Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Milli Kitabxana
- Abdulla Şaiq
| _______________ Milli Kitabxana ________________ 2
İSKƏNDƏRNAMƏ Şərəfnamə "LİDER NƏŞRİYYAT" BAKI-2004
_______________ Milli Kitabxana ________________ 3
Bu əsər “Nizami Gəncəvi. İskəndərnamə" (Bakı, Yazıçı, 1982) kitabı əsasında təkrar nəşrə hazırlanmışdır
Tərcümə edəni: Abdulla Şaiq
İzahların müəllifi: Əkrəm Cəfər
On sözün müəllifı: Qəzənfər Əliyev
Elmi redaktor: Xəlil Yusifli
AZE
nəşriyyat", 2004, 432 səh.
Nizami Gəncəvi yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi və Şərq poeziyasının ən parlaq incisi sayılan "İskəndərnamə" "Xəmsə"nin beşinci kitabıdır. Dahi şair yaradıcılığının əzəmətli yekunu olan bu son əsərində ömrü boyu arzuladığı, lıəyatda görmək istədiyi ideal cəmiyyəti təsvir etmişdir. "Şərəfnamə"də İskəndərin elm və siyasət aləmindəki böyük nailiyyətləri göstərilir, onun tərbiyəsindən, təhsilindən, hökmdarlığından, yürüşlərindən və ümumiyyətlə, onun böyük şan-şöhrətə çatmasından bəhs olunur.
_______________ Milli Kitabxana ________________ 5
_______________ Milli Kitabxana ________________ 6
QƏHRƏMANLIQ DASTANI
Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin bütün dünyada şöhrət tapmış ölməz "Xəmsə"si, "İskəndərnamə" poeması ilə bitir. Bu son əsərində böyük söz ustasının məfkurəsi, bədii qayəsi, şair təxəyyülü özünün ən yüksək zirvəsinə çatmışdır. Nizami bu əsəri yazmağa başlayarkən altmış yaşını ötmüş, sözün ən geniş mənasında, hərtərəfli və dərin həyat təcrübəsi əldə etmişdi. Şair keçdiyi yaradıcılıq yoluna nəzər salaraq hiss edirdi ki, "İskəndərnamə" onun əvvəlki əsərlərində söylədiyİ fikirlərin, əks etdirdiyi ümidlərin yekunu olmalıdır. Bunu biz "Şərəfnamə"nin giriş fəsillərində aşkar duyuruq. Doğrudan da, Nizami mütərəqqi ideallarını və müqəddəs arzularını məhz bu son poeması ilə bağlayır və deyir:
Dastanı sevənlər, şeiri duyanlar Nəğmələr dinləməz bir çox zaman var. Yazmalı elə bir uğurlu dastan, Onda bir incəlik duysun oxuyan. Bildim bu naxışı bəyənər dostlar, Verdim bu dastanı yazmağa qərar.
Nizaminin sonuncu poemasının əsas mövzusunu bir sıra Şərq xalqlarının yazılı və şifahı ədəbiyyatında geniş yayılmış Makedoniyalı İskəndər (Aleksandr) dastanı təşkil edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qədim İran ədəbi ənənələrində bir amansız fateh, Əxəmənilər sülaləsinin qatı düşməni kimi təcəssüm Olunan İskəndər surəti Nizami dövründə bir çox yazılı abidələrdə ədalətli hakim, elmə, biliyə yüksək qiymət verən, ümumiyyətlə, müsbət qəhrəman kimi təsvir olunurdu. Mənbələrdə İskəndərin səciyyəsinin belə dəyişməsinin bir səbəbini də islam dini kitablarında onun peyğəmbər dərəcəsinə qaldırılması olmuşdur. Dahi şair həmişə olduğu kimi, "İskəndərnamə" poeması üzərində işləyərkən bir sıra tarixi mənbələri ciddi surətdə öyrənmiş, onların içindən özünün ideya bədii qayəsinə uyğun olan məlumatları seçmiş və ustad qələmi ilə nəzmə çəkmişdır. Üzərində işlədiyi mənbələr haqqında şair özü belə söyləyir:
_______________ Milli Kitabxana ________________ 7
Məlumat görmədim yığcam bir yerdə. Sözlərlə dolmuşdu xəzinə içi, Ancaq hər nüsxədə dağınıq inci. Hər köhnə nüsxədən əsas alaraq, Onu öz şeirimlə bəzədim ancaq. Ən qədim tarixi əsərlərdən mən, Yəhudi, nəsrani, pəhləvilardən Ən incə sözləri əlimə saldım, Qabığı ataraq, məğzini aldım. Müxtəlif dillərdən yazdığım sözlər, Bunlardan doğuldu yığdığım əsər. Saydığım dilləri ətraflı bilən Saxlar öz dilini mənə töhmətdən.
Görundüyü kimi, şair ərəb və fars dilində olan mənbələrlə yanaşı, yəhudi, nəsrani (xristian) və pəhləvi mənbələrini araşdırdığını xatırladır. Doğrudan da, İskəndər əhvalatı barəsində bu mənbələrdə çoxlu məlumat olduğu bu gün elm aləminə bəllidir. Məsələn, "İskəndərnamə"də təsvir olunan bəzi hadisələrin əksini biz talmud rəvayətlərində və qədim yəhudi (ibrani) dilində olan ayrı-ayrı İskəndər haqqımda anonim kitablarda görə bilirik. Nəsrani mənbələri dedikdə, Nizami, şübhəsiz, yunan dilində olan tarix kitablarını, ilk növbədə, "Saxta Kallisfen"i nəzərdə tuturdu. Məlum olduğu üzrə, yunan dilində Makedoniyalı İskəndər haqqında olan ilk roman uzun illər onun şəxsi həkimi Kallisfenin adına yazılırdı. Lakin əsərin eramızın birinci əsrində meydana gətirildiyi məlum olduqda həmin roman "Saxta Kallisfen" adını aldı. Məhz bu əsər XV əsrə qədər siryani, yəhudi, pəhləvi dillərinə tərcümə edilmişdi ki, Nizami də bu tərcumələrin bəzilərindən istifadə edə bilərdi. Nizaminin istifadə etdiyi mənbələrdən biri də pəhləvi dilində yazılmiş, sonralar isə ərəb istilası (VIII-IX əsrlər) vaxtı məhv edilmiş "Xvatak- namak"lar ("Xudayamə") olmuşdu. Bu salnamələrin epik xarakter daşıyan hissələri ərəb dilinə çevrilmiş, tarixə və xüsusilə "ədəb" janrına mənsub olan ərəb dilli kitablarda özünə yer tapmışdır. "Yeni tarix abidələri" dedikdə şair, heç şubhəsiz, bu növ əsərləri nəzərdə tuturdu. Doğrudan da, bu gün biz pəhləvi mənbələri - "Karnatnoki-Arrakşiri- Papakan", "Namaki-Tansar", "Artak-Viraz-namak" ilə yanaşı, İskəndər
Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|