Microsoft Word Journal 20 Design doc
Yüklə 247,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
- Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 57
- Samir Həsənov Journal of Qafqaz University
- Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 59
- Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 61
- ƏDƏBİYYAT
| Journal of Qafqaz University
MİR MEHDİ XƏZANİNİN “KİTABİ‐TARİXİ‐QARABAĞ” ƏSƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ VƏ TƏDQİQİ TARİXİNDƏN Samir HƏSƏNOV Lənkəran Dövlət Universiteti Lənkəran / AZƏRBAYCAN
XIX əsr Azərbaycan tarixşünaslığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən mənbələrdən biri Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsəridir. Aktual bir problem olan Qarabağ məsələsində erməni tarixçiləri‐ nin iddialarını puça çıxartmaq üçün Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsərinin araşdırılması əhəmiyyətlidir. Bunları nəzərə alaraq əsərə müraciət etməyi özümüzə borc bildik. Məqalədə Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsərinin tədqiqi tarixindən söhbət açılır. Sadə Azərbaycan dilində yazılmış “Kitabi –Tarixi‐Qarabağ” əsəri sadəcə Qarabağın deyil, ümumilikdə Azərbay‐ canın xanlıqlar dövrü üçün mühüm bir mənbədir. Bundan əlavə “Kitabi –Tarixi‐Qarabağ” əsərində elə ma‐ raqlı məlumatlar və faktlar var ki , digər “Qarabağnamələr”də buna təsadüf olunmur . Ən əsası isə bu əsərdə erməni tarixçilərin iddialarının əsassız olduğunu sübut edəcək dəlillər çoxdur. Açar sözlər: Mir Mehdi Xəzani, Qarabağ, erməni iddiaları, tarixi həqiqətlər. FROM THE HISTORY OF RESEARCH OF “KİTABİ‐TARİXİ‐QARABAĞ” BY MIR MEHDI KHAZANI ABSTRACT One of the significant references (sources) for 19th century Azerbaijan history is “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” (“The book of history of Karabakh”) by Mir Mehdi Khazani. It is important to do research on this book in order to disprove the false claims of the armenian historians about the current Karabakh problem. Considering these we thought the research of the book as a duty. This article is about the history of research of “The book of history of Karabakh” by Mir Mehdi Khazani. This work is written in pure azerbaijanin and is an important source for the khans period of not only Karabakh region but also the whole county Azerbaijan. Furthermore, there are some interesting points and facts in “The book of history of Karabakh” which are not mentioned in any other “Karabakhnama” (books of the history of Karabakh). The most important aspect of the book is that, it includes many points disproving the false claims of armenian historians.
Tarixi tədqiqatın əsasını təşkil edən mən‐ bələrin öyrənilməsi tarixçilərin qarşısında duran zəruri bir vəzifədir. Mənbələrdə olan məlumat müəyyən dövrün ictimai – iqtisadi, siyasi və mədəni həyatı ilə əlaqəli surətdə, başqa mənbə və faktlarla müqa‐ yisəli şəkildə araşdırılmalıdır, çünki “Mən‐ bəşünaslıq tarixi mənbələr, onların aşkar
Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 57 olunması, öyrənilməsi və tarixçinin əsə‐ rində istifadə edilməsi haqqında elmdir”. 1
