamın  dövründə  olduğu  kimi)  təzyiq 

göstərməyə  fürsət  tapmırdı.  Abbasilər  də  hakimiyyətə  gəlməzdən  qabaq  Peyğəmbər  ailəsinin 

tərəfdarı  və  onların  intiqamını  almaq  şüarı    altında  hərəkət  etdikləri  üçün  onlar  tərəfdən  bir 

çətinlik törənmirdi. Bu cəhətdən də, bu dövr İmam Sadiq əleyhissəlamın və şiələrin nisbi rahatlıq 

və azadlıq dövrü onların elmi-mədəni fəaliyyətləri üçün çox yaxşı fürsət hesab olunurdu. 



Xüsusi mədəni şərait 

Fikir və mədəniyyət cəhətdən də, İmam Sadiq əleyhissəlamın dövrü mədəniyyət və fikir yüksəlişi 

dövrü  olmuşdur.  O  dövrdə  İslam  cəmiyyəti  içərisində  misli  görünməmiş  dərəcədə  elmə  həvəs 

yaranmış  və  müxtəlif  elmlər  istər  Quran  qiraəti  təfsir  hədis  fiqh  və  əqaid  kimi  İslami  elmlər 

istərsə də tibb fəlsəfə astronomiya riyaziyyat və bu kimi digər dünyəvi elmlər meydana gəlmişdi. 

Belə ki azca düşüncə tərzi olan hər bir şəxs elm bazarına müraciət edirdi. Deməli İmamın cavab 

verməsinin labüd olduğu bir elm teşnəliyi yaranmışdı. 

Bu elmi yüksəlişə səbəb olan amilləri aşağıdakı şəkildə xülasə etmək olar: 

1.  İslamda  fikir  və  əqidə  azadlığı;  Düzdür  bu  fikir  azadlığında  Abbasilərin  də  rolu  olmuşdur 

ancaq bu azadlığın bünövrəsi İslam təlimlərində idi. Yəni əgər Abbasilər bunun qarşısını almaq 

istəsəydilər yenə bacarmazdılar. 



2. O dövrün mühiti tamamilə bir İslami mühit olmuş və camaat məzhəbi fikirlərin təsir dairəsində 

olmuşdur.  İslam  Peyğəmbərinin  eləcə  də,  Quranın  elm  öyrənmək  elm  barədə  düşünmək 

haqqındakı alqışları bu elmi yüksəlişin meydana gəlməsində əsas amillərdən biri olmuşdur. 

3. İslamı yenicə qəbul etmiş qəbilələrin əksəriyyəti elm və fikir sabiqəsinə malik olan qəbilələr 

olmuşlar.  Hətta  bəzi  vaxtlar  bu  qəbilələr  İran  Misir  və  Suriya  qəbilələri  kimi  o  dövr 

mədəniyyətinin  mərkəzinin  əhalisindən  hesab  olunurdular.  Onlar  İslam  təlimatına  dərindən 

yiyələnmək üçün təhqiq tədqiqat və nəzər mübadiləsi ilə məşğul olurdular. 

4.  Dini  güzəşt  yaxud  qeyri-müsəlmanlarla  xüsusən  də,  kitab  əhli  ilə  dinc-yanaşı  qonşuluq. 

Müsəlmanlar kitab əhli ilə yola gedir və bunu heç də öz dini qayda-qanunlarına zidd bilmirdilər. 

O dövrdə kitab əhli əsasən, alim və savadlı adamlar olmuşlar. Müsəlmanlar onlarla elmi əlaqələr 

yaradır bu isə təbii ki bəhs təhqiqat və elmi münazirələrə gətirib çıxarırdı.  

Məzhəb və firqələrin bir-biri ilə rəftarı 

İmam Sadiq əleyhissəlamın dövrü, həm düşüncə və fikirlərin bir-biri ilə mübadilə olunması həm 

də məzhəb və firqələrin meydana gəldiyi bir dövr olmuşdur. Müsəlmanların kitab əhlinin eləcə də 

yunan  alimlərinin  əqidə  və  nəzərləri  ilə  üzləşməsi  nəticəsində  müxtəlif  növ  çətinliklər  irəli 

çıxmışdı.  O  dövrdə  Mötəzilə  Cəbriyyə  Mürciə  Qulat    Zənadiqə    Müşəbbihə  Mütəsəvvifə  

Mücəssəmə  Tənasüxiyyə  və  bu  kimi  məzhəblər  yaranmış  və  bunların  hər  biri  öz  əqidələrini 

yaymağa çalışmışlar. Bundan da əlavə, İslami elmlərin hər birində o elmin alimləri arasında fikir 

müxtəlifliyi  yaranırdı.  Məsələn,  Quran  qiraəti  təfsir  hədis  fiqh  və  əqaid  elmlərində  qızğın 

mübahisələr yaranır hərə bir cür hökm verərək müxtəlif nəzəriyyəni himayə edirdi. 

Böyük Cəfəri məktəbi 

İmam  Sadiq  (əleyhissəlam)  yaranmış  əlverişli  siyasi  vəziyyəti  və  cəmiyyətin  böyük  ehtiyacını 

həmçinin,  ictimai  şəraitin  hazır  olduğunu  nəzərə  alıb  atası  İmam  Baqir  əleyhissəlamın  elmi  və 

mədəni inqilabının  yolunu davam etdirərək böyük elm ocağı  böyük məktəb  təsis  etdi. O dövrün 

dini və dəqiq elmləri sahəsində sayı dörd minə yaxın qeyd edilmiş Hişam ibn Həkəm Məhəmməd 

ibn Müslim Əban ibn Təğlib Hişam ibn Salim Mömin Taq Müfəzzəl ibn Ömər Cabir ibn Həyyan 

və s. kimi seçilmiş böyük şagirdlər yetişdirdi.  Bu şagirdlərin hər biri öz növbəsində böyük elmi 

şəxsiyyət və parlaq simalardan olub böyük xidmətlər göstərmişdir. Onlardan bəziləri böyük elmi 

əsərlər  yazmış çoxlu şagirdlər  yetişdirmişlər. Misal üçün qeyd  edə bilərik ki Hişam ibn Həkəm 

otuz bir cild  Cabir ibn Həyyan isə müxtəlif elmlər sahəsində istər dəqiq elmlər istər təbiət elmləri 

istərsə də o dövrdə geniş yayılmış kimya sahəsində iki yüz cilddən artıq  kitab yazmış məhz buna 

görə  də,  “kimyanın  atası”  ləqəbini  almışdır.  Cabirin  kitabları  orta  əsrlər  dövründə  Avropanın 

müxtəlif dillərinə tərcümə edilmişdir. Yazıçılar onun xatirəsini böyük əzəmətlə yad edirlər. 

Tövhidi Müfəzzəl risaləsi 

Qeyd etdik ki İmam Sadiq (əleyhissəlam) təbii elmlər sahəsində bir sıra elmi bəhslər aparmış bu 

günkü  alimləri  heyrətə  gətirən  üstüörtülü  sirləri  açmışdır.  Bu  məsələnin  ən  aşkar  nümunəsi 

(Cabiri  yetişdirməsindən  əlavə) Tövhidi Müfəzzəldir. İmam Sadiq (əleyhissəlam)  onu dörd gün 

ərzində imla etmiş Müfəzzəl ibn Ömər Kufi də onu qələmə alaraq nəticədə “Tövhidi Müfəzzəl” 

adlı  kitabı  meydana  gəlmişdir.  Müfəzzəl  özü  bu  kitabın  müqəddiməsində  deyir:  “Bir  gün 




Yüklə 414,83 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə