Microsoft Word Insan huquqlari I kitab doc
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- -insan hüquqları məfhumu dərk olunmaq üçün, qeyd etmək olar ki, ilk növbədə müdrikliyin obyektidir.
- “müdriklik ali hüququ yaradır”
- ; 54 -insan hüquqları çox genişdir, dərin məna kəsb edir və
- (Bax, qrafik- 55 4).
- -insan hüquqlarının tərkibinin, o cümlədən hissə və bütövünün olması və tərkibin öyrənilməsi zərurətləri; -insan hüquqlarının
53 sistemlər, mexanizmlər və ictimai-formasiya quruluşları formalaşmışdır və sublimasiya (burada dialeketik inkişafın yuxarı mərhələləri) olaraq, insan öz əqli, zehni və fiziki fəaliyyəti ilə ucalmışdır. İnsanlar cəmiyyətdə qruplaşmışlar, müxtəlif təbəqələrdə yer almışlar və müxtəlif fəaliyyətlə məşğuldurlar. Bu baxımdan da insan fəaliyyəti tərkibdən, o cümlədən hissə və bütövdən ibarət olmuşdur. İnsan fəaliyyəti həm sadəliyin, həm də mürəkkəbliyin cəm halda təzahürü olaraq meydana gəlmişdir. İnsanlar ümumiyyətlə, həm münasibətlərdə, həm də peşə fəaliyyəti ilə əlaqələrdə, eləcə də məişət əlaqələrində və münasibətlərində şərtləndiriciliyin ortaya çıxardığı vəhdətliklərdə ali məxluqlar kimi mövcudluqlarını gerçəkləşdirirlər). İ lk növbədə qeyd etmək yerinə düşər ki, insan hüquqları geniş, böyük və dərin məzmun və mahiyyət etibarilə bir məfhum kimi fəlsəfənin predmetidir. Bu fikri aşağıdakı şə kildə ümumiləşdirmə əsasında konkret olaraq izah etmək olar: -insan hüquqları məfhumu dərk olunmaq üçün, qeyd etmək olar ki, ilk növbədə müdrikliyin obyektidir. (Qeyd: ə gər biz burada müdrikliyi bir subyekt kimi qəbul etsək, məsələn, “müdriklik ali hüququ yaradır” (yəni müdrik insanlar öz əqli üstünlükləri, istedad və bacarıqları ilə digərlərinə nisbətən daha çox hüquq əldə edə bilirlər. Burada onların istedadları bir çox imkanları rellaşdırır) hökmündən çıxış etsək, onda hüququ (burada əxlaqla vəhdətdə) onun mənasını açan predikat kimi götürə bilərik. Müdriklik subyekt olduğu halda ali hüquq obyekt kimi qəbul olunmalıdır. Obyektin subyektə məxsusluğu və hər iki məfhumda məzmun etibarilə bağlılğın şərtləndiriciliyi kriteriyasından çıxış edərək hesab etməliyik ki, insan hüquqları (daha çox yuxarı mərhələdə) bəşəri məfhum kimi bəşəri elmin, bəşəri düşüncənin, yəni fəlsəfənin obyektidir, ona məxsusdur; 54 -insan hüquqları çox genişdir, dərin məna kəsb edir və insanların şəxsiyyətini müəyyən edən mənəvi dəyərdir. İ nsanları başqa canlılardan fərqləndirən ali dəyərdir və normadır. Buradan da belə nəticəyə gəlmək olar ki, insan hüquqları canlılar içərisində insanları seçən ən əsas kriteriyadır; -insan hüquqları bir məfhum kimi nəzəridir, mücərrəd qavrayışın predmetidir, idealizmin əsasıdır və bu baxımdan da yüksəkdir, alidir. İnsan hüquqlarının yüksək forması onun ali məzmununu ortaya çıxarır; -insan hüquqları mənəvi dəyərdir, əxlaqla əlaqəlidir və vəhdətdədir. Əxlaqın öyrənilməsi də fəlsəfənin