Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 46 1) 1946-1951-ci illər 2) 1951-1956-cı illər 3) 1956-cı ildən sonrakı mərhələ Bu bölgünü şairin özü müəyyənləşdirmişdir. O, 1990-cı il 3 mart tarixində Ankarada nəşr olunan “Mədəniyyət” qəzetinə verdiyi mü- sahibədə bu barədə aşağıdakıları söyləmişdir: “Benim sanat haya- tımı üç devreye ayırmak mümkündür. Birinci devre: 1946’dan 1951’e kadar devam eder. Bu devrede sembolik bir şairdim, Yahya Kemal’in, Ahmed Haşim’in ve Rıza Tevfik’in tüm şiirlerini ezbere biliyordum. İşlediğim konular, aşk, tabiat ve ölümdü. Aruz ve hece vezinlerini kullanıyordum. Şimdi bir eleştirmeci gözü ile baktı- ğımda Yahya Kemal ile Ahmed Haşim’in o zamanlar üzerimde küvvetli bir tesiri olduğunu anlıyorum. İkinci devre 1951’de başlar ve 1956’da sona erer. Bu devre içinde tek bir mısra bile yazmadım. Türkiye’den sonra Londra’ya gitmiştim. Gazetecilik ve felsefe öğ- renimi yapıyordum. Boş zamanlarımda sanat çevrelerine sık sık uğrar, kütüphanelere devam ederek batılı yazarların eserlerini okur ve imkan nisbetinde incelemeler yapardım. Bu yıllar zarfında İngiliz dili kanalı ile Japon, Güney ve Kuzey Amerika, İngiliz ve Avrupa Edebiyatı ile sıkı bağlar kurmaya çalıştım. Okuduğum eser- ler ve yaşadığım çevre, bende ruh ve düşünce bakımından devrim- ler yarattı. Artık feza (uzay) çağının konuları ile başbaşa bulunuyor- dum. Üçüncü devre 1956 yılının başlangıcından bugüne kadar de- vam eder.” (Türkay, 2002: 26) Sitatdan da bəlli olduğu kimi, yaradıcılığa klassik Şərq şeri üslu- bunda yazılmış əsərlərdən başlayan O. Türkayın ultra-modernist he- sab edilən ədəbi nümunələri geniş bir poeziya aləmini əhatə edərək, öz rəngarəngliyi və orijinallığı ilə seçilməkdədir. Fikrimizi başqa şəkildə ifadə etmiş olsaq, bu poeziya klassik Şərq şeri nümunə- lərindən modern Qərb şerinə doğru istiqamət alaraq, iki böyük və xeyli dərəcədə fərqli mədəniyyətin xarakterik cəhətlərini birləşdirir. O. Türkayın ilk dövr yaradıcılığı XIX əsrdə Fransada meydana çıxan və bir çox xalqların ədəbiyyatlarında özünü göstərən simvo- Elmira Fikrətqızı 47 lizm ədəbi cərəyanının təsiri altında formalaşmışdır. Əgər simvoliz- min “həm reallığı əks etdirmək, həm də onun sərhədlərini aşmaq ar- zumuza eyni zamanda cavab verən bir sənət növü” olduğunu nəzərə alsaq, Kıbrıslı şairin əsərlərində də obyektiv gerçəkliklə subyektiv duyğuların, lirik mənin xəyal, arzu və istəklərinin vəhdətdə ifadə- sinə təsadüf edirik. Məsələn: Süzülürken enginden gurubun yanan alı: Uyuyan engin deniz olur bir kızıl halı Sandalımız rakseder, dalgalar ninni söyler Canlı bir tablo gibi oynar suda hayaller. (Türkay, 2002: 34) “Girnə limanında axşam” adlı şeirdən götürülən bu misralarda həmin gerçəklik və onun yaratdığı təəssüratdan doğan xəyallar alə- mindən bəhs edilir; həm qalanın tarixlərdən keçib gələn sirli əfsa- nəsi, həm Toros dağlarından Beşbarmağa doğru əsən yellərin ana- sının ilıq nəfəsinə bənzəməsi, həm də üfüqdə görülən bəyaz tüllərin o tərəfində mövcud olan qeyri-real dünyanın mövcudluğu ehtimalı simvolik şəkildə qələmə alınır. Digər bir şerində – “Gerçək eşqi – torpaq ana”da isə O. Türkay bütün kainatın duman kimi xəyala büründüyünü qeyd edərək və xülyalara, xəyallara müraciətlə ondan əl çəkmələrini xahiş edir, başqa dünyalarla işi olmadığını, onu rahat buraxmalarını və tapın- dığı yeganə həqiqətin Ana Torpaq olduğunu yazır: Bırakın beni rahat, rahat bırakın beni, Kabus gibi çökmeyin safsatalar, rüyalar Gerçeğin ateşinde durmadan yakın beni, Yakın da kandırmasın ihtiraslar, hülyalar. (Türkay, 2002: 35) Osman Türkayın poetik irsi 48 Osman Türkay ilk şeirlərini Kıbrısın bir sıra yerli mətbuat or- qanlarında – “Hürr söz” qəzetində, “Beşbarmaq”, “Gənclik”, “Çar- daq” kimi ədəbi dərgilərdə çap etdirir və ədəbiyyata gəldiyi ilk gün- lərdən diqqəti çəkərək, gələcəyin böyük şairi kimi alqışlanır. Nazif Süleyman 26 noyabr 1946-cı ildə “Hürr söz” qəzetində gənc şair haqqında yazdığı məqalədə digər yaşıd şairlərlə müqayisələr apa- raraq üstünlüyü Türkaya verir və onu başqalarından fərqləndirən cəhətlər üzərində durur. “…evvel çıkan bir yazımda bir çok genç heveskarlara yurd sevgisini, yurd abidelerini, yurdun hayat ve renk tablolarını terennüm eden şiirler yazmalarını ve ancak bu suretle yazdıkları şiirlerin zamanın silindirine dayana bileceğini tavsiye etmiştim. Ne yazık ki onlar hala, yarı adaptasyon manzumelerinde mevhum sevgililerden, hayali ufuk ve denizlerden, uydurma göl ve havuzlardan bahsetmekle devam ediyorlar, ve içinde yaşadıkları bu yurdu terennüm edemiyorlar. Dün gazetemizde manzumesini oku- duğunuz Osman Türkay’ı ancak bir müstesna olarak göstere biliriz. O. Türkay bir köy ve toprak çocuğudur, şiire yeni başlamıştır, genç- tir ve henüz üç şiiri ancak neşredilmiştir. Böyle olduğu halde o, öz şiirin sırrına bir hamlede varmış görünüyor. Yurdunu ve vatanını, içinde yaşadığı toprakları seviyor, müşahhas güzellikleri müşahade edebiliyor ve onları tatlı bir lirizmle dile getiriyor…Şiire yeni başla- masına bakılırsa, O. Türkay’dan istikbalde çok şeyler bekleye- biliriz.” (Türkay, 2002: 8-9) Nazif Süleyman bu tənqidi məqaləsində şairin yuxarıda adını çəkdiyimiz “Girnə limanında axşam” şerindən müəyyən misraları nümunə gətirərək, öz fikirlərini əsaslandırmağa çalışır. Lakin biz şairin parlaq istedadı haqqında deyilən fikirlərlə razılaşsaq da, onunla müqayisə edilən digər şairlərin yaradıcılığına xas olan hə- min simvolik obrazların, müxtəlif rəmzi məqam və surətlərin O. Türkayın ilk dövr yaradıcılığında olmadığını deyə bilmərik. Hətta “Hürr söz” qəzetinin 1946-cı il nömrələrindən birində dərc olunmuş və yüksək vətənpərvərlik hissi ilə yazılmış “Toroslarla baxış” şerin- də Bozqurdun mifoloji xilaskarlıq dövründən başlayaraq Atillanın Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|