Microsoft Word Irevan-son redakte 05. 01. 2015. doc
Yüklə 8,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
211 İran Rum şahlarına bir hədiyyə, Tapılmaz belə yaxşı bir töhfə. Pəncəsinin, bil ki, ayrıdır hüsnü, Ki, əldən-ələ gəzidirərlər onu. Yer kürəsində ürəyə ən yaxın, Yumurtadan çıxmış bir bala şahin. Şirin-şəkər camalı-hüsnü onun, Gətirər ağla saf bal aynasın. Ağıllı müdriklər bu görünüşdən, Haqq dünyasına yol açarlar düşdən. Şirindir ağızların püstə suyu, Canın nəşəsinə kam verər suyu. İki yüz arının neştərində nuş, Yazmaqla dadında olmaz fəramuş. Gər dayəsi tifli kamlı böyüdər, Bəxşiş sovqatın ballı götürər. Zaman sonra ömür yetəndə sona, Can vermənin kamı olmaz insana. Gər nasın şəfası balın şəninə yetər, Yeni həyat bundan əvəzsiz olar. Səhəndin, Mişabın yaylaq balları, Dünyada tapılmaz onun tayları. Əgər onları bir araya alasan, Gözəlliklərini ölçmək istəsən, Sonda işin əsli necə hal olar, Kədulu noğul dönər çinar olar. Bircə kasə sən doldurasan ondan, Qabının gili üstən olar əyan. O yaqut məcunun bir parçası olar, Ürək qəmdən həmən fərəhnak olar. Qənnad usta halva bişirsə ondan, Bitki dəmin partlar paxıllığından. Niqabın alı versən rüxsarından, 212 Milçəklər kimi ona cumar insan. O üzdən şəkərli oldu ayinə, Xosrov meyl elədi gözəl Şirinə. Fələk göz aləmə açmış necə? Nəzərin yer üzünə dikmiş necə? Gözəllik məskəni Göyçə yaylağı, Dünyada olmaz ki, onun oxşarı. Başdan-başa o, bir behişt kimidir. Müşg, ənbər, səfadan doğmuş kimidir. Yaşıl xürrəm torpağı zümrüd olmuş, Gülü, yaşılı şehlərə qərq olmuş. Rəngarəng güllərinin işvəsindən, Tüm yer üzü dar olmuş səbzəsindən. O gülşəndən gələn ətir, elə bil, Məryəmdən gələn Məsihidir, elə bil. Necə ölüm bir dəm cana can verər, Cana can gətirən anadan gələr. Təzə bitki gülləri bir bəzəkdir, Yerə salmış məxməri fərş, bəzəkdir. Nazik ot qorxudan, sanki, titrəyər, Əlifə nəsimi məgər ki, dəyər? Səbzələr bu haldan pəjmürdə olmaz, Soyuqluğundan o, əfsurdə olmaz. Uzaqdan-uzağa