Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Elmira Fikrətqızı 7 özünü göstərən bu xidmətin son nəticəsi bu sanballı tədqiqatın meydana çıxmasına təkan vermiş, Elmira Fikrətqızı 2007‐ci ildə “Müasir Kipr türk poeziyasının formalaşmasında Osman Türkayın rolu” mövzusunda öz aktuallığı və elmi yeniliyi ilə seçilən namizədlik dis‐ sertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. Oxucuların ixtiyarına veriləcək bu kitab bəhs etdiyimiz mövzuda qələmə alınmış ilk əsər kimi olduqca aktualdır. Monoqrafiyanın strukturu və məzmunu, elmi‐nəzəri müd‐ dəaları ilə dərindən tanışlıq imkan verir deyək ki, tədqiqat işinin bütün fəsil və bölmələri (tədqiqat işi giriş, üç fəsil, nəticə, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı və adlar göstəri‐ cisindən ibarətdir) problemin konkret aspektləri ilə bağlı olduğundan mövzu tam açılmışdır. Ilk növbədə qeyd edək ki, Kipr poeziyası bir problem kimi indiyə qədər bu şəkildə ‐ hərtərəfli, bütün parametrləri ilə araşdırmaya cəlb olun‐ mamışdır. Müəllifin istifadə etdiyi çoxsaylı ədəbiyyatın (bu ədəbiyyatın içində son beş‐on ildə çap olunan elmi‐nəzəri əsərlər, xüsusilə də, ilk mənbələr üstünlük təşkil edir) heç biri deklarativ, məlumatçılıq xarakteri daşımır. Monoqrafiyada istifadə olunan elmi‐nəzəri mənbələrin hamısı tədqiqatçının sağlam yaradıcı‐tənqidi baxışlarından keçərək qiymətlən‐ dirilir. Tədqiqatda Kipr və onun ədəbiyyatına dair məqalələri olan azərbaycanlı tədqiqatçılardan C.Nağıyev, İ.Öməroğlu, K.V.Nərimanoğlu, S.Kazımoğlu, L.Tağızadə, C.Əmirova, T.Abbasxanlının; Kiprli alimlərdən Mustafa Yeniasır, Şövkət Öznur, Tuncay Özdoğanoğlu, Mehmet Qansu, Fikrət Dəmi‐ Osman Türkayın poetik irsi 8 rağ, Nəriman Cahid, Gülgün Serdar, Z.Yılmaz, R.Oxumuş və digərlərinin; tatar tədqiqatçısı və Osman Türkayın rus dilinə tərcüməçisi Ravil Buxarayevin; türkiyəli ədəbiyyatşünaslar Tələt Səid Halman, Müzəffər Uyğunər, Doğan Hızlan, Mustafa Balcı və başqa görkəmli elm adamlarının estetik tutumu və dərin elmi mündəricəsi ilə seçilən əsərləri iddiaçı tərəfindən diqqətlə araşdırılıb, yaradıcı şəkildə istifadə edilib və düzgün elmi‐nəzəri nəticələr çıxarılıb. Monoqrafiyada bizi razı salan ən ciddi elmi məqamlardan biri də müəllifin bu sahənin nəzəriyyəçisi kimi çıxış etməsi, öz araşdırmasında müasir ədəbiyyatşünaslıqda əksəriyyətin söykəndiyi metodoloji konsepsiyaya – sosial‐tarixilik prinsipinə və müqayisəli təhlil metoduna söykənməsidir. Məlumdur ki, təxminən 3500 illik tarixi olan Kipr adası minilliklər boyu xetlərin, misirlilərin, finikiyalıların, asur‐ ların, farsların, romalıların, bizanslıların, ingilislərin və vene‐ siyalıların idarəsində olmuş, sonunculardan 1571‐ci ildə osmanlılar almış, iki yüz il burada hökmranlıq etdikdən sonra yenidən ingilislərə verməyə məcbur olmuşlar. Yaxın tarixin, yəni 1960‐cı ildən sonrakı hadisələr, 1974‐cü il türk Barış Hərəkatı və 1983‐cü il Kuzey Kıbrıs Türk Cümhu‐ riyyətinin qurulması kimi şanlı səhifələr də bilinən reallıq‐ lardır. Monoqrafiyanın I fəslində məhz yuxarıdakı tarixi hadisə‐ lər kontekstində Kipr türk ədəbiyyatının və ümumiyyətlə, ədəbi‐estetik fikrinin yaranması və inkişafı tarıxində böyük rolu olan Qədim və Erkən Orta əsrlər Şərq epos mədəniy‐ yətinin, klassik türk ədəbiyyatının, Qərbi Avropa ədəbi Elmira Fikrətqızı 9 konsepsiyalarının, XX əsrin yeni və ən yeni dövr türk poeziyasının dərin elmi təhlili vardır. Yenə burada Türki‐ yənin Namiq Kamal, Ziya Paşa, Məmməd Əmin Yurdaqul, Yəhya Kamal, Əhməd Haşim, Nazim Hikmət, Orxan Vəli, M.C.Anday kimi ədiblərinin yaradıcılığının təhlili fonunda onların müasir Kipr türk poeziyasının formalaşmasındakı xidmətləri işıqlandırılır. Monoqrafiyanın dərin elmi‐nəzəri ümumiləşdirmələri ilə seçilən II fəsli bütövlükdə müasir dünya poeziyasının kiprli dahisi, 50‐dən artıq yerli və beynəlxalq mükafata layiq görülmüş, iki dəfə (1988 və 1990‐cı illərdə) ədəbiyyat sahə‐ sində Nobel mükafatına namizədliyi irəli sürülmüş, müxtəlif janrlı onlarla kitabı çap olunmuş, bir çox əsəri dünyanın müxtəlif dillərinə tərcümə edilmiş Osman Türkayın həyat və yaradıcılığına həsr olunmuşdur. Tədqiqatçı Kiprlə yanaşı, az bir müddət Türkiyədə, uzun illər İngiltərədə yaşamış, özünü dünya vətəndaşı sayan bu görkəmli sənətkarın yaradıcılığını sadəcə sırf milli Kipr türk ədəbiyyatı bağlamında təhlil etmir, onun poetik dünyasını geniş mənada türkçülük, maarifçilik, müasirlik, qərbçilik, bəşərilik və s. fikir cərəyanları müstəvisində işıqlandırır. Həm də bu təqdimatda iddiaçı bəzi bədxahları tərəfindən kosmopolitlikdə təqsirləndirilən şairin dünyaya və bəşəriyyətə baxış bucağını, poetik dün‐ yagörüşünü sadəcə Yerüzü övladı kimi yox, kosmosu da öz içinə alan “kainat ozanı” kimi ciddi məsələlər müstəvisində təhlil edir. Bütün hallarda, araşdırılan problemlərə müəllifin öz elmi baxışları, prinsipial mövqeyi daim özünü hiss etdirir. Osman Türkayın poetik irsi 10 Monoqrafıyada çağdaş Kıpr türk poeziyasının formalaş‐ ması və inkişafında böyük xidməti olan Osman Türkayın öz növbəsində müasirləri və xələfləri olan kiprli şairlərin dünya‐ görüşü və ədəbi‐estetik zövqünün formalaşması, poetik ya‐ radıcılığının təşəkkülü və təbəddülatı prosesində mühüm rolu konkret ədiblərin və onların əsərlərinin nümunəsində araşdırılır. Ustad şairin poeziyasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri, onun şeirindəki ənənə və novatorluq məsələləri, bədii dil, üslub, təsvir və ifadə vasitələri də tədqiqatın ikinci fəslində əhatəli təhlil edilir. Müəllif, haqlı olaraq, belə bir düzgün elmi mövqedən çıxış edir ki, Osman Türkayın şeir və poemaları forma və məzmun baxımından klassik Şərq poetikasının, fransız və türk simvolizminin, Türkiyə ədəbiyyatında “birin‐ ci” və “ikinci yeni” adı verilən ədəbi məktəblərin, ingilis modernist poeziyasının sintezindən təşəkkül etsə də, öz fərdi üslubi məziyyətləri, ideya‐məzmun və mündəricəsi ilə ta‐ mamilə orijinal poeziya nümunələridir. Yaradıcılığı boyu həm əruz, həm heca, həm də sərbəst vəznlərdən istifadə edən şairin, ilk iki vəznə ədəbi yaradıcılığının başlanğıc dönəm‐ lərində müraciət etməsi, 50‐ci illərdən sonra isə sərbəst şeirə üstünlük verməsinin səbəbləri və elmi‐nəzəri əsasları iddiaçı tərəfindən doğru işıqlandırılır. Monoqrafiyanın üçüncü fəslində Osman Türkayın milli ədəbiyyatın sərhədlərini aşan ədəbi‐tənqidi və estetik gö‐rüş‐ ləri, müasir ədəbi cərəyan və konsepsiyalara münasibəti elmi şəkildə şərh olunur. İddiaçı ədibin XX əsr ədəbiyyatı tari‐ xində hakim olan üç ədəbi istiqamət – modernizm, sosialist Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|