Microsoft Word Kosmik geologiyan?n ?saslar?

345 
 
proqnozlaşdırılması, qrunt sularının və üstdəki sulu horizontların sularının 
ayrılması üçün imkanlar yaranır. 
Geotermal sərvətlərin inkişaf və istismar məsələlərinin həllində distansion 
zondlama materiallarının işlənilməsi daha yeni, tam və etibarlı məlumatlar verir 
və  ərazinin struktur planının öyrənilməsi ilə əlaqədardır. 
 
14.2.4. Floqopit, apatit, kalium duzu və tikinti materialları  yataqları 
 
 Hazırda floqopit və apatit yataqlarının dağ-geoloji qiymətləndirilmə-
sində, kalium duzları yataqlarının öyrənilməsində, tikinti materiallarının və s. 
proqnozlaşdırılmasında müxtəlif  KŞ-lərin effektiv istifadəsi haqqında məlumat 
vardır. 
Belə ki, kiçikmiqyaslı «Meteor - 25» KŞ-n təhlili nəticəsində Aldan qal-
xanı ərazisində floqopit yataqlarının iti, apatit təzahürlərinin isə lineamentlərin 
rombik  şəbəkəsinin kor bucaqlarına aid olması müəyyən edilmişdir. 
Müxtəlif miqyaslı KŞ-ın geofiziki, hidrogeoloji və s. məlumatlarla kom-
pleks tətbiqi Pripyat əyilməsindəki (Belorusiyada) Starobin kalium duzları ya-
tağı hüdudlarında uzununa (suben) istiqamətli qırılma pozulmalarından  əlavə, 
həm də eninə  (şimali-şərq) istiqamətli qırılma pozulmalarını ayırmağa imkan 
vermişdir. 
Məlum olduğu kimi, qeyri-filiz faydalı qazıntılarından çökmə örtüklə 
müxtəlif növ əhəng daşları, dolomitlər,  şüşə  və  qəlib qumları, müxtəlif gillər, 
gipslər və s. əlaqədardır. 
Tikinti materiallarının  əksəriyyəti gilli qumlar, qumlar, çınqıl qarışıqları 
və s. buzlaq və allüvial mənşəli dördüncü dövr çöküntüləri ilə  əlaqədardır. 
Kaluqa-Tula rayonu ərazisinin KŞ-nin geoloji informativliyinin öyrənilməsi və 
alınan məlumatların geoloji-geofiziki materiallarla müqayisəsi göstərmişdir ki, 
deşifrə nəticələri yuxarıda göstərilən faydalı qazıntıların proqnozu və axtarışın-
da faydalı qazıntılarla əlaqədar olan geoloji komplekslərin struktur və geomor-
foloji əlamətlərinin aşkarlanması və xəritələnməsi yolu ilə istifadə oluna bilər. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

346 
 
Mətndə istifadə olunan geofiziki üsulların azərbaycan və rus dillərində 
bütöv və qısaldılmış adları 
 
№ Üsulların Rusca adı 
Qısal-
dılmış  
adı 
Üsulların 
Azərbaycanca adı 
Qısal-
dılmış  
adı 
1 
Авиовариант метода радио-
кип 
АР Radiokipin 
aviovariantı  
RA 
2 
Авиовариант
 
метода  элек-
тромагнитного поля 
АФМАТ  Təbii elektromaqnit sa-həsi 
üsulunun avivariantı 
TESÜA 
3 
Аккустик каротаж 
АК 
Akkustik karotaj  
AK 
4 
Аэроэлектроразведка  мето-
дом переходных процессов 
АМПП Keçid 
proseslər üsulu ilə ae-
roelektrik kəşfiyyatı  
KRAK 
5 
Бесконтактное  измерение 
электрических полей 
БИЭП Elektrik 
sahələrinin təmassız 
ölçülməsi  
ESTÖ 
6 
Боковой каротаж 
БК Yan 
karotaj 
 
YK 
7 
Боковое  каротажное  зон-
дирование 
БКЗ 
Yan karotaj zondlaması  
YKZ 
8 
Вертикальное  электричес-
кое зондирование 
ВЕЗ 
Şaquli  elektrik  zondla-ması  
ŞEZ 
9 
Высокочастотное 
непре-
рывное электрическое поле 
ВЧЭП Yüksəktezlikli  fasiləsiz elek-
trik  sahəsi 
YTFES 
10  Гамма-гамма каротаж 
ГГК Qamma–qamma-karotaj 
QQT 
11  Гамма каротаж 
ГК Qamma-karotaj 
QK 
12  Геофизическое  исследова-
ние скважин 
ГИС 
Quyularda geofiziki tədqiqat-
lar  
QGT 
13  Гравимагнитная съемка 
ГМ Qravimaqnit 
planalması QP 
14  Дипольное  азимутальное 
зондирование  
ДАЗ 
Azimutal dipol zondlaması ADZ 
15  Дипольное зондирования 
ДЗ Dipol 
zondlaması  
DZ 
16  Дипольное 
индуктивное 
профилирование 
ДИП 
Dipol  induktiv profilləməsi DİP 
17  Дипольное  осевые  зонди-
рование  
ДОЗ 
Dipol oxlu zondlama  
DOZ 
18  Дипольное  низкочастот-
ное профилирование 
ДНП 
Dipol  aşağı  tezlikli profillə-
mə  
DATP 
19  Дипольное 
экваториаль-
ное зондирование 
ДЭЗ Ekvatorial 
dipol 
zondlama 
 
