Microsoft Word Insan huquqlari I kitab doc



Yüklə 2,82 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə19/36
tarix20.09.2017
ölçüsü2,82 Kb.
#875
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   36

56 
 
-insan 
hüquqlarının 
təmin 
olunmasının 
və 
qorunmasının əsaslarının mövcudluğu; 
-insan  hüquqlarının  bir  elm  sahəsi  və  istiqaməti  kimi 
digər  elm  istiqamətləri  ilə  (məsələn,  siyasətşünaslıq,  
biologiya, 
sosiologiya, 
psixologiya 
 
və 
s.) 
ə
laqəli 
məzmununun mövcudluğu və s.   
İ
nsan  hüquqları  həm  də  məntiqin  predmetidir.  Belə  ki, 
insan hüquqları ayrıca şəkildə bir məfhum kimi öyrənilir. Onun 
tərkib  hissələri  və  bölgüsü  vardır.    İnsan  hüquqlarında  hökm 
amili    mövcuddur.  İnsan  hüquqları  anlayışının  dərk 
olunmasında (bütün hallarda)  sillogizm (başlanğıc hökmlərdən 
nəticə  hökmlərinin  çıxarılması)  mövcuddur.    (Qeyd:  sillogizm 
ə
n  sadə  eyni  zamanda  olduqca  tipik  məntiqi  təfəkkür 
formasıdır.    Sillogizm  sayəsində  məfhum  və  hökmlər 
tutuşdurulduqca,  tədricən  həll  olunan  məsələ  üzərində 
düşünərkən meydana  çıxan  bütün əsas fikirlər də yoxlanılır. 
O  zaman  hər  bir  bir  fikrin  həqiqiliyi,  düzgünlüyü  ciddi 
surətdə  əsaslandırılır  və  sübut  edilir.
52
  Beləliklə,  fikri  
fəaliyyətin  normal  cərəyan  etməsi  üçün  sillogizm,  induksiya 
və  deduksiyanın  bütün  başqa  məntiqi  formalarının  olması 
mütləq  lazımdır.  Onların  sayəsində  təfəkkür  daha  sübutlu, 
inandırıcı  və  ziddiyyətsiz  olur).
53
  İnsan  hüquqlarının  təmin 
edilməsinin  dərk  olunmasında    idrak  obyekti  olaraq    fəlsəfi 
kateqoriyalar  (uyğunluq  və  ziddiyyətlərin  resurs  və  zaman 
nisbətində müəyyən olunması; inkişaf və insan hüquqlarının 
asılılığı  prizmasının  müəyyən  olunması  və  s.)    mövcuddur. 
İ
nsanlar öz hüquqlarını formal və dialektik məntiq üsullarından 
istifadə  etməklə  dərk  edə  bilirlər  və  onun  təmin  olunmasını 
həyata  keçirə  bilirlər.    İnsan  hüquqlarının    təmin  olunması  və 
                                                 
52
 Ümumi psixologiya. Pedaqoji institutların tələbələri üçün dərslik. 
Prof. A.V. Petrovskinin redaktorluğu ilə. Əlavələr edilmiş və yenidən 
işlənilmiş 2-ci nəşrindən (M., 1977) tərcümə. “Maarif” nəşriyyatı, 1982. 
səh. 337.
 
