" nformatika" fə
nnində
n imtahan suallarının cavabları
1. “ nformatika” elminin predmeti haqqında ümumi mə
lumat
nsanın informasiyaya münasibə
ti informasiya emalının avtomatlaş
dırılması
mümkünlüyündə
n sonra kökündə
n də
yiş
mə
yə
və
inkiş
af etmə
yə
baş
lamış
dır.
Bunun da nə
ticə
sində
yaradıcı və
mütə
xə
ssis insanların intelektual fə
aliyyə
tinin
mə
hsulu kimi informasiya ehtiyatları sürə
tlə
çoxalmağ
a baş
lanmış
dır.
nformatika - kompüterlərdən və şəbəkələrdən, xüsusən nternetdən
istifadə etməklə bağlı olan yeni fənn və yeni informasiya sənayesi sahəsidir.
“ nformatika” fənn və elmi istiqamət kimi kompüterlərin köməyi ilə
informasiyanın yığılması, emalı və ötürülməsinin metod, prinsip və qanunlarını
öyrənir.
nformatikanın fundamenti (əsası) - hesablama prosesləri və
hesablama maşınları, sistemləri, şəbəkələrinin təşkili haqqında olan hesablama
elmləridir.
Akademik B.M.Qluş
kovun və
B. S. Mixaleviçin fikrinə
görə
informatika
kompüterləş
dirilmiş
informasiya sistemlə
rinin fə
aliyyə
tinin
layihə
ləş
dirilmə
sinin, iş
lə
nilmə
sinin, yaradılmasının, sə
mə
rə
liliyinin
qiymə
tlə
ndirilmə
sinin, onun müxtə
lif sahə
lə
rdə
tə
tbiqinin və
tə
sirinin bütün
aspektlə
rini öyrə
nə
n kompleks elmdir.
“ nformatika” bir elm sahəsi kimi əsasən son onilliklərdə formalaşmışdır.
nformasiya və
avtomatika sözlərindən yaranmış
nformatika (ingiliscə
Informatics) terminini ilk dəfə fransızlar (1960-ci il) avtomatlaşdırılmış
informasiya emalı sahəsini adlandırmaq üçün istifadə etmişlər. “ nformatika”
termini bəzi hallarda “Kompüter elmləri” (Computer science) termini ilə
eyniləşdirilir. Hazırda “ nformatika” elmi informasiya emalı proseslərinin
(informasiyanın toplanması, ötürülməsi, saxlanması, dəyişdirilməsi, ləğvi və s.)
kompüter texnikası vasitələri ilə avtomatlaşdırılmasından bəhs edən elm sahəsi
kimi formalaşmışdır.
nformasiya (latınca informatio) ifadə olunma formasından asılı olmayaraq
insanlar, canlılar, cansızlar, faktlar, hadisələr, proseslər və s. haqqında olan
məlumat və biliklərdir Biliklər isə müəyyən faktlar və onlar arasındaki asılılıqlar
şə
klində ifadə olunur.
nsanlar min illər ərzində çox boyük həcmli informasiyalar toplamış və
onları müxtəlif üsul və vasitələrlə saxlamışlar.
nformasiyanın 1) faydalılıq, 2) tamliq, 3) həqiqilik, 4) qiymətlilik, 5)
təzəlilik və s. kimi xassələri vardır.
nformasiyalar yaranmasına, qəbul edilməsinə, ötürülməsinə, ifadə
formalarına və vasitələrinə, istifadəsinə və s. görə müxtəlif cür qruplaşdırıla bilər.
nformasiyaları hər hansı əlifba simvollarının köməyi ilə ifadə etmək və
onu digər əlifbaya da keçirmək olar.
nformatikada fakt, məlumat, xəbər terminləri çox vaxt “verilənlər” sözü ilə
ifadə olunur.
“
Verilə
nlə
r” (ingiliscə
data) texniki vasitələrlə saxlanması, emal edilməsi
və ötürülməsi üçün formal şəkildə təsvir olunan (kodlaşdırılan) məlumatdır.
nformasiyanı ölçmə
k üçün ən minimal informasiya vahidi kimi
bit
(ingiliscə
binary digi
t sözundən) qəbul edilmişdir. Praktikada isə əsasən aşağıdakı
daha böyük informasiya ölçü vahidləri işlədilir:
1 Bayt=8 bit; 1 Kb = 1024 bayt = 2
10
bayt; 1 Mb= 1024 Kb = 2
20
bayt;
1Gb= 1024 Mb = 2
30
bayt; 1Tb = 1024 Gb = 2
40
bayt;
nformasiya proseslə
ri və
onların avtomatlaş
dırılması. Kompüter
texnikasının yaranması və inkşafı nəticəsində informasiya proseslərinin
avtomatlaşdırılması daha da sürətlənmişdir.
nformasiyanın ötürülməsi. Toplanan informasiyanın emal edilməsi üçün o,
simli və ya simsiz rabitə kanalları ilə emal vasitələrinə ötürülməlidir.
nformasiyanın saxlanması. nformasiya emal edilməzdən əvvəl və sonra
müasir kompüterlərdə istifadə olunan daşıyıcılarlda - maqnit və lazer disklərində
və qurğularıında saxlanır.
nformasiya axtarışı və emalı. nformasiyanın emalı qarşıya qoyulan
məsələnin həlli deməkdir. Bunun üçün əvvəlcədən hazırlanmış alqoritmlərdən və
proqramlardan istifadə olunur. Aftomatlaşdırılmış üsulla kompüterdə emal olunan
informasiya istifadəçilərə adətən kompüterin xarici qurğuları ilə (monitor, printer,
qrafikçəkən qurğu və s.) mətn, cədvəl, qrafik və s. şəklində çatdırılır
Qeyd olunmalıdır ki, son illərdə “ nformatika” termini əvəzinə “Kompüter
texnologiyası” və ya “ nformasiya texnologiyası” terminlərindən daha çox
istifadə olunur.
“
Texnologiya” yunan sözü olub (techne (bacarıq)+logos (öyrənmə))
məhsulun hazırlanması bacarığı, istehsal proseslərinin yerinə yetirilməsi üçün üsul
və vasitələr haqqında biliklər toplusu deməkdir. Bu nöqteyi-nəzərdən kompüter
texnologiyası baxılan sahədə kompüter texnikasının aparat və proqram
vasitələrindən istifadə texnologiyası deməkdir.
nformasiya texnologiyası - informasiya ehtiyatlarından istifadə olunması
proseslərini asanlaşdırmaq, onların etibarlığını və operativliyini çoxaltmaq
məqsədilə informasiyanın toplanması, ötürülməsi, saxlanması, emalı və
istifadəçilərə çatdırılmasını təmin edən və vahid texnoloji zəncirdə birləşdirən
metodlar, istehsal prosesləri və texniki-proqram vasitələri toplusudur.
nformatika, eləcə də nformasiya texnologiyaları elmi inkişaf etdikcə yeni-
yeni elmi terminlər, anlayışlar da meydana gəlmiş və gündəlik həyata daxil
olmuşdur. Bunlara misal olaraq: nfokommunikasiya, informasiya infrastrukturu,
informasiyalaşma, informasiya mühiti, informasiya cəmiyyəti, informasiya
resursları və xidmətləri, biliklər bazası, audio-video konfrans, telekonfrans, axtarış