Microsoft Word Kitab-Rofat 2-M. doc
Yüklə 34,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan SSR sovet gömrük sistemi şəraitində (1920-1991) 37 3.3. İdxal mallarına daxil olan tütün, çay, kibrit, papiros və dəftərxana kağızı bağlamalarına gömrükxanada icbari qaydada möhür (damğa) vurulur. 3.4. Boşaldılıb gömrük anbarlarına, pakhauzlara, körpülərə və gömrükxana ərazisinə yığılan mallar yeddi gün ərzində anbar rüsumundan azad olunur, bu müddət ötdükdən sonra anbar rüsumuna cəlb edilir. 3.5. Azərbaycan SSR-in gömrükxanalarında idxal malları aşağıdakı yığımlara cəlb olunur: a) gömrük anbarlarında saxlanılan hər pud yükə görə: - 1 gün saxlamağa görə - 1000 manat - 2 gün saxlamağa görə - 2000 manat - 3 gün saxlamağa görə - 3000 manat Anbar rüsumu malların saxlanma müddətinə müvafiq olaraq artır. b) gömrük baxışı sənədlərinin tərtib edilməsinə görə malın dəyərinin 10 faizi həcmində rüsum tutulur. c) möhürlənməyə görə yığımın həcmi dəyişdirilmir d) yüklərə möhür vurulmasına görə yığım bir ədəd bağlamaya görə - 5 manat e) hər baxışdan keçirilməyə görə məzuniyyət haqqı - 25 manat ç) bağlamalara damğa vurulmasına görə - 100 manat Qeyd: gömrükxanalarda mallara görə pud hesabı rüsumunun ödənilməsini nəzərdə tutan 1919-cu il 16 iyun tarixli qanun ləğv edilir. Xalq Komissarları Sovetinin sədri Qədirli Xalq Maliyyə komissarı H.Tağıyev Katib Qasımov [29, 53-54]. “Qaydalar”a əsasən, AXC-nin hələ də qüvvədə saxlanılan (!) və gömrükxanalarda mallara görə pud hesabı rüsumunun ödənilməsini nəzərdə tutan 1919-cu il 16 iyun tarixli qanunu ləğv edilirdi. Göründüyü kimi, idxal malları iki qrupa bölünürdü: sovet respublikalarından idxal və İrandan idxal. Bundan əlavə, Azərbaycan SSR ərazisinə sovet respublikalarından ixrac edilən mallar gömrük rüsumuna və baxışına cəlb olunmurdu. Əgər xarici ölkədən daxil olan poçt bağlamasına görə qonşu sovet respublikasının gömrükxanasında rüsum tutulmuşdusa, onda həmin mallar Azərbaycan SSR-də gömrük baxışına və rüsumun tutulmasına cəlb edilmirdi. Yalnız ərzaqla yüklənilmiş türkmən qayıqları gömrük rüsumundan azad edilmirdi. İrandan bütün malların idxalı malların miqdarından asılı olaraq pulla və ya natura ilə 10 faizlik gömrük rüsumu ödənilməklə sərbəst həyata keçirilirdi. Yeni qaydalara əsasən, Azərbaycan SSR-dən sovet respublikalarına Xalq Ərzaq Komissarlığının siyahısında göstərilən ərzaq məhsulları, müvafiq komissarlıqlarının ixracına icazə verdiyi valyuta tutumlu mallar, Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində gömrük işi 38 şərab və spirtli içkilər, texniki materiallar istisna olmaqla, bütün malların daşınması sərbəst həyata keçirilir və rüsum ödənilməsindən azad olunurdu. Ərzaq Komissarlığının siyahısında olan ərzaq məhsullarının daşınmasına həmin komissarlıq icazə verdiyi halda gömrük rüsumuna cəlb edilirdi. “Çentrsoyuz”, “Azərittifaq”, “Hərbi kooperativ” və “Vneştorq” təşkilatları tərəfindən daşınan ərzaq məhsullarına görə heç bir güzəşt tətbiq edilmirdi. Bununla yanaşı, Azərbaycan XTŞ-nin razılığı ilə texniki təchizat mate- rialları rüsum tutulmadan buraxılırdı. Şərab və spirtli içkilər gömrük rüsumu alınmadan, ancaq aksiz tutularaq buraxılırdı. Valyuta tutumlu mallar Gömrük idarəsinin razılığı ilə və təsdiq edilmiş cədvəllər üzrə daşınırdı. Sərnişinlərin özləri ilə müəyyən edilmiş normaya uyğun apardıqları ərzaq məhsullarına görə gömrük rüsumu tutulmurdu. İrana bütün malların ixracı, müvafiq xalq komissarlıqlarının icazəsi tələb olunan mal-qara, taxıl və neft məhsulları, texniki materiallar istisna olmaqla, pulla və ya natura ilə 10 faiz həcmində rüsum ödənilməklə aparırdı. Bu malların ixracı üçün ixracatçı tərəfindən gömrükxanaya ərizə təqdim edirdi. İrana gedən hər bir sərnişinə sərbəst surətdə və gömrük rüsumu ödəmədən özü ilə 10 funt ağırlığında çörək, 2 funt qənd və ya konfet, ¼ funt çay, 1 funt yağ və pendir, 100 ədəd papiros aparmasına icazə verilirdi. Hər bir ailə mebeldən, böyük güzgüdən, musiqi alətləri və tikiş maşınlarından başqa, 1 ədəd xalça daxil olmaqla ev əşyalarını maneəsiz və rüsumsuz apara bilərdi. Mebel və digər avadanlıqlarının daşınmasına Gömrük idarəsi, musiqi alətlərinin buraxılmasına Xalq Maarif Komissarlığı razılığı tələb olunurdu. Müvafiq sənət sahiblərinə məxsus nəfəsli və simli kiçik musiqi alətləri xüsusi icazə olmadan və rüsumsuz buraxılırdı. Hər bir sərnişinin özü ilə sərbəst və rüsum ödəmədən 18 zolotnik qızıldan və 1 funta qədər gümüşdən olan zinət əşyaları aparmasına icazə verilir, eyni zamanda hərəsindən bir ədəd olmaqla, saat, üzük, siqaret qutusu, qadın bəzəkləri bu normaya daxil edilmir və gömrükdən maneəsiz buraxılırdı. Azərbaycan SSR-in İranla ticarət əlaqələri Xarici Ticarət Komis- sarlığının bu ölkədəki nümayəndəliyi vasitəsi ilə tənzimlənirdi. 1920-1922- ci illərdə nümayəndəliyin rəhbəri (müvəkkil) vəzifəsinə Əhməd Məmmədov, daha sonra Əsədulla Axundov təyin olunmuşdu. Dövlət, kooperativ, hərbi təşkilat və müəssisələrin İrana idxal etdikləri və Azərbaycan SSR hüdudlarından bu ölkəyə ixrac etdikləri mallar gömrük rüsumundan azad edilmirdi. Gömrükxanada yalnız xüsusi hərbi yüklər gömrük baxışından keçirilmir və rüsuma cəlb olunmurdu. Bu qayda Cənubi Qafqaz respublikalarının ticarət idarələrinə, RSFSR xarici ticarət idarəsinə, “Kaspmortrans” və “Sentrsoyuz”a, ümumiyyətlə Rusiyanın bütün vilayət kooperativ idarələrinin ixrac mallarına tətbiq edilmirdi. Bütün idxal və ixrac mallarından rüsumlar natura ilə tutulurdu. Lakin bəzi mallardan, xüsusilə təzə meyvə, qoz-fındıq, püstə, bal, Mazandaran qəndi, qənnadı məhsulları, Yüklə 34,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|