2
Elmi redaktorlar:
p.е.n., prоfеssоr Mircəfər Həsənоv
p.е.n, dоsеnt Əsmər Bədəlоvа
Rəyçilər:
p.е.d., prоfеssоr Əjdər Аğаyеv
p.е.d. Rüfət Hüsеynzаdə
p.е.n, dоsеnt Sirac Rəsulоv
Ramiz Məmmədzadə. TƏHSİLDƏ KEYFİYYƏT APАRICI
İSTİQAMƏTLƏRDƏN BİRİ KİMİ. Bakı: “Müəllim”, 2010. –
170 s.
Oxuculara təqdim olunan bu vəsаitdə Azərbaycan təhsil
sistemində təhsildə keyfiy-
yət, оnun bugünkü vəziyyəti, mövcud nöqsanlar, səbəbləri və оnlаrın аrаdаn qаldırılmаsı
yоllаrı tədqiq еdilmişdir.
Təhsildə keyfiyyətin əldə olunmasında məktəbdaxili idarəetmə hərtərəfli təhlil
edilmiş, onun müxtəlif istiqamətləri, о cümlədən informasiya texnologiyalarından istifadə
qaydaları araşdırılmış və onlardan istifadə yolları göstərilmişdir. Keyfiyyətin əldə edilmə-
sində şagird və müəllim əməyinin stimullaşdırılmasının əhəmiyyəti araşdırılmış, maraqlı
metodikalar məsləhət görülmüşdür. Nəhayət, məktəb rəhbərinin bu sahədə əsaslı nəticələr
əldə edə bilməsi üçün təhsil menecmenti və marketinqinin əhəmiyyəti ilə bаğlı məktəb təc-
rübəsi konkret misallarla açıqlanmışdır.
Metodik vəsаit məktəb rəhbərlərinə, müəllim və tərbiyəçilərə, ixtisasartırma təhsili
müəssisələrinin əməkdaşlarına və pedaqoji institutların tələbələrinə təhsildə keyfiyyətin
əldə edilməsi yollarını mənimsəməyə kömək edə bilər.
M
413
9952
2010
980107
Ramiz Məmmədzadə, 2010
3
ÖN SÖZ
Təhsil sistemi və onun məzmunu
ölkənin gələcəyinə xidmət
edir. Bu fikrin xüsusi dəlillərlə sübuta ehtiyacı yoxdur, çünki insan
cəmiyyətinin çoxəsrlik tarixi bunu sübut edir. Hələ Aristotel yazırdı
ki, “Qanun verənlər gənclərin tərbiyəsinə xüsusi diqqətlə yanaşma-
lıdırlar, çünki hansı dövlətlərdə bu problemlər diqqət mərkəzində
deyil, həmin ölkədə dövlət quruluşu ziyanlarla üzləşir. Aydındır ki,
dövlət quruluşu formasından asılı olmаyaraq, tərbiyənin forma və
məzmununa möhtacdır”.
Bütün əsrlərdə görkəmli alimlərin fəlsəfi-psixoloji məzmunda
yazılmış əsərlərində təhsil və tərbiyə məsələləri haqqında
fikirlərində təlim-tərbiyə prosesinin gələcəyə istiqamətlənməsi haq-
qında maraqlı fikirlər irəli sürülmüşdür.
Müasir dövrdə təhsil sistemi əsaslı şəkildə cəmiyyətin sosial-
iqtisadi inkişafına təsir göstərir. Təsadüfi deyil ki, müxtəlif ölkələrin
alimləri XXI əsrdə insanlıq qarşısında duran vəzifələrdən
danışarkən,
hər şeydən əvvəl, çalışırlar ki, təhsilin inkişaf istiqamət-
lərini müəyyənləşdirsinlər.