gözün görüşü, Dağlar başına yetməz yürüşü. Səbanın yeli ətrafına tələsər, Sonda, sanasan, hasiləmi yetişər? Kimsə bir an bu ölkədə yaşar, Həqiqətin behiştin ondan anlar. Əcaib olar ordakı insanlar, Əgər ki, cənnəti edər təmənna. Kimsə gündən qala bilməz narazı, Buludlar ondan edərlər razı. 213 Bulud deyildir, xoşrəngli bir qanad, Narahat ürəyə verərlər rahat. Bulud deyildir, şahlar çətri, İlahi lütfüdür də həm işığı. Kölgədə fərqli cah-cəlalı gör, Səadətin verdiyi sərmayəyi gör. Bəzən yüngülcə yağdırar yağışın, Səpər o əhli-işrətə yağışın. Bəzən düşərkən parə-parəsinə, Şəbəkələr salar öz dövrəsinə. Hava rəngli suyundan dolu külüng, Huşu aparar o ahəngi-külüng. Gözəl nəqşə kimi çox da aramla, Havada çəkər o xəttlər nizamla. Gah təsbehlər kimi nizamlı olar, Gah da dönər, gedər, nəzmi pozular. Aləmin qəmi ilə gəlsə də o, Təmizlər ürəkləri qəmlərdən o. Belə qurşaq tutdu dünyada qərar, Üfüqlər də belə oldu bərqərar. Bu cür behiştə oxşar qarış olmaz, O cür də xoş sulu çeşmələr olmaz. Nə çeşmə, deyəsən, kövsər mədəni, Soyuqluqda buzdan olar əzəli. Ondan bir qurtum hansı suya düşər, O su canlanar, həmən canə gələr. Tanrı bu gözəllikləri çox verdi, Altı ölçüdə hüsnü digər verdi. Göyçə gözəllik siması göstərər, Bu mənzərə su çərxi tək dövr edər. Gözəllik o üzə çox da yaraşır, Üzü parlaq aya bənzər, yaraşır. O cilvənin hər bəzək işləməsi, 214 Artırar ondakı başqa bir hüsnü. Burada hər kəs səfa qulluğunda, Bu hər səviyyədə olar ortada. Dövrəsi bu cənnət misal çəmənlər, Özü isə kövsər hovuzu qədər. Sanki əbədilik şux bir gözəldir, Ləpələnən gülərüzlü mələkdir. Bu ləpələrdən qəlblərə qəm girməz, Əksinə, nəşələr ondan əksilməz. Kimsə bu cürə xoş zülaldan başqa, Şirinlik dənizi görməmiş başqa. Nə dəniz, bəlkə, balıqlı bir dəniz, Nə balıq, bəlkə, Tanrı sirri, şübhəsiz. Birisi orda ömrü vursa başa, Eyni balığı görməz ki, olsun qoşa. Balıqlar o qədər ki, çoxluğundan, Su yarıq tapa bilməz sıxlığından. Bir gəmi əgər orda xarab olar, İçinə