Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Firuzə rəngli tağ
- Milli Kitabxana
| _______________ Milli Kitabxana ________________ 459
Su kimi lətifdir o çənə, buxaq, Atəşdə suyu kim görmüş baş-ayaq? Atəşdə suyun baş-ayaq görünməsi ifadəsi ilə tər damcıları süzülən lətif ağ buxağın od kimi qırmızı yanaqlar altında sallanması nəzərdə tutulur 241 Üzü bənövşəyə qızıl gül atır, Gül üzdə bənövşə keşikçi yatır. Burada bənövşə - saçlar, qızıl gül - yanaq deməkdir. Yəni yanağı qara saçların bənövşəsinə qızılgül taxmış, bənövşəni qızılgülün qarovulçusu etmişdir. 242 Müşk onun zülfünə bağlamış kəmər, Zülfü də Günəşə köləlik edər. Yəni müşk onun saçlarının beli bağlı qulu, saçları da Günəş kimi parlaq yanaqlarının beli bağlı qulamı idi. 243
İki pərvanədir bağlanmış bura, Birinin üzü ağ, birinin qara. Ömrün ətrafında dönən iki pərvanə - gecə və gündüz deməkdir. Ağ
244
Kimsənin şamına deyil pərvanə, Dinləməz kimsəni, baxmaz fərmanə. Bu pərvanələr kimsənin işığına getməz, yəni gecə-gündüz, zəmanə, dövran heç kimə tabe deyil. 245
Dan yeri yaqutdan şəfəq saçanda, Şəbdizin belindən təngi açanda... Burada yaqut - Günəş, şəbdiz - gecə, təng - aman yolu, kəhkəşan deməkdir. Yeni səhər açılanda, ulduzlar göydə gözdən itəndə... 246 Yeddi rus soyundan tərpətdi ordu. O zaman Rusiya yeddi vilayətə bölünürdü. 247
Tarixlə, təqvimlə hərbə gedirlər, Hesabda bir ayı təxir edirlər. Yəni onlar tarix və təqvim üzüylə uğurlu-uğursuz saatı təyin etməklə başlayır və bu astronomik hesablama üçün bir ay yubanırlar. 248
Zəhər ki, vücuda salır zəlzələ, Sağalır yenə də başqa zəhərlə. Təbabətdə zəhərlənməni bədənə başqa bir zəhər vurmaqla da müalicə edirlər; burada həmin tibbi əməliyyata işarə olunur. 249 Daşlarda nizə qan çeşməsi açar, Bir orman göyərdir yay ilə oxlar. _______________ Milli Kitabxana ________________ 460
Burada daşlar dedikdə döyüşçülərin daş kimi bərk sinələri nəzərdə tutulur. Yəni nizə, mızraq döyüşçülərin daş sinələrinden qan bulağı açmış və o bulağın ətrafında nizə, ox meşəsi bitmişdir. 250
Aslantək alışdım sağrı yırtmağa,
Tülkütək baxmaram yağlı quyruğa. Yəni mən müharibədə aslan kimi pencə-pencəyə vuruşuram, tülkü kimi hiyləgərliklə məşğul olmuram. 251 Boynunu çəkən çox adlı pəhləvan
Oturdu buza o soyuqqanlıdan. Yəni bu müharibə çox igidləri məhv etdi. Buza oturmaq - burada soyumaq, ölmək deməkdir. 252
Firuzə rəngli tağ ertəsi günü,
Dağ-daşdan ucaltdı yaqut güzgünü. Firuzə rəngli tağ - göy, səma; yaqut güzgü - Günəş. Yəni ertəsi günü dağın arxasından Günəş doğdu. 253
Öpüşün qapısı bununla belə,
Bağlanmış Səmərqənd çubuqlariylə. Yəni dodaqlarım gözəl, öpüşüm çox şirinsə də, lakin onların qapısı Səmərqənd ağacı ilə bərk bağlanmışdır, oradan öpüş içəri girə bilməz. 254
Mənimlə bir cınaq çəksə gül, çiçək,
"Apardım" sözünü unutsun gərək. Yəni güllər də mənim gözəlliyimlə bəhsə girişə bilməz; mən öz gözəlliyimlə hər zaman güllərdən, çiçəklərdən üstünəm. 255
Bu müşkin xalımla çinli bağrıyam,
Falca Rum qəlbinin şən çırağıyam. Burada müşkin xal - qara, çinli bağrı - ağ vücuda, ağ sifətə yaraşıq deməkdir. Yəni fala baxdırmışam, bəxtimə Rum qəlbi, yəni İskəndər düşmüşdür. Rum qəlbinin şəm çırağıyam - yeni məhəbbətim İskəndərin ürəyindədir, İskəndərin xoşuna gəlmişəm. 256
Əqiq möhr üstünü basmamışdı pas, Saf
üzük qaşım deşməmiş almas. Yəni o qız hələ bakirə idi, o vaxta qədər ona kişi əli toxunmamışdı. 257
Gecəydi o yerdə, qaranlıq diyar
Müşkü ud yerinə etdi ixtiyar. Orijinalda "qaranlıq diyar" deyil, "yarımişıqlı diyar"dır. Yəni gecə olanda o diyar ağ udu (işığı) deyil, qara müşkü (qaranlığı) seçdi.