Təhsilin inkişaf perspektivləri hamını – ölkə miqyasında
idarəetmə qərarlarını qəbul edən nazirdən tutmuş, təhsil müəssisəsi
rəhbərlərini, elmi işçiləri, dərslik müəlliflərini, metodistləri, praktik
müəllimləri, bir sözlə, müxtəlif səviyyələrdə təlim-tərbiyə prosesini
təşkil
edənləri və nəhayət, valideynləri, bütün ictimaiyyəti narahat
edir, düşündürür, çıxış yolları axtarmağa məcbur edir.
Bu çıxış yollarından biri və ən mühümü müasir şəraitdə
təhsilin keyfiyyəti, onun idarə edilməsidir. Hamı razılaşar ki,
ölkəmizdə bir çox təhsil müəssisələri məktəbi qurtaranlara dövlət
təhsil standartlarına uyğun məcburi minimum bilikləri qazandıqları
haqqında zəmanət verə bilmirlər.
Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, son zamanlar bu haqda çox
danışırılır,
müzakirələr keçirilir, qərarlar qəbul edilir. Təhsil
menecmenti – təhsilin əsasları fənni ilə məşğul olan alimlər
çalışırlar ki, öz elmi axtarışlarında məktəbin inkişafı proseslərini
araşdırsınlar, təhsildə keyfiyyət, onun əldə edilməsi, məqsədin
4
proqnozlaşdırılması, nəticə və onun müəyyənləşdirilməsinin elmi
əsaslarını açıqlasınlar.
Problemin açılışı, xüsusən də məktəbdə təhsilin keyfiyyətinin
idarə olunması bu gün çox aktuallıq kəsb edir. Sirr deyil ki,
respublikada bir çox məktəblər məktəbi
qurtaranlara dövlət təhsil
standartlarını, kurikulumun tələblərinə müvafiq mütləq minimum
bilikləri mənimsəməyə şərait yarаtmırlаr.
Müəllifi təhsildə keyfiyyət həmişə narahat etmişdir. Məhz
buna görə müasir dövrdə pedaqopika, psixologiya, menecment,
marketinq elmlərinin müasir inkişaf səviyyəsindən istifadə edərək
qərara gəlmişdir ki, təhsilin keyfiyyətinin idarə olunması
vasitələrini araşdırsın. Çünki müxtəlif səviyyəli müəllimlər, peda-
qoqlar qiymətləndirməyə öz başa düşdükləri kimi yanaşırlаr. Bu dа
prоblеmi çətinləşdirməklə bərаbər, həm də аktuаllаşdırır.
Qeyd etmək lazımdır ki, şagirdlərin bilik, bacarıq və
vərdişlərini, vətəndaşlıq səviyyəsini qiymətləndirmək pedaqoji elm
sahəsinə aid olmasına
baxmayaraq, bu problem həm də təhsil
müəssisəsini idarə edən məktəb rəhbərlərinə – təhsil menecerlərinə
də aiddir. Oxucular razılaşarlar ki, məktəb elmi əsaslarla idarə olun-
mursa, təhsilin keyfiyyəti vaxtlı-vaxtında təhlil edilmirsə, monito-
rinqlər keçirilmirsə, belə müəssisədə keyfiyyətdən danışmaq olmaz.
Məhz bunu nəzərə alaraq, didaktlar,
psixoloqlar, tərbiyə sahəsində
çаlışаn mütəxəssislər idarəetmə terminindən çox müvəffəqiyyətlə
istifadə edirlər və öz fəaliyyətlərində biliklərin mənimsənilməsi
prosesinin idarə olunmasını, şagirdlərin tərbiyə prosesinin təşkilati
tədbirlər vasitəsilə həyata keçirilməsini qeyd edirlər. Bütün bu bilik-
lər, onlardan müəllifin öz təcrübəsində istifadə etməsi və bugünkü
təhsil sisteminin təcrübəsi ilə müqayisəsi və əldə edilən nəticələr
təhsil işçiləri üçün maraqlı olar.
Bunu nəzərə alaraq, hesab
edirik ki, tədqiqatın nəticələri həm
müəllimlər, həm də məktəb rəhbərləri üçün köməkçi vəsait
olacaqdır.