su deyil, balıqlar dolar. İran Rum ellərində tüm süfrələr, O təzə balıqlar ilə süslənər. Odur Misir qəndi kimi xoş, əndər, Hər tərəfə illik karvanla gedər. Faydalı səfa suyundan nə deyim, Yaraşar ona "həyat suyu" deyim. İki mənalarda edər onca fərq, Biri işıq, o biri zülmətə qərq. İsgəndərin təfəkkürü ecazkar, İsgəndərin bəzək təbi ecazkar. Ki, bu təbii suya siz şükr edin, Zülmətə əcələ qovuşar, bilin. Sorsanız ki, bu su haradan gəlir? Hansı bir ölkədən uzanıb gəlir? 215 Ağmanqan dağından o, rişə alar, Can oylağı olan çöllərə axar. Mühiti naxoşluq qəmindən uzaq, Hava səfasından olar xoşməzaq. Torpağı atəşli kibrit parçası, O üzdən yetirər qızıl parçası. Kəndlərinin xoş ovqatlı durumu, Fələyin dörd səmtindən almış onu. Yerləri hümmət süfrəsi açmış, Arzuya uyğun hər istəyi vermiş. Məhsul artımı o qədər ki, olar, Mühasib bu işə heyrətdə qalar. Birisi o xoş diyara yetişər, Ürəyi qəşş edər, torpağa düşər. Bəli, o torpağın belədir suyu, Kəs görəmməz oxşar yuxuyu. Dünyanın gözü işıq bəzəyidir, Şərur eli ölkələr mələyidir. Elə bir mələk ki, dövr xaqanlığı, Tümü o cah-cəlala hökmranlığı. İstərlər o torpaqdan bircə parça, Mülkləri içində yer ala, bəlkə. Ola ki, o şəhrin sahibi ola, Dünyanın mülkündə bir qəni ola. Əsl adı bu varlı mələyin Sərur, Danışıq dili etmiş onu Şərur. Suru xatırla, ona şur dedilər, İşıq kimi zülmətdə gizlədilər. O mələk xakı rəngilə seçilər, Yetkin ağıl onu cəvahir bilər. İranın o savad bəzək halalı, Odur təşnələrə çarə suları. İlin tüm günləri burada yazdır, 216 Yazı yayı xəzandan çox uzaqdır. Yanvardan iyula otları yaşıl, Çatdırar heyvanı kama bu yaşıl. Əgər hörümçək yetişərsə ona, Neçə gündə dönər nər bir dəvəyə. 1 1 Əsəri fars dilindən Şəmsi Pənahoğlu tərcümə etmişdir. 217 Müəllifdən Yeniyetmə çağlarımdan Arazın o tayındakı məşhur şəhərlərin adlarını eşitmişdim. İrəvan da onlardan biri idi. Tarix və coğrafiya kitabları ilə ünsiyyət qurduğum sonrakı illərdə gördüm ki, bu şəhəri Ermənistan Republikasının pay- taxtı kimi qələmə verirlər. Halbuki bu şəhəri də Azərbaycan Respublikasının digər şəhərləri, o cümlədən Bakı, Gəncə, Naxçıvan, Şəki, Şamaxı, Şuşa və s. kimi müsəlman sakinli bir şəhər bilirdim. Bu ziddiyyət beynimdə suallar yaratdı və xeyli müddət idi ki, onların cavablarını axtarırdım. Beləliklə, tale yar oldu və bu məsələ ilə bağlı tədqiqatlara başladım. Nəticəsi möhtərəm oxuculara təqdim etdiyim bu əsər oldu. Bu əsərin yazılmasında və nəşrində əziz dostlarım kömək- çim və yardımçım olublar. Onların sırasında Şərqi Azərbaycan İrs Təşkilatının müavini möhtərəm Ağayi Əbdürrəhman Vahabzadəni qeyd etməliyəm. Bu kitabda Bağır Ayətullahzadə Şirazinin hələ çap olunmamış “İrəvan Camiə Məscidinin tədqiqi və bərpasının layihələşdirilməsi” adlı iki cildlik kitabın “Göy Məscid”ə aid fəslindən də istifadə olunmuşdur. İrəvan- dakı Göy məscidin şəkillərini mənə onlar vermişdilər. İrəvan qətliamından xilas olmuş ailələrdən birinin övla- dı olan və hal hazırda Azərbaycan bölgəsinin ədəbi simala- rından sayılan ağayi Nəsir Əhmədi İrəvan Darülmüəlliminin şəklini bizə verməkdən əlavə, məni həmin qətliamdan xilas olmuş digər ailələrlə tanış etmişdir. Onlardan biri onun hörmətli dayısı Mirzə Cəfər Raşidinin oğlu ağayi Əli Raşidi bizə sənəd və şəkillərlə yardım etmişdir. Bundan əlavə, görkəmli ədib, “Zufa” nəşriyyatının müdiri ağayi Həmid Şahnəği də bu əsərin nəşri və çapı sa- həsində xeyli zəhmət çəkmişdir. Bu şəxslərin hamısına təşəkkür edir, onlara cansağlığı, müvəffəqiyyət və başucalığı arzulayıram. Səməd Sərdariniya Təbriz, İsfənd ayı, 1378 218 Mənbələr və məxəzlər Kitablar: ١ - ﯼﺮﻟ ﻪﻣﺎﻧزور ﺰﻨﻃ نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ – فوﺪﻧﻮﺧﺁ ﻢﻇﺎﻧ ٢ - رﺎﺟﺎﻗ نﺎﺧﺪﻤﺤﻣﺎﻏﺁ – ﯽﻧﺎﻨﻤﺳ ﯽهﺎﻨﭘ ٣ - ا ﯼﺎه ﮓﻨﺟ رد تﺎﻴﺑدا سور و ناﺮﻳ – ﯼدﻮﺒﻬﺑ ﷲا ﺖﻳاﺪه ٤ - ﺦﻳرﺎﺗ ﻩﺎﮔرﺬﮔ رد سرا – ﻩداز ﻆﻓﺎﺣ ﺪﻤﺤﻣ ٥ - نﺎﺘﺴﻨﻣرا ١٩١٥ - وزرﺎﮐ ﯼرﺎﻣ ناژ – زﺮﺒﻳﺮﻓ ﻪﻤﺟﺮﺗ ﺮﮔزﺮﺑ ٦ - زﺎﻘﻔﻗ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺎﺑ ناﺮﻳا ﻂﺑاور