Microsoft Word Inkishaf ve sulh ideyalar? I kitab doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
15 cəmiyyətin tərəqqisinə doğru yönəlmiş və məntiqi əsaslara söykənən yeni-yeni fikirlərin meydana gəlməsi cəmiyyətdə inkişaf dalğalarının yaranmasının nəzəri konsepsiyalarını şə rtləndirə bilir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, yeni fikirlərin tez-tez meydana gəlməsi və mülahizələr olaraq irəli sürülməsi, həmin fikirlərə alternativ fikirlərin formalaşmasını yarada bilir ki, bu da nəticədə nəzəri konsepsiyaların sayını artıra bilir. İdeyaların bir və ya əlaqəli olan bir neçə sahədə reallaşması digər sahələrin inkişafı üçün şəraitin meydana gəlməsini zəruri edə bilir. İ nkişaf və sülh kateqoriyalarının qarşılıqlı əlaqəsi Həm inkişaf, həm də sülh ayrı-ayrı kateqoriyalardır və bu iki kateqoriyanın hər biri öz-özlüyündə dərin məzmunu əks etdirir. Müvafiq anlayışlar öz məzmunlarında izahedici faktları birləşdirir və pozitiv fikirlərdən formalaşır. Bu anlayışlar öz məzmun tərkiblərinə görə daha çox şaxələnmə, tərkib komponentləri birləşdirmə xüsusiyyətlərinə malik olur. İnkişaf və sülh anlayışları başlıca olaraq prosesləri birləşdirir və müvafiq vəziyyətlərin meydana gəlməsini şərtləndirir. İ nkişaf və sülh həmçinin bir-birindən asılı olan və bir-birini şə rtləndirən, bir-biri üçün baza yaradan, obyekt rolunu oynayan, qarşılıqlı olaraq bir-birinə əsaslanan iki mühüm kateqoriyadır. Hər iki kateqoriya öz-özlüyündə və vəhdətdə məhz sabitlik, dinc şəraitdə münasibətlər qurmaq və yaşamaq kateqoriyasını baza olaraq şərtləndirir və ortaya çıxarır. Sözü gedən anlayışlar bir-birinin meydana gətirilməsi, təzahür etməsi üçün münasib şəraitlərin yaranmasını şərtləndirir. Sabitlik, inkişaf və sülh anlayışları məkan, şərait və zaman baxımından bir-birinin ardınca meydana gələn, eləcə də birlikdə vahid məzmun kəsb edən mahiyyətdə qarışıq, birləşmiş forma və məzmun təşkil edir. Müvafiq kateqoriyalar həmçinin zaman baxımından bir-biriləri üçün başlanğıc və 16 nəticə rolunu oynayır. Məsələn, sülhün əldə olunması ilə sabitlik yaranır. Sabit şərait isə dinamik inkişafın meydana gəlməsini zəruri edir. Sabit və təhlükəsiz şəraitdə iqtisadiyyatın inkişafı, eləcə də siyasət, mədəniyyət və digər sahələrdə inkişaf mövcuddur. İnkişaf da öz növbəsində sülhü və sabitliyi şə rtləndirir. İnkişaf zamanı tərəflərin maddi maraqlarının ödənilməsi onların mənəvi tələbatlarının ödənilməsi üçün şə raiti doğurur. Bu baxımdan da hesab etmək olar ki, sabitlik, sülh və inkişaf kateqoriyaları bir-birinin mahiyyətindən irəli gələrək təzahürdə yaranır. Hər üç kateqoriyanın qarşılıqlı asılılıq vəziyyətlərini üzə çıxarması isə onların hərəkətverici, dinamik xüsusiyyətlərinin olmasını sübut edir. Hər bir kateqoriyanın tərkibi başlıca olaraq bir-birinin daxili məzmununu formalaşdırır və bir-birinin daxilindən təzahür edir. Sabitlik, sülh və inkişaf cəmiyyətin ünsürlərinin ortaq maraqlarından formalaşan vəziyyətlər və vasitələr olmaqla, onları hərəkət vəziyyətində saxlayan amillər kimi