53
 Həmin kitab.  səh. 337. 


57 
 
qorunması üçün subyektlərlə resurs arasında əlaqəli vəziyyətlər 
vardır.  İnsan  hüquqları  təsnifatın  obyektidir.    Bununla  yanaşı, 
insan  hüquqlarının    dərk  olunması  üçün  sübutlardan, 
mühakimələrdən  və  s.  istifadə  olunur.  İnsan hüquqları xəyali 
piramidanın 
yuxarı 
mərhələsində 
fəlsəfənin, 
aşağı 
mərhələlərində  isə  elmin  obyekti  hesab  olunmalıdır.  Məntiq 
burada hər iki mərhələdə mövcuddur və eləcə də iki mərhələni 
bir-birinə  bağlayır.  Məntiq  mənalar  arasında  bağlayıcı  və 
çevirici  rol  oynayır.    İnsan  hüquqları  məfhumunun  yuxarıdan 
aşağılara keçidi nisbi xarakter kəsb edir və fəlsəfi məzmununu 
daima  özündə  saxlayır.  Lakin  aşağı  mərhələlərdə  elmi  özünə 
qatır.  Yəni,    bölgü  təsnifatı  elm  tərəfindən  öyrənilir.  (Qeyd: 
elmi  izahlara  əsasən,    təsnifat  hər  hansı  bir  ümumi  əlamət 
əsasında  cism  və  hadisələrin  qruplar  üzrə  siniflərə,  zümrələrə 
bölünməsdir).
54
 
 
İ
nsan  hüquqları  məfhumunun  dərk  olunması  üçün  fəlsəfə 
(ümumi  məzmun),  məntiq  (parçalayıcı) və  elm (tərkiblərin 
xassələrinin  öyrənilməsi)    vəhdətdə  çıxış  edir.  Fikrin  bir 
qədər  aydın  şəkildə  izahı  üçün  1,  2  və  6  saylı  qrafiklərə 
baxmaq olar.     
 
                                                 
54
 M.M. İsrafilov. Məntiq: Dərs vəsaiti.-B.: Maarif, 1987.-333 səh.,  s. 
106.
 


58 
 
Инсан_щцгугларынын_фялсяфя_вя_елмин_обйекти_олмасыны_якс_етдирян_схем_ИДРАК_–_ТЯФЯККЦР_Щисси_(интуитив'>График -1 
Инсан щцгугларынын фялсяфя вя елмин обйекти 
олмасыны якс етдирян схем
ИДРАК 

ТЯФЯККЦР
Щисси (интуитив, 
сенситив) идрак
Елми-обйектив вя 
реал, еляжя дя 
сенситив идрак
Предмет-мцжярряд 
васитяляр, цмуми 
щадисяляр
Предмет-конкрет 
васитяляр, конкрет 
щадисяляр
Формалашыр: цмуми 
тясяввцр, цмуми 
дцшцнжяляр+конкрет 
васитяляр (материал 
алям) вя 
щадисялярдян
Формалашыр:
конкрет жисм вя 
щадисялярдян, 
просеслярдян 
Фялсяфя 
Елм 
Мянтиг 
Гаврайышы тямин 
едян васитяляр: 
щисси (дуйьу) 
органлары  
Гяти вя 
цмуми 
(универс
ал)  
 
идрак
Гяти,  
цмум вя 
хцсуси
 
идрак
 
 
Просесли-баьлайыжы, 
бирляшдирижи  вя айырыжы идрак 
 
Просесин щяйата 
кечирилмясиндя 
йцклц васитяляр
Дцшцнжя, 
дуйма вя
щиссиййат-
цмуми 
образ, 
цмуми 
иникас
Реаллыьын дуйьу 
органлары 
васитясиля 
эюрцнмяси, 
ешидилмяси, 
дуйулмасы, дадына 
бахылмасы  вя с.-
конкрет образ  
Инсан щцгуглары 
-
нязяри
васитя,
мцжярряд тяфяккцр, 
реал тясяввцр
Инсан 
щцгуглары
-конкрет 
васитя,
тятбиг 
олунан
норма вя 
щадися 
Инсан
щцгуглары-
йцксяк
дяйяр,
мяняви немят  
Иnsan 
hцquqlarы-
bцtюv vя
tяrkibя
parчalanan 
mяfhum 
Фялсяфянин обйекти-
бцтюв вя цмуми, 
али  мязмун,
мащиййят 
Elmin obyekti - bцtюv вя
tяrkib hissяlяr, real 
mяzmun, real 
gerчяklik, materiya 
alяmi, real hadisяlяr
Нятижя:
инсан
щцгуглары-
фялсяфянин вя елмин обйекти 
дед.
-йа
инд.
-йа
График-
ляр 
бюлмяси


Yüklə 2,82 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə