Microsoft Word insan huquqlar? v? qacq?nlar doc
Yüklə 180,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
22 nın kütləvi surətdə pozulması halları, xarici təcavüz və ya işğal, yoxsulluq, aclıq, xəstəlik və ekoloji qəzalar ucbatından tərk edirlər. Əgər BMT-nin müəyyən etdiyi qaçqın məfhumundan çıxış etsək, onların çoxu qaçqın kateqoriyasına düşmürlər. Bu kateqoriyaya düşmək üçün şəxs “siyasi” qaçqın olmalıdır. Qaçqınların statusu haqqında 1951-ci il Konvensiyasında “təqiblərin qurbanı olmaq təhlükəsi”ndən danışılır, amma onda bu termin dəqiq müəyyənləşdirilmir. Konvensiyanın 33-cü madəsində “dini, irqi, vətəndaşlıq əlamətləri, müəyyən sosial qrupa mənsubluğu və siyasi əqidəsi ucbatından” həyatları və azadlıqları təhdid edilən şəxslərdən danışılır. Bu məzmun müharibədən sonrakı illərdə beynəlxalq aləmdə yaranmış şərait kontekstində tərtib edilmişdir və o, bu gün qaçqınların düşdükləri bir çox situasiyaları nəzərə almır. Nəticədə bəzi ölkələr, xüsusilə də Afrika və Latın Amerikası ölkələri “qaçqın” terminini məzmunca genişləndirdilər. Lakin digər ölkələrin bir çoxunda sığınacaq verilməsi barədə ərizələrin əksəriyyətinə həmin terminin 1951-ci ildəki məzmununun ciddi izahı əsasında rədd cavabı verilir. İnsan hüquqları baxımından belə bir situasiya böyük narahatçılıq doğurur. Qaçqınlarla iqtisadi miqrantlar arasında heç də həmişə kifayət qədər dəqiq fərq qoymaq mümkün olmur. Belə iddia etmək olar ki, əgər insan həyatı və azadlığı üçün təhlükədən söhbət gedirsə, onda aclıqdan ölmək təhlükəsi qarşısında qalan insanın vəziyyəti, siyasi əqidəsinə görə əsassız edam olunmaq təhlükəsi qarşısında qalan digər insanın vəziyyətindən o qədər də fərqlənmir.
23 Hətta bu mülahizələri nəzərə almasaq belə fakt faktlığında qalır: hər hansı bir şəxs qaçqın və ya iqtisadi miqrant olmasından, vətəndaşlığa malik olub-olmamasından asılı olmayaraq öz ölkəsini təqiblər, silahlı münaqişələr, həyatının təhlükə altında olması və ya son dərəcə yoxsulluq ucbatından tərk edirsə o, minimum zəruri insan hüquqlarına malikdir və onunla rəftarda minimum zəruri normalara riayət olunmasına hüququ vardır. İNSAN HÜQUQLARININ POZULMASI VƏ QAÇQINLAR İNSAN HÜQUQLARININ POZULMASI YAŞAYIŞ YERLƏRİNİ KÜTLƏVİ TƏRK ETMƏLƏRİN SƏBƏBİ KİMİ
1980-cı ildən başlayaraq Birləşmiş MiIlətlərTəşkilatının Baş Assambleyası və İnsan Hüquqları Komissiyası öz diqqətlərini yaşayış yerlərini kütləvi tərk etmələrin qabaqcadan önlənməsi yollarına yönəltmişlər. Komissiya insan hüquqları və kütləvi tərk etmələr barədə məsələləri hər il öz gündəliyinə daxil edir. O, çıxardığı bir sıra qətnamələrdə insan hüquqlarının pozulması ilə qaçqın axınları arasında əlaqə olduğunu qeyd etmişdir. Son illər Komissiya, həmçinin ölkə daxilində köçkünlərin ağır vəziyyətlərini müzakirə etmişdir. Bu iki orqan müxtəlif qətnamələrində Baş Katibə “yeni qaçqın axınlarının qarşısını almaq məqsədilə beynəlxalq əməkdaşlıq haqqında məruzə hazırlamağı xahiş etmiş, insan hüquqları və kütləvi tərketmələrlə bağlı məsələlərin öyrənilməsi üzrə xüsusi məruzəçi təyin etmiş və yeni qaçqın axınlarının qabaqcadan önləmək məqsədilə beynəlxalq əməkdaşlıq üzrə 17 hökumət ekspertindən ibarət qrup yaratmışdır.
