Microsoft Word Insan huquqlari I kitab doc
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- M52. Məmmədov İ. İzahlı psixologiya lüğəti. Bakı, “Təhsil”, 2002, 76 səh., s. 17. 44 Yenə orada. s. 44.
- Deməli, hüquq vəzifə və səlahiyyətləri qoruyandır.
- Dövlət hüququ
- Onu da qeyd etmək olar ki, vəzifələrin özü də hüququ yaratmış olur)
- Deməli, hüquq dövlətə aiddir.
35 davranışını başqalarının təsiri ilə dəyişməsinə deyilir. Bu dəyişmə elə olmalıdır ki, insanın davranışı (davranış –canlı varlıqların ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsindən ibarətdir. Bu əlaqə orqanizmin daxili (psixi) və xarici (hərəkət fəallığı vasitəsilə ifadə olunur) 43 ətrafdakıların tələblərinə və fikirlərinə uyğun olsun. 44 Hüququn özü konformluqla yanaşı, rəsmiliyi və qətiliyi də müəyyən edən kriteriyadır. Hüquq məfhumuna elmdə belə bir tərif verilir: -Hüquq- dövlət tərəfindən rəsmi qaydada müəyyən edilən və qorunan, dövlətin iradəsini ifadə edən davranış qaydaları sistemidir. Hüquq ictimai münasibətlərin normativ tənzimləyicisidir. Dövlət hüququn vasitəsilə insanların mümkün və zəruri olan davranışlarının eyni ölçüsünü müəyyən edir. Dövlət xalqın iradəsini qanunda ifadə etməklə ona bütün cəmiyyət üçün məcburi ifadə verir. 45 Digər bir mənbədə isə insan hüquqları anlayışına belə yanaşma edilir: -İnsan hüquqları -insanların dövlətə olan münasibətlərdə hüquqi statuslarını müəyyən edən və onun imkanlarını və iqtisadi, sosial, siyasi və mədəni sferada iddialarını xarakterizə edən anlayışdır. İnsan hüquqları anlayışı burjua inqilabı dövründə meydana gəlmişdir. İ nsan hüquqlarının azad və səmərəli qaydada həyata keçirilməsi hüquqi dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin əlamətlərindən biridir. İnsan hüquqları təbii və ayrılmaz xarakterə malikdir. İ nsan hüquqları mütləq və nisbi tərkiblərə ayrılır. 46 Burada onu qəbul etmək olar ki, əsas insan hüquq və azadlıqları mütləq, 43 M52. Məmmədov İ. İzahlı psixologiya lüğəti. Bakı, “Təhsil”, 2002, 76 səh., s. 17. 44 Yenə orada. s. 44. 45 Aqşin İsabala oğlu Quliyev. Hüquq ensiklopediyası. Bakı-Qanun- 2007. 1108 səh., səh. 467. 46 Б79. Большой юридический словарь/Под.ред. А.Я. Сухарева, В .Д.Зорькина, В.Е. Крутских.-М.:ИНФРА-М, 1999.-VI, 790c.- (Библиотека словарей «ИНФРА-М», səh. 514. 36 digərləri isə müəyyən qədər məhdudlaşdırılmaqla, nisbi ola bilər. Hüququn məhdudlaşdırılması digər şəxslərin hüquqlarını qorumaq zərurətindən irəli gəlir. Hüququn məhdudlaşdırılması baza etibarilə əlaqələr və münasibətlər sistemində tarazlı formanın və məzmunun qorunması ilə əlaqədar olaraq meydana gəlir. Bu, həm də cəmiyyətdə və məişət münasibətlərində olan sabitliyin meydana gəlməsi üçün şərt rolunu oynayır. Ə sas insan hüquqlarının təmin olunması üçün dövlətlər ə lavə pozitiv hüquqları normalar şəklində təsbit edirlər. Pozitiv hüquqlar da tədricən təbii hüquqların tərkib hissəsinə çevrilir. Buradan belə bir məntiqi nəticə ortaya çıxır. İnsan təbiidir, hüquq ona məxsusdur, deməli, hüquq təbiidir. “Pozitiv hüquqlar” anlayışının bu aspektdən qəbul edilməsi şübhə