زا ﯼدﺎﻨﺳا – تارﺎﺸﺘﻧا زا ﻪﺟرﺎﺧ رﻮﻣا ترازو ٧ - ﯼﻮﻔﺻ ﺮﺼﻋ ﺖﺳﺎﻴﺳ و دﺎﺼﺘﻗا – ﻢﻴهاﺮﺑا ﺪﻤﺤﻣ ﺮﺘﮐد رﺎﭘ ﯽﻧﺎﺘﺳﺎﺑ ﯼﺰﻳ ٨ - نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ ﯼﺪﭘﻮﻠﮑﻴﺴﻧا – ناﻮﻳرا و ﯽﺳﺎﻴﻧﺮﺑﻮﻗ ناﻮﻳرا ﻩدﺎﻣ ﯽﻐﻴﻠﻧﺎﺧ ٩ - زوﺮﻣا ناﺮﻳا – ﻦﺑوا نژوا ١٠ - گرﺰﺑ ﮓﻨﺟ رد ناﺮﻳا – ﺮﻬﭙﺳ ﻪﻟوﺪﻟا خرﻮﻣ ١١ - ازﺮﻴﻣ سﺎﺒﻋ ﯽﮔﺪﻧز حﺮﺷ ﺎﻳ نﺎﻓﻮﻃ نﺎﻴﻣ رد ناﺮﻳا – ﯽﻤﺠﻧ ﺮﺻﺎﻧ ١٢ - ﻢﺘﺴﻴﺑ نﺮﻗ ﻪﻧﺎﺘﺳﺁ رد ﯽﻧﺎﻤﺜﻋ و ناﺮﻳا – ﺎﻴﻧ ﺲﻴﺋر ﻢﻴﺣر ١٣ - زﺎﻘﻔﻗ و ناﺮﻳا – ﺪﻧوﺎﺟرو ﺰﻳوﺮﭘ ﺮﺘﮐد ١٤ - لوا ﺲﻠﺠﻣ رد ﯽﺳاﺮﮐﻮﻣد ناﺮﺤﺑ – ﻦﻴﺴﺤﻣﻼﻏ ﺢﻟﺎﺻازﺮﻴﻣ ١٥ - زﺎﻘﻔﻗ ﺦﻳرﺎﺗ رد ﯽﺋﺎه ﺶهوﮋﭘ – ﯽﮑﺳرﻮﻨﻴﻣ و رﻮﺴﻓوﺮﭘ – مدﺎﺧ ﻦﺴﺤﻣ ﻪﻤﺟﺮﺗ ١٦ - نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ ﺦﻳرﺎﺗ – ا ﻪﻤﺟﺮﺗ .ﺁ . رﺎﺸﻓا ١٧ - نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ ﺦﻳرﺎﺗ – تﺎﻴﺑ ﯽﻘﺤﺳا ﷲاﺮﺼﻧ ﺮﺘﮐد ﻪﻤﺟﺮﺗ ١٨ - ﺦﻳرﺎﺗ ناﺮﻳا ﯽﺳﺎﻴﺳ و ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا – ﯽﺴﻴﻔﻧ ﺪﻴﻌﺳ ١٩ - ﯼﻮﻔﺻ ﺮﺼﻋ رد ناﺮﻳا ﯽﺳﺎﻴﺳ و ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا ﺦﻳرﺎﺗ – ﺮﺘﮐد ﯼﺪﻤﺣاﺮﻴﻣا ﻢﻳﺮﻣ ٢٠ - نﺎﺘﺴﻨﻣرا ﺦﻳرﺎﺗ – نﺎﻴﺟﺎﻣ راﺪﺳﺎﭘ ﺪﻧاﺮه – ﺪﻤﺤﻣ ﻪﻤﺟﺮﺗ ﯽﺿﺎﻗ 219 ٢١ - ناﺮﻳا ﯼدﺎﺼﺘﻗا ﺦﻳرﺎﺗ – ﯼﻮﺴﻴﻋ ﺰﻟرﺎﭼ – بﻮﻘﻌﻳ ﻪﻤﺟﺮﺗ ﺪﻧژﺁ ٢٢ - ناﺮﻳا ﺦﻳرﺎﺗ – ﺞﻳﺮﺒﻤﮐ ﻩﺎﮕﺸﻧاد ﺶهوﮋﭘ – ) ج ٤ و ٥ ( – ﻪﺷﻮﻧا ﻦﺴﺣ ﻪﻤﺟﺮﺗ ٢٣ - ﯼﻮﺧ ﺦﻳرﺎﺗ – ﯽﺣﺎﻳر ﻦﻴﻣا ﺪﻤﺤﻣ ﺮﺘﮐد ٢٤ - ناﺮﻳا ﻪﻟﺎﺳ راﺰه ﻩد ﺦﻳرﺎﺗ ) ج ٤ ( – ﯽﺋﺎﺿر ﻢﻴﻈﻌﻟاﺪﻴﻋ ٢٥ - ناﺮﻳا ﯽﺳﺎﻣﻮﻠﭘد و ﯽﺳﺎﻴﺳ ﺦﻳرﺎﺗ ) ج ٢ ( – ﺎﻨﻴﺑ ﺮﺒﮐا ﯽﻠﻋ ٢٦ - ﺪﻨﺑرد و ناوﺮﺷ ﺦﻳرﺎﺗ – ﯽﮑﺳرﻮﻨﻴﻣ رﻮﺴﻓوﺮﭘ – ﻪﻤﺟﺮﺗ مدﺎﺧ ﻦﺴﺤﻣ ٢٧ - ﯼارﺁ ﻢﻟﺎﻋ ﺦﻳرﺎﺗ ﯽﺳﺎﺒﻋ – نﺎﻤﮐﺮﺗ ﮓﻴﺑرﺪﻨﮑﺳا – ﻪﺑ رﺎﺸﻓا جﺮﻳا ﺶﺷﻮﮐ ٢٨ - نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ ﮓﻨهﺮﻓ ﺦﻳرﺎﺗ – ﺪﻴﻣا ﻦﻴﺴﺣ ٢٩ - ناﺮﻳا ﻪﻃوﺮﺸﻣ ﺦﻳرﺎﺗ – ﯼوﺮﺴﮐ ﺪﻤﺣا ٣٠ - ناﺮﻳا ﺮﺼﻌﻣ ﺦﻳرﺎﺗ ) ج ١ ( ﯼروﺁ ﺮﺘﻴﭘ – ﻪﻤﺟﺮﺗ ﯼدﺎﺑﺁﺮﻬﻣ ﻊﻴﻓرﺪﻤﺤﻣ ٣١ - لﻮﻐﻣ ﺦﻳرﺎﺗ – ﯽﻧﺎﻴﺘﺷﺁ لﺎﺒﻗا سﺎﺒﻋ ٣٢ - ناﺮﻳا ﻞﺼﻔﻣ ﺦﻳرﺎﺗ – ﺷﺁ لﺎﺒﻗا سﺎﺒﻋ ﯽﻧﺎﻴﺘ ٣٣ - ﮎﻮﻠﻤﻟا ةﺮﮐﺬﺗ – ﺎﻌﻴﻤﺳ ازﺮﻴﻣ ٣٤ - ﯽﻗﺮﺷ ﺖﻓﻼﺧ ﻦﻴﻣزﺮﺳ ﯼﺎﻴﻓاﺮﻐﺟ – ﺞﻧﺮﺘﺴﻟ – ﻪﻤﺟﺮﺗ نﺎﻓﺮﻋ دﻮﻤﺤﻣ ٣٥ - رﺎﺟﺎﻗ ﺮﺼﻋ رد زﺎﻘﻔﻗ ﯽﻠﺤﻣ ﯼﺎه ﺖﻣﻮﮑﺣ – ﯽﻠﻋ ﺮﻔﺻرﻮﭘ ٣٦ - ﯽﻴﺤﻳ تﺎﻴﺣ – ﯼدﺎﺑﺁ ﺖﻟود ﯽﻴﺤﻳ ٣٧ - ﯼا ﻪﻏاﺮﻣ ﺪﻋﺎﺳﺪﻤﺤﻣ ﯽﺳﺎﻴﺳ تاﺮﻃﺎﺧ ٣٨ - نﺎﺘﺳود نﺎﺘﺳاد – تﻮﻔﺻ ﯽﻠﻋﺪﻤﺤﻣ – ﺷﻮﮐ ﻪﺑ ﺶ ﺪﺠﻣ ﯽﺋﺎﺒﻃﺎﺒﻃ ٣٩ - ﺖﻴﺌهداﻮﺟ ﺮﺘﮐد ) تﻻﺎﻘﻣ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ( – ﻮﮐﺎﺑ – ١٩٩٥ ٤٠ - ﻪﻴﺳور و ناﺮﻳا ﯼﺎه ﮓﻨﺟرد ناﺮﻳا مﺎﻨﻤﮔ ناروﻻد – ناژ ﺮﻴﻧﻮﻳ – ﯼرﻮﺼﻨﻣ ﷲا ﺢﻴﺑذ ﻪﻤﺟﺮﺗ ٤١ - ﻪﻃوﺮﺸﻣ ﺶﺒﻨﺟ زرﺎﺒﻣ ود – ﺎﻴﻧ ﺲﻴﺋر ﻢﻴﺣر – ﻦﻴﺴﺤﻟاﺪﺒﻋ ﺪﻴهﺎﻧ ٤٢ - ﯽﻠﻌﻟ ﯽﻠﻋ ازﺮﻴﻣ رﺎﻌﺷا ناﻮﻳد ٤٣ - ﻴﻣ رﺎﻌﺷا ناﻮﻳد ﯽﺳﺪﻗ ﻢﻠﺴﻣ ازﺮ 220 ٤٤ - ﯽﺗﺎﺒﻧ ﻢﺳﺎﻘﻟﻮﺑا ﺪﻴﺳ ﯽﺳرﺎﻓ ناﻮﻳد – ﻩدازﺪﻤﺤﻣ ﻦﻴﺴﺣ ﺮﺘﮐد ﻖﻳﺪﺻ ٤٥ - ﺖﻴﻃوﺮﺸﻣ ﺮﺼﻋ رد نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ لﺎﺟر – ﯼﺪﻬﻣ ﺮﺘﮐد ﯼﺪﻬﺘﺠﻣ ٤٦ - ناﺮﻳا رد ﺲﻴﻠﮕﻧا و ﻪﻴﺳور ﺖﺑﺎﻗر – ﯽﻧﺎﮔﺮﮔ رﻮﺸﻨﻣ ٤٧ - نﺎﺘﺴﮕﻧﺮﻓ مﻮﺳ ﺮﻔﺳ رد ﻩﺎﺷ ﻦﻳﺪﻟاﺮﺻﺎﻧ تاﺮﻃﺎﺧ ﻪﻣﺎﻧزور – دﺎﻨﺳا نﺎﻣزﺎﺳ تارﺎﺸﺘﻧا زا ﯽﻠﻣ ٤٨ - لوا سﺎﺒﻋ ﻩﺎﺷ ﯽﻧﺎﮔﺪﻧز – ﯽﻔﺴﻠﻓ ﷲاﺮﺼﻧ ٤٩ - ﻩداز ﯽﻘﺗ ﻦﺴﺣ ﺪﻴﺳ تاﺮﻃﺎﺧ ،ﯽﻧﺎﻓﻮﻃ ﯽﮔﺪﻧز – ﻪﺑ رﺎﺸﻓا جﺮﻳا ﺶﺷﻮﮐ ٥٠ - ﻪﻳﺪﺷر فرﺎﻌﻣ ﺮﻴﭘ ﻪﻣﺎﻨﻴﮔﺪﻧز – ﻪﻳﺪﺷر ﻦﻳﺪﻟاﺮﺨﻓ ٥١ - شدﻮﺧ ﻢﻠﻗ ﻪﺑ نﺎﺑ ﻪﭽﻏﺎﺑ رﺎﺒﺟ ﻪﻣﺎﻨﻴﮔﺪﻧز ٥٢ - زﺎﻘﻔﻗ رد ﯽﺳرﺎﭘ ﺮﻌﺷ نﺎﮔﺪﻨﻳاﺮﺳ – ﯼدﺎﺑﺁ ﺖﻟود ﺰﻳﺰﻋ ٥٣ - ﺳ ﻪﺳ ناﺮﻳا رﺎﺑرد رد لﺎ – لﺎﺒﻗا سﺎﺒﻋ ﻪﻤﺟﺮﺗ ﻪﻳرﻮﻗ ﺮﺘﮐد ﯽﻧﺎﻴﺘﺷﺁ ٥٤ - ﯼﻮﻔﺻ ﻞﻴﻋﺎﻤﺳا ﻩﺎﺷ – ﯽﻧﺎﻨﻤﺳ ﯽهﺎﻨﭘ ٥٥ - نارﺪﻟﺎﭼ ﮓﻨﺟ و ﻞﻴﻋﺎﻤﺳا ﻩﺎﺷ – ﺮﻓ ﯼزﺎﺠﺣ ٥٦ - ﻩرود ﯼرادا و ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا ﺦﻳرﺎﺗ ﺎﻳ ﻦﻣ ﯽﻧﺎﮔﺪﻧز حﺮﺷ ﯽﻓﻮﺘﺴﻣ ﷲاﺪﺒﻋ ﻪﻳرﺎﺟﺎﻗ ٥٧ - مﺎﻨﻤﮔ نارﺎﻳﺮﻬﺳ – ﯼوﺮﺴﮐ ﺪﻤﺣا ٥٨ - ﺦﻳراﻮﺘﻟارﺪﺻ – ﻣ ﻪﻨﻄﻠﺴﻟادﺎﻤﺘﻋا نﺎﺧ ﻦﺴﺣ ﺪﻤﺤ – ﻪﺑ ﯼﺮﻴﺸﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﺶﺷﻮﮐ ٥٩ - ناورا ﻊﻣﺎﺟ ﺪﺠﺴﻣ ﯼﺎﻴﺣا و ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ حﺮﻃ – ﷲا ﺖﻳﺁ ﺮﻗﺎﺑ ﯼزاﺮﻴﺷ ﻩداز – ﯽﮕﻨهﺮﻓ ثاﺮﻴﻣ تارﺎﺸﺘﻧا زا ٦٠ - ﯼردﺎﻧ ﯼارﺁ ﻢﻟﺎﻋ – ﯼوﺮﻣ ﻢﻇﺎﮐ ﺪﻤﺤﻣ – ﺮﺘﮐد ﺢﻴﺤﺼﺗ ﻪﺑ ﯽﺣﺎﻳر ﻦﻴﻣاﺪﻤﺤﻣ ٦١ - بﻼﻘﻧا ود و ﺰﻳﺰﻋ – ﺎﻴﻧ ﺲﻴﺋر ﻢﻴﺣر ٦٢ - ﯽﻠﻧﺎﻗ ﺮﻟ ﻪﻨﺳ – ﯼدﺎﺑودرا ﺪﻴﻌﺳ ﺪﻤﺤﻣ ٦٣ - ﮎﺮﺗ ﻢﻳﺪﻗ – نﺎﺘﺴﻨﻣرا و درﻮﻳزﻮﻏوا – ﯽﻟﺮﺒﮐا ﯽﻠﻋ ﺰﻳﺰﻋ – ﻮﮐﺎﺑ پﺎﭼ – ١٩٩٤ ٦٤ - ﺦﻳرﺎﺗ زاﺪﻧا ﻢﺸﭼ رد غﺎﺑ ﻩﺮﻗ – داﺮﻬﺑ ﺪﺣﻻاﺪﺒﻋ ٦٥ - ﻮﻠﻧﻮﻳﻮﻗ ﻩﺮﻗ – ﺮﻣﻮﺳ قورﺎﻓ رﻮﺴﻓوﺮﭘ – ﺮﺘﮐد ﻪﻤﺟﺮﺗ ﯽﻟو بﺎهو 221 ٦٦ - ﺮﺼﻌﻣ ﺦﻳرﺎﺗ رد زﺎﻘﻔﻗ – نﺎﻴﺳﺎﻨﻴﻣ ﺪﻴهﺎﻧﺁ – ﻪﻤﺟﺮﺗ ﻩوﺎﮐ تﺎﻴﺑ ٦٧ - مرا ﻦﺘﺴﻠﮔ – فﻮﻧﺎﺨﻴﮐﺎﺑ ﺎﻗﺁ ﯽﻠﻘﺳﺎﺒﻋ ٦٨ - زﺎﻘﻔﻗ و ﯼﺰﮐﺮﻣ ﯼﺎﻴﺳﺁ رد تﻻﻮﺤﺗ ﺖﻴهﺎﻣ – باﺮﺗ ﻩﮋﻴﻨﻣ و ﻩداز ... ٦٩ - ناﺪﻠﺒﻟا تﺁﺮﻣ – ﻪﻨﻄﻠﺴﻟادﺎﻤﺘﻋا نﺎﺧ ﻦﺴﺣﺪﻤﺤﻣ – ﻪﺑ ﯽﺋاﻮﻧ ﻦﻴﺴﺤﻟاﺪﺒﻋ ﺮﺘﮐد ﺶﺷﻮﮐ ٧٠ - نﺎﺠﻳﺎﺑرذﺁ ﺮﺧﺎﻔﻣ – ﯽﺸﻳﺎﺸﺨﺑ ﯽﻘﻴﻘﻋ ﺮﺘﮐد ٧١ - ﺦﻳراﻮﺘﻟاداﻮﻣ – ﻦﻴﺴﺣ جﺎﺣ ﯽﻧاﻮﺠﺨﻧ ٧٢ - ﻪﻳرﺎﺟﺎﻗ ﻩرود ناﺮﻳا رد ﯼراد ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺪﺷر ﯽﺨﻳرﺎﺗ ﻊﻧاﻮﻣ – فﺮﺷا ﺪﻤﺣا ٧٣ - رﺎﺸﻓا ﻩﺎﺷردﺎﻧ – ﯼوﺮﺴﮐ ﺪﻤﺣا ﻪﭼﺎﺒﻳدﺎﺑ ٧٤ - ﻪﻳور ود ﺎﺑ ناﺮﻳا ناﺮﮔ ﻪﺸﻳﺪﻧا ﯼﺎه ﯽﺋورﺎﻳور ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ بﺮﻏ ﯼزاوژرﻮﺑ نﺪﻤﺗ – ﯼﺮﺋﺎﺣ ﯼدﺎﻬﻟاﺪﺒﻋ ﺮﺘﮐد ٧٥ - ﺖﻟود ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻞﻴﮑﺸﺗ رد ﯽﻟﻮﻃﺎﻧﺁ نﺎﮐﺮﺗ ﺶﻘﻧ ﯼﻮﻔﺻ – ﯽﻗاﺮﺷا نﺎﺴﺣا ﺮﺘﮐد ﻪﻤﺟﺮﺗ ﺮﻣﻮﺳ قورﺎﻓ ٧٦ - ﯽﻨﻳوﺰﻗ ﯼﺎه ﺖﺷاددﺎﻳ ) ج ٣ ( Qəzet və jurnallar ١ - ﺮﺘﺧا – لﻮﺒﻧﺎﺘﺳا پﺎﭼ - ١٣١٣ ﻩ - ق ٢ - گرا – ﺰﻳﺮﺒﺗ پﺎﭼ - ٢٣ / ١٠ / ١٣٧١ ٣ - ناﺮﻳا – ناﺮﻬﺗ پﺎﭼ - ٢٧ و ٢٦ ﻦﻤﻬﺑ ١٣٧٦ ٤ - ﺖﻤﮑﺣ – ﻩﺮهﺎﻗ پﺎﭼ - ٢٣ و ١٣٢٢ ﻩ - ق ٥ - شادﺮﺳ – ﺑ پﺎﭼ ﻮﮐﺎ – نﺎﺑﺁ ١٣٧١ ٦ - مﻼﺳ – ناﺮﻬﺗ پﺎﭼ - ٢٠ / ١٠ / ١٣٧٥ ٧ - ﯼدازﺁﺮﺼﻋ – ﺰﻳﺮﺒﺗ پﺎﭼ - ١٩ / ١ / ١٣٧٨ ٨ - ﺪﺠﺴﻣ – ناﺮﻬﺗ پﺎﭼ – ﺮﻬﻣ و رﻮﻳﺮﻬﺷ ١٣٧١ ٩ - زﺎﻘﻔﻗ و ﯼﺰﮐﺮﻣ ﯼﺎﻴﺳﺁ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ – رﺎﻬﺑ ١٣٧٤ و ﺰﻴﺋﺎﭘ ١٣٧١ ١٠ - ﯼﺮﺻﺎﻧ – ﺰﻳﺮﺒﺗ پﺎﭼ - ١٣١٥ ﻩ - ق ١١ - ﻖﻴﻟراو – ناﺮﻬﺗ پﺎﭼ – رﺎﻬﺑ ١٣٧٤ ١٢ - ﯼﺮﻬﺸﻤه – ناﺮﻬﺗ پﺎﭼ - ٢٦ و ٢٥ ﻦﻳدروﺮﻓ ١٣٧٥ 222 MÜNDƏRİCAT Əkrəm Rəhimli (Bije). İrəvan müsəlman-türk sakinli vilayət olmuşdur ......................................................3 Müqəddimə ...............................................................8 Coğrafi mövqe .......................................................11 Ad............................................................................18 Tarixi keçmiş ..........................................................18 Dvin, yoxsa Dəbil ...................................................21 Çuxursəd .................................................................23 İrəvan Şah İsmayıldan Şah Abbasa qədər...............28 İrəvan I Şah Abbas dövründə..................................38 İrəvan sonuncu Səfəvi şahları dövründə.................49 İrəvan Nadir şah Əfşar dövründə............................55 