Azərbaycanın XVIII‐XIX əsrlər tarixini təd‐ qiq etmək üçün çoxlu mənbələr vardır.Bu mənbələr içərisində böyük əhəmiyyət kəsb edən əsərlərdən biri Mir Mehdi Xəzani‐ nin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsəridir. Əsə‐ rin adı zahirən onun ancaq Qarabağ tari‐ xinə aid olduğu təsəvvürünü verirsə də, həqiqətdə bu əsəri belə məhdud hesab etmək səhv olardı. Qeyd etdiyimiz əsərdə Qarabağ ilə əlaqədar Zaqafqaziyanın bəzi hissələrinin, o cümlədən Gürcüstan, İrəvan, Şəki, Gəncə, Naxçıvan və Car – Balakənin tarixinə aid çoxlu qiymətli məlumat vardır. Birinci və İkinci Rus – İran müha‐ ribələrini və Zaqafqaziyanın, o cümlədən Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğalı ta‐ rixini öyrənmək nöqteyi nəzərindən, di‐ gər “Qarabağnamə”lər kimi, Xəzaninin əsəri də müəyyən qiymətə malikdir. Gü‐ nümüzün ən aktual məsələlərindən biri olan Qarabağ məsələsində tarixçilərimizə erməni iddialarının əssasız olduğunu sü‐ büta yetirmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsəri müstəqil bir tədqiqat obyekti kimi tədqiq edilməmişdir. Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐ Qarabağ” əsərini ilk dəfə tədqiq edən Həsən İmanovdur. Azərbaycan tarixşü‐ naslığına həsr olunmuş bir məqaləsində H.İmanov Xəzaninin öz əsərini Mirzə Adıgözəlbəy və Mirzə Camalın “Qara‐ bağnamə”lərindən köçürüb yazdığını bil‐ dirir və əsərin əhəmiyyətsiz olduğunu qeyd edir. 2 H.İmanov bu üç əsəri mü‐ 1 Источниковедение .Теоретические и методические проблемы, Москва 1969. səh 14. 2 Г.Иманов “Вопросы историографии Азербай‐ джана”. “Наука в АССР за 15 лет”. Баку 1936. səh. 161 qayisəli sürətdə gözdən keçirmədiyindən, ancaq Xəzaninin müqəddiməsindəki qey‐ də və hadisələrin oxşarlığına görə belə yanlış bir qərara gəlmişdir. Məşhur rus tarixçisi və tədqiqatçısı V.N. Leviatov da Xəzaninin əsərindən bir mən‐ bə kimi istifadə etmiş, 3 lakin Azərbaycan dilində yazılmış “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsərini düzgün təhlil edə bilməmişdir. Buna baxmayaraq Leviatov 1948‐ci ildə çap etdirdiyi “Очерки из истории Азер‐ байджана в XVIII веке” adlı əsərində Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsərinə tez‐tez müraciət etmiş, Qarabağın təsərrüfat həyatı 4 və Şuşa qalasının salın‐ ması 5 haqqında verdiyi məlumatlarını Xəzaninin tarixindən istifadə edərək yaz‐ mışdır. V.N. Leviatov Mirzə Adıgözəlbəyin “Qarabağnamə”sinə müqəddimə yazar‐ kən Xəzaninin tarixindən bəhs edərək yazır: “Mirzə Adıgözəlbəydən sonra Qa‐ rabağın tarixini yazan Mir Mehdi Xəzani əsərinin birinci fəslini Qarabağın coğra‐ fiyasının və sərhədlərinin təsvirinə həsr etmiş, bununla da Mirzə Adıgözəlbəyin əsərində qalmış boşluğu qismən də olsa doldurmuşdur. 6 Leviatov Mirzə Adgözəl‐ bəydən sonra Qarabağın tarixinin Mir Mehdi Xəzani tərəfindən yazıldığını qeyd edir. Bu iddia da yanlışdır. Çünki, Mirzə Adıgözəlbəydən sonra Qarabağ tarixini yazan Mirzə Camal, Qarabağ coğrafiya‐ sına aid ilk məlumat da vermişdir. Mir Mehdi Xəzani isə Mirzə Camalın izi ilə
3 В.Н.Левиатов . “Очерки из истории Азербай‐ джана в XVIII веке” Баку 1948. səh 8. 4 Yenə orada. səh. 8 5 Yenə orada. səh. 127. 6 V.N.Leviatov. Müqəddimə. (bax. Mirzə Adıgözəlbəy. “Qarabağnamə”). “Qarabağnamə‐ lər”. Birinci kitab. Bakı 1989. səh 27. Samir Həsənov