problemidir; -insan hüquqları xaosun yox, nizamın əsasını təşkil edir ki, bu kimi məfhumları da daha çox fəlsəfə tədqiq edir; -insan hüquqları geniş düşüncənin və yüksək intellektin obyektidir və predmetidir, bu baxımdan da fəlsəfənin obyektidir; -insan hüquqlarının subyekti insandır, bir obyekt kimi insanın mənəviyyatına bağlıdır, insan fəlsəfi məzmunlu məxluqdur, bu baxımdan da onun hüquqları fəlsəfənin obyekti və predmetidir; insan hüquqları imperativdir, normativdir, fəlsəfi kateqoriyalarla (şərait, zaman, məkan, resurs, sübut, zərurət, ehtiyac, inkişaf və s.) şərtlənən bir məfhumdur, bu baxımdan da fəlsəfənin obyektidir. Bu kimi əsasları, deduktiv ümumiləşdirilmələri daha da artırmaq olar. Fikrimizi konkretləşdirsək, belə qənaətə gələ bilərik ki, insan hüquqları məzmun və kəmiyyət etibarilə nəzəri, ideal, mücərrəd və ali məfhum olduğundan, eyni zamanda intuitiv (hissi) idrakın obyekti olduğundan, ilk növbədə məhz fəlsəfənin obyekti və predmetidir. İ nsan hüquqları həm də realdır və konkret məsələlərdə öz ə ksini tapır. İnsan hüquqları məfhumunun tərkibi var və bu tərkib bütöv və əlaqəli fikrin əsasını təşkil edir. (Bax, qrafik- 55 4). İnsan hüquqları konkret normalar olaraq şərait və hadisələrdə təzahür edir. Məsələn, dövlətin imkanları artdıqca onun ə sas borcu resursları vətəndaşının hüquqlarını yaxşılaşdırmağa yönəltməkdən ibarət olmalıdır. İ nsan hüquqları müəyyən ölçülər daxilindədir və normativdir. İnsan öz-özünü hüquq sahələri və məkanları üzrə çərçivələrə sala bilir. İ nsan hüquqlarında tərkib var və hissələr ilə bütöv arasında ə laqə mövcuddur. Bununla yanaşı, insan hüquqlarının qətiliyi (insanın daxilindən gələn əsas hüquq və azadlıqlar) və nisbiliyi (azadlıqların və hüququn məhdudlaşdırılması, eləcə də pozitiv hüquqlar) amili mövcuddur. İnsan hüquqları bölgü olaraq təbii və pozitiv hüquqlara bölünür. (Bax, qrafik-5). İnsan hüquqlarının təmin olunmasında müəyyən qrup (burada dövlət hakimiyyəti) iştirak edir. İnsan hüquqları tətbiq və təsbit olunma xassələrinə malikdir. İ nsan hüquqları məfhumunun elmin predmeti olması amilini aşağıdakı şəkildə ümumiləşdirmək və konkretləşdirmək olar: -insan hüquqlarının bölgü baxımından çoxsahəli olması və sahələrin ayrılıqda və qarşılıqlı əlaqəli şəkildə öyrənilməsi zərurətləri; -insan hüquqlarının tərkib baxımından çoxkomponentli olması, sistemli məfhum olması və bu baxımdan tərkib və bütövün öyrənilməsi zərurətləri, tərkib və bütövün xassələrinin öyrənilməsi zərurətləri; -insan hüquqlarının subyektlər tərəfindən istifadə vasitəsi olmasının əsaslarının öyrənilməsi zərurətləri və s. -insan hüquqlarının tərkibinin, o cümlədən hissə və bütövünün olması və tərkibin öyrənilməsi zərurətləri; -insan hüquqlarının konkret məzmununun öyrənilməsinin əsasları; -insan hüquqlarının genişləndirilməsi və məhdudlaşdırılmasının əsasları; Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|