İrəvan Ağa Məhəmməd xan Qacar dövründə .........70 XIX əsrin astanasında İrəvanın iqtisadi durumuna bir nəzər .................................................73 İrəvan İran-Rusiya müharibələrində .......................77 İrəvan Türkmənçay müqaviləsindən sonra .............90 İrəvan Nəsrəddin şah dövründə ..............................99 İrəvan XX əsrin astanasında .................................114 İrəvan 1905-1906-cı illər erməni-müsəlman davasında ..............................................................119 İrəvan müsəlmanlarının soyqırımı ........................142 Qafqaz müsəlmanlarının beynəlxalq təşkilatlara müraciətləri ...........................................................147 Soyqırımdan xilas olmuş bəzi tayfalar .................160 Göy məscid və İrəvanın digər məscidləri .............164 223 Məscidin tikintisinə yardım etmiş şəxslər.............168 Ermənistan Respublikasında qalmış islam abidələri.......................................................171 İrəvan üləmaları və ruhaniləri...............................174 İrəvanın bəzi məşhur adamları..............................183 İrəvan şairləri ........................................................192 İrəvanın Mirzə Müslüm Qüdsinin qələmi ilə tərənnümü .............................................................197 Mirzə Müslüm Qüdsi "İrəvanın vəsfi" məsnəvisi ..............................................................198 Müəllifdən.............................................................217 Mənbələr və məxəzlər...........................................218 Чапа имзаланмышдыр: 04.07.2014 Каьыз форматы: 60х84 1/16 Щяъми: 18,25 ч.в.; Сифариш: 391/3; Сайы: 300 Китаб “Зярдаби ЛТД” ММЪ Няшриййат Полиграфийа мцяссисясиндя щазыр диапозитивлярдян истифадя олунмагла офсет цсулу иля чап едилмишдир. Цнван: Бакы шящ., Кешля гяс., Н.Абдуллайев кцч., 12 Тел.: (012) 514-73-73 Yüklə 8,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|