433
- təhsil sistemi işçiləri üçün fəxri adlar və mükafatların təsis olunması barədə məsələ
qaldırır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 sentyabr 1993-cü il tarixli 747 №-li Fərmanı
ilə Təhsil Nazirliyi yaradılmışdır.
Təhsil Nazirliyi təhsil sisteminin mərkəzi idarə orqanı olmaqla təhsil sahəsində vahid
dövlət siyasəti hazırlanmasında iştirak edir və onun həyata keçirilməsini təmin edir; təhsil
qanunvericiliyinin icrasına və təhsilin dövlət standartlarına riayət edilməsinə nəzarət edir;
təhsil sistemi üçün informasiya xidməti təşkil edir; təhsil müəssisələrinin və orqanlarının
normal fəaliyyətini təmin etməyə qadir olan sadə tənzimləmə, əlaqələndirmə, elmi-metodiki
informasiya təminatı yaradır; təhsil sisteminə elmi rəhbərliyi və bu sahədə
proqnozlaşdırmanı təmin edir; mülkiyyət formasından asılı olmayaraq təhsil
qanunvericiliyinin icrasına nəzarət edir;
- təhsil müəssisələri, maarif orqanları haqqında nümunəvi əsasnamələrin və digər
sənədlərin hazırlanmasını təmin edir, elmi-pedaqoci kadrların attestasiyasının keçirilməsi
və nizamnamələrin qeydiyyata alınması qaydalarını təsdiqləyir; mülkiyyət formasından
asılı olmayaraq, təhsil müəssisələri üçün nümunəvi əsasnamələrin, baza təhsil planının,
proqramların, dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və tədris metodiki materialların hazırlanmasını
və nəşrini təşkil edir, təlim-tərbiyə müəssisələrinə tədris-metodiki və informasiya köməkliyi
göstərir; təhsil müəssisələri və idarələrinin maliyyələşdirilməsini və maddi-texniki
təchizatının müvafiq normalarını müəyyən edir; səlahiyyətinə müvafiq olaraq təhsil
müəssisələrini yaradır, yenidən təşkil və ləğv edir; tabeliyindən və mülkiyyət formasından
asılı olmayaraq təhsil müəssisələrinin yaradılması, yenidən təşkil və ləğv edilməsi barədə
rəy və ya təkliflər verir; qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada yaradılan bütün təhsil
müəssisələrinə lisenziya verir.
Təhsil Nazirliyi mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olub təhsil sahəsində vahid dövlət
siyasətini həyata keçirir. Nazirliyin əsas vəzifələrinə aşağıda göstərilənlər aiddir:
- ali təhsilin inkişaf strategiyasının formalaşdırılması və həyata keçirilməsi;
- təhsil müəssisələrinin vahid sisteminin yaradılması;
- ali təhsil sisteminin fəaliyyətinin iqtisadi mexanizminin təkmilləşdirilməsi;
- tədris prosesinin və elmi tədqiqatların, maddi-texniki və eksperimental istehsalat
bazasının inkişaf etdirilməsi;
- ali təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın təşkili və inkişaf etdirilməsi və s.
Təhsil Nazirliyinin ali təhsil sahəsində məqsədi dövlət və beynəlxalq proqramlar
işləyib hazırlamaq və həyata keçirməkdən; orta və ali peşə təhsili sistemində kadr
hazırlığına
müvafiq
ixtisasların
(peşələrin)
və
istiqamətlərin
siyahısını
müəyyənləşdirməkdən;
müvafiq
dövlət
standartlarının
komponentlərini
işləyib
hazırlamaqdan və müxtəlif səviyyəli peşə təhsili proqramlarının məzmununu və
mütəxəssislərin hazırlığının keyfiyyəti üçün tələbləri müəyyənləşdirməkdən ibarətdir.