doğurur. Qeyd etmək lazımdır ki, əslində bütün hüquqlar təbiidir və mütləqdir. Yalnız o halda nisbiləşə bilər ki, insanlar başqlarının hüquqlarını məhdudlaşdıracaq fəaliyyət həyata keçirsinlər. Hər bir insan sərbəstdir, azaddır. Hüquq insana aiddir, deməli, hüquq azaddır. İ nsan nizamlı məxluqdur. Hüquq insana aiddir. Deməli, hüquq məzmun etibarilə nizamdır. İnsanların vəzifə və səlahiyyətləri normalarla qorunur. Hüquq normadır. Deməli, hüquq vəzifə və səlahiyyətləri qoruyandır. İnsan təbiidir. Fəaliyyət insana məxsusdur. Deməli, fəaliyyət təbiidir. Fəaliyyəti norma tənzim edir. Norma hüquqdur. Deməli, hüquq təbiidir. İ nsan varlığının əks olunması onun iştirakının mövcud olduğu bütün mümkün sahələrdə mövcuddur. Hüquq insana bağlıdır. Deməli, hüquq hər yanda (insanların olduqları məkanlarda) mövcuddur. İnsan hüquqları insanlar üçün atributivdir, yəni onların əlamətlərini (burada hərəkətlərinin ə lamətləri) müəyyən edəndir. Insan hüquqları insanların yaşadıqları və fəaliyyət göstərdikləri bütün sahələrdə mövcuddur. İnsanlar öz hüquqlarının daşıyıcılarına çevrilirlər 37 və öz hüquqlarını bütün yerlərdə əks etdirirlər. İnsanların münasibət və əlaqələrində hüquq digər mənəvi amilləri özündə cəmləşdirən ümumiləşdirici mənəvi kriteriya olaraq məxsusluğu, aidiyyatlığı yaradandır. Hüququn genişlənməsi bacarıq və istedadla, eləcə də imkanlarla bağlıdır. Bu baxımdan hüquq inkişaf müəyyən edən kriteriyadır, inkişafı şə rtləndirəndir. İ nsan hüquqları onların azad və sərbəst fəaliyyətlərinin, təbii azadlıqlarının əsaslarını təşkil edir, bu kimi əsasları müəyyən edən əlamət məfhumuna çevrilir. İnsanların fəaliyyət göstərdikləri sahələr müxtəlifdir və bu sahələr insanların ehtiyacları üzərində formalaşan maraqların sahələrinə bağlıdır. Maraqların müxtəlifliyi də sahələr arasında şəbəkələri meydana gətirir. Dövlət hüququ insan hüquqlarını təmin və müdafiə etmək üçündür. (Qeyd: hüquq subyektə-fiziki və hüquqi, məxsusdur. Dövlət subyektdir. Deməli, dövlətin hüququ var. Dövlətin hüququndan onun vəzifə və səlahiyyətləri formalaşmış olur. Onu da qeyd etmək olar ki, vəzifələrin özü də hüququ yaratmış olur). İnsan hüququ (xəyali iyerarxiyada yuxarıda olduğu və dərin məzmuna malik olduğu üçün) fəlsəfənin obyektidir. Dövlət hüququ da ümumi mənada fəlsəfənin obyektidir. Lakin hər ikisi xüsusi olduqlarından və tərkiblərə parçalandıqlarından, həm də elmin obyektləridir. Fəlsəfə və elm həm tərkibdə, həm də bütövdə əlaqəlidirlər, vəhdətdədirlər. Məlumdur ki, dövlət özü də insan hüquqlarının təmin olunması və qorunması məqsədilə yaradılır. Buradan belə bir məntiqi hökmlər və nəticələr ortaya çıxır ki, hüquq insanlara aiddir. İ nsanlar dövlətlərin tərkib ünsürləridir. Deməli, hüquq dövlətə aiddir. İnsanlar öz hüquqlarını yaratdıqları tərəf kimi dövlətlərə vermiş olurlar. Dövlət insanların hüquqlarının müxtəlif sahələrdə tanınması və təsbit olunması üçün ə həmiyyət kəsb edən (təminedici) bir quruma çevrilir. (Qeyd: dövlət strukturlardan ibarətdir. Strukturlar ayrı-ayrı sahələr Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|