də mahiyyət kəsb edir. Bu kateqoriyaların məzmun kəsb etdiyi vəziyyətlərin meydana gəlməsi ünsürlərin öz imkanları və gücləri çərçivəsində hərəkətə gəlməsini zəruri edir. Sülh və inkişaf vəziyyətləri təmin edilmiş, müəyyən məkan və zamanlarda doymuş maraqların mahiyyətindən yaranan təzahürlər kimi də qəbul edilməlidir. Sülh kateqoriyası üçün sabitlik və inkişaf doydurucu qida rolunu oynayır. Burada sülh razılıq anı və zirvəsi hesab edilir. Sülhə çatmağın birinci yolu sabitlikdən keçirsə, digər yolu inkişafdan asılı olur. İnkişaf etməyən cəmiyyətdə sabitliyin digər vasitələrlə, məsələn, güc tətbiqetmə vasitəsilə, qorunması müvəqqəti xarakter kəsb edə bilər. Bununla yanaşı, qeyd etmək olar ki, sülhün olmadığı cəmiyyətdə, tərəflər arasında sülhün yaşanmadığı vəziyyətlərdə ictimai-siyasi sabitlikdən və inkişafdan söhbət belə gedə bilməz və tarix bunu dəfələrlə sübut edib. Sülhün əldə olunması üçün inkişaf vəziyyətinin baza olaraq mövcudluğu şə rtinə nümunə olaraq qeyd etmək olar ki, soyuq və düşmən 17 münasibətlərdə olan iki tərəfin öz-özlüyündə daxillərində gedən inkişaf prosesləri tərəflərin mövqeyində yumşaldıcı, liberal xüsusiyyətlərin formalaşmasını, meydana gəlməsini təmin edən vasitələrə çevrilə bilər. İnkişafın maraq təminedici amil olmasını nəzərə alaraq hesab etmək olar ki, maraqların təmin edilməsinin bəlli bir zirvəsi sülhün şərtlənməsini zəruri edə bilər. Sülh həm zəruri razılıqdan, məsələn, müharibələrdə məğlubiyyətin nəticəsi olaraq, qalib və məğlub tərəflər arasında yaranır, həm də inkişaf edən vəziyyətdən, müəyyən məqamlar üçün doymuş vəziyyətdən meydana gələn mahiyyət və təzahür ola bilir. Qeyd edildiyi kimi, sülhün əldə olunması həmçinin inkişafdan asılı olur. İnkişaf zamanı tərəflərin maddi maraqları ödənilir, maddi maraqların təmin edilməsi də insanların ehtiyaclarının ödənilməsini təmin edir. Ehtiyacları ödənilmiş şə xslər isə sabitliyə, dnc şəraitdə məqsədlərin yerinə yetirilməsinə can atırlar. Tərəflər arasında ortaq bir mövqe yaranır. Ortaq bir mövqenin olması isə tərəflərin qarşılıqlı razılığa gəlməsini təmin edir. İnkişaf zamanı əldə olunan vasitələr soyuq münasibətlərdə olan tərəflər arasında yaxınlıq, dostluq münasibətlərinin yaranmasına gətirib çıxarır. İnkişaf proseslərində həm yeni vasitələr meydana gəlir, həm də yaranan vasitələr yeni hərəkət dairələrini, məkanlarını tələb edir. Yeni vasitələr öz miqyaslarını böyütmək istiqamətində hərəkət edirlər və digər məkanlarda olan vasitələrlə qarşılıqlı münasibətlər qurmağa və əlaqələr yaratmağa can atırlar. Yeni vasitələrin hərəkət məkanlarını genişləndirmək istəkləri tələb edir ki, yeni əlaqələr meydana gəlsin. Məsələn, dondurulmuş münaqişələrin həllində tərəflərin inkişaf vəziyyətlərində olması barış üçün müvafiq şərtlərdən hesab oluna bilər. İnkişaf nəticəsi olaraq tərəflərin maddi vəziyyətlərinin, cəmiyyətlərin sosial-rifah hallarının meydana gəlməsi tərəflərin separatist xarakterinə zərbələr vura bilər və yumşalma nəticəsində Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|