24 Xüsusi məruzəçi öz təhqiqatını İnsan Hüquqları Komissiyasına 1982-ci ildə onun otuz səkkizinci sessiyasında təqdim etmişdir. Həmin məruzəyə əsasən yaşayış yerlərini kütləvi tərketmələr təkcə insanı məhdudiyyətlərə və yoxsulluğa gətirib çıxarmır, həmçinin getdikcə daha çox ağırlaşan bir yük kimi beynəlxalq birliyin üzərinə düşür. Qaçqınlar probleminin dəyişməkdə olan xarakterinə baxmayaraq, onun könüllü rapatriasiya, üçüncü ölkələrə köçürülmə və yerləşdirilmədən ibarət olan ənənəvi üç həlli variantı öz əhəmiyyətini saxlamaqdadır, lakin onlara digər yanaşma üsulları da əlavə edilməlidir. Xüsusi məruzəçi yaşayış yerlərini kütləvi tərk etmələrə səbəb olan amillərin çoxcəhətli və kompleks xarakter daşıdığını vurğulamışdır. O, insan hüquqlarının pozulmasını kütləvi tərk etmələrin ən başlıca səbəblərindən biri adlandırmışdır: “Tamamilə aydındır ki, əgər insan hüquqlarından imtinaya və ya bu hüquqların pozulmasına qarşı təsirli əks tədbirlər tapılmazsa, əgər dünya ehtiyatlarının daha ədalətli bölüşdürülməsinə, daha böyük təmkinə və təhəmmülə nail olunmazsa, irqindən, dinindən, hər hansı sosial qrupa və ya siyasi partiyaya mənsubluğundan asılı olmayaraq hər kəsə cəmiyyətin bir hissəsi olmaq və ya iş, öz dolanışığını təmin etmək üçün şərait axtarmaq və düşmənçilikdən azad olmaqla mütəşəkkil qaydada cəmiyyətə daxil olmaq hüquq verilməzsə, dünya kütləvi tərk etmələr problemi üz-üzə qalmaqda davam edəcəkdir. Əgər bu problemə diqqət yetirilməzsə, o, getdikcə dünyada sülhü və sabitliyi daha güclü şəkildə təhdid edəcəkdir”. Hökumət ekspertləri Qrupunun son məruzəsində,
25 həmçinin kütləvi tərk etmələrin siyasi, iqtisadi, sosial və təbii səbəblərinin xarakterinin mürəkkəb və çox vaxt qarşılıqlı əlaqəli olduğu qeyd edilir. Qrup öz tövsiyyələrində Baş Assambleyaya iştirakçı dövlətləri Nizamnamədə qeyd edilən prinsiplərə riayət olunmasını təmin etməklə, xüsusilə də, güc işlətmək təhdidindən və ya onun tətbiqindən qaçınmaqla, mübahisələrin dinc yolla nizamlanması vasitələrindən istifadə etməklə, insan hüquqlarına riayət olunmasına kömək etməklə və kütləvi qaçqın axınlarının meydana gəlməsinə səbəb ola bilən şəraitlərlə yol verməməklə gələcək qaçqın axınlarının qarşısını almaq və qaçqınlarla rəftarı nizamlayan beynəlxalq hüquq normalarına riayət etmək məqsədilə bir-biri ilə əməkdaşlıq etməklə yeni qaçqın axınlarını qabaqcadan önləməyə çağırsın. Xüsusi məruzəçinin tövsiyyələrinə uyğun olaraq, Baş Katib Təhqiqatlar və İnformasiya Yığımı İdarəsini (TİYİ) təsis etdi və həmin idarə 1987-ci ildən 1991-ci ilədək fəaliyyət göstərdi. İdarə yeni və kütləvi qaçqın axınlarının vaxtında qarşısını almaq məqsədilə ilkin xəbərdarlığın təmin edilməsi, mümkün qaçqın və köçkün axınlarının, habelə bunlara bənzər digər fövqəladə situasiyaların meydana gəlməsinə aidiyyatı olan amillərin müşahidə edilməsi, həmçinin onlara müvaviq reaksiya göstərilməsi üçün mümkün tədbirlər planının hazırlanması sahəsində fəaliyyətləri əlaqələndirirdi. Hazırda həmin funksiyalar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının siyasi məsələlər üzrə Departamenti tərəfindən həyata keçirilir. Belə fəaliyyət kütləvi qaçqın axınlarının önlənməsi ilə bağlı beynəlxalq birlik tərəfindən nəzərdən keçirilən yeni və hər şeyi əhatə edən yanaşma üsularının mühüm tərkib
Yüklə 180,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|