EDZ 
20  Дипольное 
электромаг-
нитное профилирование  
ДЭМП 
Dipol elektromaqnit profillə-
məsi  
DEMP 
21  Естественные потенциалы 
ЕП 
Təbii  potensiallar 
TP 
22  Зондирование-становле-
ния поля в дальней зоне – 
ближней зоне 
ЗСД 
ЗСБ 
Bərpa edilmiş sahə üsulu–
uzaq–yaxın zonalarda 
BUS 
BYS 
23  Инфракрасная съемка  
ИКС 
İnfraqırmızı planalma  
İQP 
24  Каротаж  вызванных  по-
тенциалов 
ВП Yaradılmış potensiallar karo-
tajı  
LP 
25  Каротаж  магнитной  вос-
приимчивости 
КМВ Maqnit 
həssaslığı karotajı  
MHK 

---

347 
 
№ Üsulların Rusca adı 
Qısal-
dılmış  
adı 
Üsulların 
Azərbaycanca adı 
Qısal-
dılmış  
adı 
26  Каротаж  методом  сколь-
зящих контактов 
СК Sürüşən təmas üsulu ilə karo-
taj 
ST 
27  Каротаж  потенциалов  соб-
ственной поляризации 
ПС Xüsusi 
polyarlaşma poten-
sialları  karotajı  
XP 
28  Каротаж  электродных  по-
тенциалов 
ЭП Elektrod 
potensialları karotajı  
EP 
29  Контактный  способ  поля-
ризационных кривых 
КСПК Polyarlaşma əyrilərinin zond-
laması 
PƏTÜ 
30  Круговые 
вертикальные 
электрозондирование 
КВЕЗ Dairəvi  şaquli elektrik zond-
lamaı  
DŞEZ 
31  Круговые  электрические 
зондирование 
КЭЗ Dairəvi  elektrik zondlaması DEZ 
32  Магнитотеллургическое 
зондирование 
МТП 
Maqnit tellurik zondlama 
MTZ 
33  Магнитотеллургическое 
профилирование 
МТП 
Maqnit tellurik profilləmə  
MTP 
34  Метод  бесконечного  про-
филирования 
БДК 
Sonsuz uzun kabel üsulu  
SUK 
35  Метод  вызванной  поляри-
зации 
ВП Yaradılmış polyarlaşma üsulu  
YP 
36  Метод  вертикального  сейс-
мического профилирования 
ВСП 
Şaquli seysmik profilləmə 
üsulu  
ŞSP 
37  Метод гармоничных полей 
МГП Harmonik 
sahə üsulu  
HSÜ 
38  Метод  дипольного  элек-
тропрофилирование 
МДЭ 
Dipol  elektroprofilləmə üsu-
lu  
DEP 
39  Метод естественного поля  
МЕП 
Təbii sahə üsulu  
TSÜ 
40  Метод заряда 
МЗ Yükləmə üsulu (elektrik yük) 
YÜ 
41  Метод  кажущихся  соп-
ративлений  
КС 
Fərz olunan müqavimət üsulu  
FM 
42  Метод  комбинированного 
профилирования 
КЭП Kombinə olunmuş profilləmə 
üsulu  
KPÜ 
43  Метод  обращенного  га-
дографа 
ОГ Çevrilmiş  hadoqraf üsulu 
ÇH 
44  Метод общей глубин-ной 
точки  
ОГТ Ümumi 
dərinlik nöqtəsi üsulu 
ÜDN 
45  Метод отраженненых волн 
МОВ 
Əks olunan dalğa üsulu  
ƏDÜ 
46  Метод преломленных волн 
МПВ 
Sınan dalğa üsulu  
SDÜ 
47  Метод  переходных  про-
цессов  
МПП Keçid 
proseslər  üsulu 
KPÜ 
48  Метод регулируемого нап-
равленного приема  
РНП 
Tənzimlənən istiqamətlənmiş 
qəbul üsulu 
TİQ 
49  Метод сейсмо-электри-
ческих потенциалов 
МСЭП Seysmoelektrik 
potensiallar 
üsulu 
SEPÜ 
50  Метод  срединных  гради-
ентов 
СГ 
Orta qradiyent üsulu 
OQ 
51  Метод  теллурического  то-
ка 
МТТ Tellurik 
cərəyanlar üsulu 
TCÜ 

---