_______________ Milli Kitabxana ________________ 461
Kinindən olmuş göy dəli, zəncirli,
Zəncinin yerinə keçdi kəşmirli. Yəni göyün halı zəncirli dəli kimi qarışdı. Ağ sifətli kəşmirli qara bədənli zəncini əvəz etdi: hava işıqlandı. 259
Əjdər quyruğunda gizləndi Aytək. Dini rəvayətlərdə Ayın tutulması əjdahanın onu tutub gizlətməsi ilə izah edilir. Buna görə də Ay tutularkən əjdahanı guya qorxudub qovmaq üçün mis qablara döyüb hay-küy salarmışlar. Misranın mənası: İskəndər Zülqərneyn zülmata getdi. 260
Açmış bu mədəni başqa bir şair. Burada Nizami Firdovsini nəzərdə tutur. 261
Heyvan tapmadısa, kədər yox bunda,
Heyvantək ölmədi heyvan yolunda. Burada birinci və üçüncü "heyvan" - abi-həyat, dirilik suyu mənasındadır. Yəni İskəndər dirilik suyunu tapmadısa da, bundan incimədi və çox şükür etdi ki, heyvan suyu, yəni dirilik suyu yolunda heyvan kimi ölmədi. 262
Bu incə nüktədən bildi tacidar:
Torpaqdır, onu bu torpaq doyurar. Yəni bu mənalı hekayədən şah anladı ki, şahlığın tamahını yalnız qəbir torpağı doydurar. 263 günbəddən salır quyuya,
Birini balıqdan ucaldır Aya. Yəni bu dünya birini göydən yerə endirir, birini yerdən göyə qaldırır - birini alçaldır, birini yüksəldir. 264
Hər yerdə o qoca, o sənət əri,
Yanlış söyləmişdi doğru sözləri,
Yanlışa yenidən vurdum bir bəzək,
O qoca şairdən üzr istəyərək. Qoca şair - Firdovsidir.Yəni Firdovsi İskəndər dastanını yanlış rəvayətlər üzrə bəzətmişdi. Mən bunu doğru dastan üzrə bir də bəzədim (yenidən işlədim) ki, bunun üçün də Firdovsidən üzr istəyirəm. 265
Dünyanı yumuş bu üçüncü dəniz,
Nəsara dinindən etmiş tərtəmiz. Mifoloji rəvayətə görə, üç dəniz - birinci asiman, göy, ikinci - dünyanı qaplayan mühit dənizi, üçüncü - havada sallanan dənizdir. Bunun suyu dünyanı yumaqdadır.
_______________ Milli Kitabxana ________________ 462
xristianlıq. 266
Uca, dik
başını Müştəri öpər,
Təslis və tərbiə cəvahir saçan, Üçbucaq oturdan, dördlü
koturan. Yəni Müştəri ulduzu kimi yüksəkdə olan, baxışları gövhər saçan. Tərbi - dördləmə; burada bardaş qurub oturma; təslis - üçləmə; burada məclisdəkiləri üçbucaq şəklində oturtma; sağda, solda və qabaqda. 267
Gövhəri hədiyyə verdim gövhərə. Yəni "Şərəfnamə"ni yazıb qurtardıqdan sonra Nüsrətzəddinə ithaf etdim. Beytdə əvvəlki iki "gövhər" sözü "Şərəfhamə"ni, sonuncu "gövhər" isə Nüsrətəddin Atabəyi bildirir.
_______________ Milli Kitabxana ________________ 463
Qəhrəmanlıq dastanı (Qəzənfər Əliyev)…………………………………4 "Ey tanrı, dünyada sənsən padşah"……………………………………...15 Minacat …………………………………………………………………20 Sonuncu peyğəmbərin tərifi…………………………………………….23 Peyğəmbərin meracı…………………………………………………….24 "Şərəfhamə"ni yazmaq haqqında……………………………………….28 Hekayət………………………………………………………………….30 Öz halına və zəmanənin gedişinə dair…………………………………..32 Öz nəfsinə öyüd və nəsihət……………………………………………...36 Xızrın Nizamiyə təlimi………………………………………………….43 Nüsrətəddin Əbubəkr padşahın tərifi…………………………………....47 Padşaha xitab……………………………………………………………51 Dastanın xülasəsi və İskəndərin cahangirlik tarixi……………………...53 Bu əsərin yazılmasının səbəbi…………………………………………...58 Dastanın başlanğıcı……………………………………………………...60 İskəndərin təlim alması………………………………………………….64 İskəndərin taxta çıxması………………………………………………...68 Zənci qoşununun gəlməsindən İskəndərin xəbərdar olması…………….71 İskəndərin Zəngibar şahına xəbər göndərməsi………………………….75 İskəndərin Zəngibar şahını məğlub etməsi……………………………...92 İskəndərin Misirdən Ruma qayıtması…………………………………...97 İskəndərin ovda xoş fal vurması……………………………………….101 İskəndərin güzgü qayırması……………………………………………108 Dara elçisinin İskəndərin yanına gəlməsi……………………………...110 Daranın İskəndərlə müharibəyə qoşun çıxarması……………………...117 Daranın sərkərdələri ilə məsləhəti……………………………………..121 Daranın İskəndərə məktubu…………………………………………....130 Daranın məktubuna İskəndərin cavabı…………………………………134 Daranın İskəndərlə müharibəsi………………………………………...140 Daranın sərkərdələri tərəfindən öldürülməsi…………………………..146 İskəndərin İran başçıları ilə əhd-peyman bağlaması…………………..159 İskəndərin İran atəşgədələrini dağıtması……………………………....170 İskəndərin İsfahanda Daranın qızı Rövşənəyi alınması………………..176
_______________ Milli Kitabxana ________________ 464
İskəndərin Daranın qızı Rövşənəyi Ruma göndərməsi………………..190 İskəndərin Ərəbistana getməsi və Kəbəni ziyarət etməsi……………...195 İskəndərin Bərdəyə gəlməsi və Nüşabə ilə görüşməsi………………....201 İskəndərin Nüşabə ilə məclisdə oturması……………………………...220 İskəndərin Əlbürz dağına getməsi……………………………………..225 İskəndərin Dərbənd qalasını alması…………………………………....230 İskəndərin Sərir qalasına getməsi və Keyxosrovun qəbrini ziyarət etməsi…………………………………………………..238 İskəndərin Keyxosrov məqbərəsinə getməsi…………………………..245 İskəndərin Rəy və Xorasana getməsi…………………………………..250 İskəndərin Hindistana getməsi………………………………………....257 İskəndərin hindli Keydə məktubu……………………………………...262 İskəndərin Hindistandan Çinə getməsi………………………………...268 İskəndarin Xaqana məktubu…………………………………………...275 Xaqanın İskəndərə cavabı……………………………………………..279 Rum və Çin nəqqaşlarının yarışı………………………………………395 Xaqanın İskəndəri qonaq etməsi………………………………………300 İskəndərin rus qoşununun hücumundan xəbər tutması………………..308 İskəndərin Qıpçaq çölünə çatması…………………………………….313 İskəndərin rus ölkəsinə çatması və müharibəsi………………………..317 İskəndərin ruslarla vuruşması……………………………………….…323 İskəndərin rusları məğlub etməsi……………………………………....354 Nüşabənin xilas edilməsi………………………………………….…...357 İskəndərin çinli kənizlə şənlik etməsi…………………………………361 İskəndərin dirilik suyu axtarması……………………………………....371 İskəndərin zülmətə getməsi……………………………………………378 İskəndərin zülmətdən çıxması…………………………………………383 İskəndərin Ruma qayıtması……………………………………………388 Nüsrətəddin Atabəyin sitayişinə dair…………………………………..392 İzahlar………………………………………………………………….395
_______________ Milli Kitabxana ________________ 465
Nizami Gəncəvi
İSKƏNDƏRNAMƏ Şərəfnamə
"Lider nəşriyyat" BAKI-2004
_______________ Milli Kitabxana ________________ 466
Buraxılışa məsul: Əziz Güləliyev
Texniki redaktorlar: Rauf Cəfərov Rövşən Ağayev Tərtibatçı-rəssam: Nərgiz Əliyeva
Kompyuter səhifələyicisi: Alianna Duxanina
Kompyuter yığıcıları: Bəsti Cəfərova Aygün Məmmədova Korrektorlar:
_______________ Milli Kitabxana ________________ 467
Yığılmağa verilmişdir 25.04.2004. Çapa imzalanmışdır 09.11.2004. Formatı 60x90 V16. Fiziki çap vərəqi 27. Ofset çap üsulu. Tirajı 25000. Sifariş 159.
Bakı, Aşıq Ələsgər küç., 17. Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|