getmişdir. Xəzaninin əsəri bəzi nüsxələr‐ də “Asarül‐Camal” adı daşıyır ki, bu da onun daha çox Mirzə Camal təsirində yazdığına dəlildir. 7 Təsadüfi deyil ki, Mir Mehdi Xəzani öz əsərinin ilk variantını “Asarül‐Camal” adlandırmışdır 8 və əsə‐
rin adında olduğu kimi məzmunu və fə‐ silləri də Mirzə Camalın əsərinə bənzəyir. V.N. Leviatovdan sonra üzün müddət AMEA Əlyazmalar institutunun fondun‐ da olan “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” əsərinin əlyazmalarından isifadə edən olmamışdır. Həm Azərbaycan, həm də xarici ölkə ta‐ rixçiləri Azərbaycanın xanlıqlar dövrü ta‐ rixinə müracit edərkən daha çox Mirzə Adıgözəlbəyin və Mirzə Camal Cavanşi‐ rin “Qarabağnamə”lərindən istifadə et‐ mişlər. Fikrimizcə, bunun əsas iki səbəbi ola bilər. Birincisi, uzun müddət tarixçilər “Kitabi‐ Tarixi‐ Qarabağ” əsərinin Mirzə Adıgö‐ zəlbəyin və Mirzə Camalın əsəri ilə eyni olduğunu düşünmüş, onların arasındakı fərqli cəhətlərin ola biləcəyini düşünmə‐ yərək bu əsərə müraciət etməmişlər. İkincisi isə əsər üzün müddət çap olun‐ madığından əlyazmalar şəklində qalmış‐ dır və tarixçilərin bəlkə də bu əsərin varlığından belə xəbərləri olmamışdır. Lakin, Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐ Tarixi‐Qarabağ” əsərinə ilk dəfə düzgün qiymət verən tarixşünas alim Əli Hüseyn‐ zadə olmuşdur. Ə.Hüseynzadə 1967‐ci il‐ də çap etdirdiyi “XIX əsrin ikinci yarısın‐ da Azərbaycan tarixşünaslığı” adlı kita‐ bında Mir Mehdi Xəzaninin həyatı və tarixi əsəri olan “Kitabi‐Tarixi ‐Qarabağ”
7 Əli Hüseynzadə. “XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycan tarixşünaslığı”. Bakı 1967. səh. 117. 8 Bax: AMEA Əlyazmalar institutu. Inventar B‐ 2331 şifrəli nüsxə. haqqında geniş məlumat vermişdir. 9 Bu
kitabda Ə.Hüseynzadə Həsən İmanovun və Leviatovun yanlış fikirlərinə aydınlıq gətirərək yazır: “Mir Mehdi Xəzaninin əsərini ondan əvvəl yazmış Qarabağ ta‐ rixçilərindən Mirzə Adıgözəlbəy, Mirzə Camal və Mirzə Yusif Qarabağinin əsər‐ ləri ilə müqayisəli olaraq araşdırdığımız üçün bu dörd kitab arasında umümi bir yaxınlıq olduğu kimi, bunları bir‐birindən ayıran xüsusi cəhətlərin də varlığını qeyd etməliyik”. 10
Bundan əlavə Ə. Hüseyinza‐ də ilk dəfə olaraq Xəzaninin “Kitabi‐Ta‐ rixi‐Qarabağ” əsərinin giriş, müqəddimə və 24 fəslinin qısa izahını verməyə çalış‐ mışdır. 11
Prof. Nazim Axundov “Kitabi‐Tarixi –Qa‐ rabağ” əsərindən daha geniş istifadə et‐ mişdir. N.Axundov 1989‐cu ildə nəşr et‐ dirdiyi “Qarabağ salnamələri” adlı kita‐ bında Qarabağ xanlığı haqqında yazılmış yeddi Qarabağnamədən istifadə edərək Qarabağ xanlığının təşəkkülü, siyasi tari‐ xi, iqtisadi –ictimai və mədəni həyatı haq‐ qında geniş məlumat vermişdir. 12
“Qara‐ bağ salnamələri” kitabının “Qarabağ xan‐ lığı barədə salnamələr və onların müəllif‐ ləri” bölməsində Mir Mehdi Xəzaninin həyatı və yaradıcılığı haqqında qısa məlu‐ mat verən və “Kitabi ‐ Tarixi ‐ Qarabağ” əsərindən geniş istifadə edən N.Axundov əsər haqqında yazır: “ Xəzaninin “Qara‐ bağ tarixi” əsərinin əlyazma şəklində belə geniş yayılmasına səbəb onun sadə Azər‐ baycan dilində yazılmasıdır”. 13
9 Əli Hüseynzadə. Göstərilən əsəri. səh. 113‐134. 10 yenə orada. səh 117. 11 yenə orada. səh 118‐ 128. 12 Nazim Axundov. .“Qarabağ salnamələri” . Bakı 1989. səh. 17‐18. 13 “Qarabağnamələr”. İkinci kitab.(tərtib edən və çapa hazırlayan N.Axundov) Bakı 1991. səh. 94. Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 59 Bu istiqamətdə N.Axundovun gördüyü digər bir iş “Kitabi‐Tarixi ‐Qarabağ” əsə‐ rinin ilk dəfə çap olunması oldu. N. Axundovun tərtibi ilə elmi heyət tərəfin‐ dən “Qarabağnamələr” silsiləsindən bi‐ rinci kitab 1989‐cu ildə nəşr olundu. Birin‐ ci kitaba Qarabağnamə müəlliflərindən Mirzə Adıgözəlbəyin, Mirzə Camal Ca‐ vanşirin və Əhməd bəy Cavanşirin əsər‐ ləri daxil edilmişdir. İkinci kitab isə 1991 – ci ildə işıq üzü gördü. Bu kitabda isə XIX və XX əsr salnaməçiləri Mirzə Yusif Qara‐ bağinin, Mir Mehdi Xəzaninin, Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlunun, Mirzə Rəhim Fənanın, Baharlının, Həsən İxfa Əlizadə‐ nin, Həsənəli Qaradağinin Qarabağ haqqında tarixi, ədəbi‐bədii, publisistik oçerkləri toplanmışdır. A. Bakıxanovun “Gülüstani‐İrəm” əsərində Qarabağ xanlı‐ ğının tarixi və onun başqa Azərbaycan xanlıqları ilə əlaqəsindən bəhs edən be‐ şinci fəsli əlavə olaraq kitaba daxil edil‐ mişdir. Bu kitabın nəşr olunması səbə‐ bindən ilk dəfə olaraq Mir Mehdi Xəza‐ ninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ”əsərinin B‐ 518 şifrəli əlyazması çap olundu. Bu haq‐ da Nazim Axundov yazır: “Keyfiyyət eti‐ barilə başqa nüsxələrdən fərqlənən B‐518 şifrəli əlyazmanı transliterasiya üçün eti‐ barlı saydığımızdan bu əlyazmanı çapa hazırlamağı lazım bildik. Fikrimizcə, bu nüsxədə müəllif tərəfindən düzəlişlər aparılmış və redaktə olunmuşdur.” 14
tədqiqi tarixinə nəzər saldıqda görürük ki, əsər yetərincə tədqiq edilməmişdir. Bu əsərdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları və bu iddia nəti‐ cəsində üzləşdiyimiz Qarabağ proble‐ mində erməni iddialarının nə qədər əsas‐
14 yenə orada. səh. 94 sız olduğunu sübut edəcək yüzlərlə də‐ yərli məlumat vardır. Erməni tarixçiləri‐ nin iddialarının nə qədər əsassız olduğu‐ nu sübut etmək üçün kiçik bir misal gös‐ tərmək yerinə düşərdi. Üzdəniraq erməni tarixçisi Zori Balayanın “Ocaq” adlı kita‐ bında onun sadəcə bir cümləsində olan iddialarına Mir Mehdi Xəzaninin dili ilə cavab verməyə çalışaq. Z.Balayan kitabı‐ nın 42‐ci səhifəsində qeyd edir: “Erməni məlikləri arasındakı ixtilafdan yararlanan köçəri qəbilənin başçısı Sarıcalı Pənah XVIII əsrin II yarısında Qarabağa soxu‐ laraq Şoş (Şuşa) qalasını öz iqamətgahına çevirmişdiʺ 15 . İndi isə Z. Balayanın bircə cümləsində olan səhvləri və əsassız iddaları hesabla‐ yaraq bu qaranlıq iddialara “Kitabi‐Tarixi ‐ Qarabağ” əsərinin nuru ilə aydınlıq gə‐ tirək: 1. Pənahəli məliklər arasında tam anlaş‐ ma olmamasından deyil, Nadir şahın ölü‐ mündən (1747‐ci il) sonra şahlıq taxtı uğ‐ runda gedən mübarizədə mərkəzi haki‐ miyyətin zəifləməsindən bəhrələnmişdi. 16 2. Balayan tərəfindən ʺköçəri”adlandırılan Pənahəli bəyin əcdadları uzun illər nəsil‐ dən‐nəsilə Qarabağda yaşamış, burada möhkəm mövqe sahibi olmuşlar” 17 . 3. Pənahəli bəy Qarabağa soxulmamışdı, Nadir şahın yanında qısa müddət xidmət edəndən sonra bu vəzifəni ləyaqətinə sı‐ ğışdırmadığı üçün vətəninə dönmüşdü 18 .
15 З.Балаян. ʺОчагʺ Изд. ʺСоветакан грохʺ, Ереван 1984. c.42 16 Qarabağnamələr. (tərtib edəni və çapa hazırla‐ yanı professor Nazim Axundov) II cild, Bakı 1991, səh. 107. 17 Yenə orada, səh. 104 ‐ 105 18 Yenə orada, səh. 106‐107. Samir Həsənov
4. Pənahəli bəy Qarabağa XVIII əsrin II yarısında yox, hələ Nadir şah sağ ikən, yəni XVIII əsrin 40‐cı illərində qayıtmış‐ dı 19
5. Pənahəli bəyə qədər Qarabağda heç bir ʺŞoş (?) qalasıʺ olmayıb. Nadir şah ölən‐ dən sonra onun Qarabağdan Xorasana köçürdüyü azərbaycanlılar (Nadir şah on‐ ların Gəncə bəylərbəyilərinə rəğbət gös‐ tərmələrindən şübhələnirdi) vətənə qayı‐ daraq Qarabağdakı azərbaycanlı çoxlu‐ ğuna söykənən Pənahəli bəyin fəaliyyət bazasını gücləndirirdilər. Nadiri əvəz et‐ miş Adil şah (Əliqulu xan) Pənahəli bəyə təklif etdi ki, ali şah hakimiyyətini bəyən‐ sə, ona xan titulu verəcək. Bu sövdələş‐ mədən heç nə itirmədiyi üçün Pənahəli bəy təklifi qəbul etdi. Lakin tezliklə Nadi‐ rin nəvəsi Şahrux Mirzə Adil şahı öldü‐ rüb taxt‐tacı ələ keçirdi. Pənah xan iki od arasında qalmışdı: onu həm şah, həm də güclənmiş müstəqil Azərbaycan xanları hədələyirdilər və o, qısa bir müddətdə biri Bayatda (1748), o biri isə Tarnakütdə (1752) olmaqla iki qala tikdirdi, onların müdafiə imkanlarından razı qalmadığı üçün 50‐ci illərin əvvəllərində yeni bir qala ucaltdırmağa başladı. Bu qala (əslin‐ də boş bir sahədə salınan yeni bir şəhər) Şuşa kəndinin yaxınlığında olduğu üçün əvvəllər banisinin şərəfinə ʺPənahabadʺ adlandırılsa da, sonralar ʺŞuşa qalasıʺ kimi məşhurlaşdı. Pənah xan yaxınlıqdakı yaşayış məntəqələrindən buraya kəndli‐ lər, ustalar və bəylər köçürərək oranı xey‐ li əhalisi olan alınmaz qalaya döndərdi 20 .
deyil, bütün Zaqafqaziyanın ən önəmli mədəniyyət mərkzlərindən birinə çevrildi.
19 Yenə orada, səh. 106‐107. 20 Yenə orada, səh. 113‐118. Beləliklə, bircə cümlədə beş səhv var. ʺBöyük Ermənistanʺ utopik ideyasından ʺruhlananʺ Balayanın ərazi iddiaları həm dövlət, həm respublika, həm etnos, həm elm, həm də əxlaq‐etik sərhədlərini aşıb keçir.
2005 – ci ildə Kürəkçay müqaviləsinin 200 illiyinə həsr edilmiş “Кюрекчайский договор‐200” kitabı nəşr edildi. Kitabda bir sıra tarixçi alimlərimizin Qarabağ xan‐ lığı haqqında elmi məqalələri toplanmış‐ dır. Bu məqalələr içində tarix elmləri doktoru, professor Şahin Fazil Fərzəlibəy‐ linin “Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi – Tarixi – Qarabağ” əsəri Qarabağ xanlığı‐ nın tarixi üçün əhəmiyyətli mənbə kimi” məqaləsi əsərin nə qədər əhəmiyyətli ol‐ duğunu bir daha sübut edir. Məqalədə Ş. Fərzəlibəyli yazır: “Ermənilər mərhələ‐ mərhələ öz əzəli niyyətlərinə yetmək, Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan və başqa ərazilərdəki torpaqları bu dövlətlərin qa‐ nuni varislərindən qopararaq üç dənizi əhatə edən “Böyük Ermənistan” adlı qon‐ darma bir dövlət qurumu yaratmaq məq‐ sədini gerçəkləşdirmək istəyir və bu həris qayə naminə min bir siyasi hoqqabazlıq edir, göz yaşları axıdır, yaltaqlanır, baş‐ dan‐ayağa yalanlarla dolu kitab və məqa‐ lələr yazırlar. Bu istiqamətdə 2000‐ci ildə nəşr edilmiş “Arsaxın xəzinəsi”adlı kitab‐ da erməni tarixçiləri Azərbaycanın tarixi abidələrini özününküləşdirərək dünya ic‐ timaiyyətini çaşdırırlar. Bununla əlaqədar azərbaycanlı alimlərə həqiqətləri üzə çı‐ xartmaq və erməni iddialarını puç etmək üçün obyektiv olaraq Qarabağın tarixini yazmaq olduqca vacibdir .” 21
21 “Кюрекчайский договор‐200” Баку – 2005. с.114.
Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ” Əsərinin Öyrənilməsi və Tədqiqi Tarixindən Number 20, 2007 61 Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi – Tarixi – Qarabağ” əsərinin əhəmiyyəti haqqında Ş.Fərzəlibəyli yazır: “Öz təxəllüsünü pa‐ yız fəsli ilə əlaqləndirən və ömrünün qış mövsümünə yaxın qiymətli bir tarixi əsər yazan Mir Mehdi Xəzaninin “Kitabi‐ Tarixi ‐ Qarabağ”əsəri Qarabağ xanlığının tarixinin araşdırılmasında olduqca əhə‐ miyyətli bir mənbədir.” 22
Xəzaninin “Kitabi‐Tarixi‐Qarabağ”əsərini araşdırmağı və onu müstəqil bir tədqiqat obyekti kimi tədqiq etməyi özümüzə borc bildik.
ƏDƏBİYYAT
AMEA Əlyazmalar institutu. Inventar B‐2331 şifrəli nüsxə.
Axundov N. “Qarabağ salnamələri”. Bakı 1989. Балаян З. ʺОчагʺ Изд. ʺСоветакан грохʺ, Ереван 1984.
Hüseynzadə Ə. “XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycan tarixşünaslığı”. Bakı 1967.
Иманов Г. “Вопросы историографии Азер‐ байджана”. “Наука в АССР за 15 лет”. Баку 1936.
Источниковедение. Теоретические и мето‐ дические проблемы, Москва 1969.
“Кюрекчайский договор‐200” Баку – 2005. Левиатов В.Н. “Очерки из истории Азер‐ байджана в XVIII веке” Баку 1948.
“Qarabağnamələr”. Birinci kitab. (tərtib edən və çapa hazırlayan N. Axundov) Bakı 1989.
“Qarabağnamələr”. İkinci kitab.(tərtib edən və çapa hazırlayan N.Axundov) Bakı 1991.
22 Yenə orada, səh. 114. Yüklə 247,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|