Yerli təhsil müəssisələrini idarə etmək üçün Təhsil Nazirliyinin yerli orqanları-təhsil
ş
öbələri yaradılır. Yerli təhsil şöbələrinin fəaliyyəti aşağıdakı istiqamətlərə yönəldilir:
- səlahiyyətləri daxilində dövlətin təhsil siyasətini həyata keçirmək;
- təhsil qanunvericiliyinin pozulmasına yol verməmək;
- tədris-tərbiyə müəssisələrinin elmi-metodiki təminatının təşkili;
- təhsil işçilərinin peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsi və onların yenidən hazırlanması;
434
- pedaqoci kollektivlər, istehsal müəssisələri, ailə və ictimaiyyətin uşaqların təlim-
tərbiyəsi sahəsində fəaliyyətini əlaqələndirmək;
- yerli tələbatı müəyyənləşdirmək əsasında pedaqoci kadrlar, həmçinin müxtəlif
kateqoriyalardan olan mütəxəssislər yetişdirmək barədə dövlətə sifarişlər hazırlamaq, bu
barədə müvafiq müqavilələr bağlamaq; təhsilin səviyyəsinə, təhsil işçilərinin peşə
hazırlığına və yerli əhəmiyyətə malik olan tədris-tərbiyə müəssisələrinin attestasiyasına
olan dövlət tələblərinin yerinə yetirilməsinə nəzarət.
Yerli təhsil orqanları Təhsil Nazirliyinə tabedirlər. Yerli dövlət idarə orqanları öz
səlahiyyətləri çərçivəsində dövlətin təhsil siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak edirlər.
Yerli dövlət idarə orqanlarının səlahiyyətinə daxildir:
- yerli büdcə hesabına maliyyələşdirmə normativlərini müəyyən etmək;
- ərazilərində yerləşən tədris-tərbiyə müəssisələrini maliyyələşdirmək;
- bölgənin xüsusiyyətləri, perspektivləri və sosial-iqtisadi inkişafını nəzərə almaqla
təhsilin inkişafı qayğısına qalmaq, maddi bazasını möhkəmləndirmək, təsərrüfat təchizatını
təmin etmək;
- təhsil işçiləri və təhsil alanların sosial müdafiəsini təmin etmək;
- könüllü ayırmalar hesabına təhsil fondu yaratmaq;
- məktəb-yaşlı uşaqların qeydiyyatını və təhsil almasını təmin etmək; valideyn
himayəsindən məhrum olmuş və yetim qalmış yetkinlik yaşına çatmamış uşaqların
himayəyə götürülməsini təmin etmək;
- yaşayış yerlərində uşaqların tərbiyəsi, qabiliyyətlərinin inkişafı və maraqlarının
təmin olunması üçün zəruri şərait yaratmaq;
- kənd yerlərində, zəruri hallarda uşaqların təhsil müəssisəsinə nəqliyyata pulsuz
aparılıb-gətirilməsini təmin etmək;
- müvafiq tədris-tərbiyə müəssisələrinin açılması, ləğv olunması və yenidən təşkil
edilməsi barədə məsələ qaldırmaq.
Yerli dövlət idarə orqanları təhsil müəssisələrinin idarə olunması ilə əlaqədar
məsələlərə müdaxilə etmirlər.
Təhsil sistemində ictimai özünüidarə orqanları aşağıdakılardır:
- təlim-tərbiyə müəssisəsinin ümumi yığıncağı (konfransı);
- təlim-tərbiyə müəssisəsinin şurası;
- təhsil işçilərinin rayon, şəhər təhsil şuraları;
- təhsil işçilərinin respublika qurultayı;
- Azərbaycan Respublikasının Təhsil Şurası.
ctimai özünüidarə orqanları təhsil müəssisələrinin təlim-tərbiyə, elmi-tədqiqat,
metodika,
maliyyə-təsərrüfat,
kommersiya-iqtisadi,
kadr
fəaliyyətinin
müxtəlif
məsələlərinin həllinə yönəlmiş səmərəli təkliflər verir, bununla idarəçilikdə iştirak edirlər.
Təhsil müəssisələrinin professor-müəllim heyətinin ümumi dərs stavkası 450-500
saatdır və onların 1,5 stavka həcmində dərs aparmasına müstəsna hallarda yol verilir.
Beləliklə, birinci suala yekun olaraq göstərmək olar ki, təhsil hər bir dövlətin, ölkənin,
cəmiyyətin fəaliyyətinin mühüm bir sahəsidir. Digər tərəfdən isə təhsil sahəsində
idarəetməyə ümumi və bilavasitə həyata keçirən müvafiq orqanlar və onların fəaliyyətində
rəhbər tutulan normativ-hüquqi aktlar barədə hüquqi biliklər əldə etmiş oldunuz.