351
MÜNDƏRİCAT
Səh.
Ön söz.........................................................................................................
3
Giriş............................................................................................................
5
BİRİNCİ HİSSƏ
Yerin kosmosdan distansion zondlanmasının texniki təminatı...
6
I. Orbital daşıyıcı vasitələr.............................................................
6
II.Kosmik
daşıyıciların və işçi orbitlərin əsas tipləri......................... 7
2.1. Yerin süni peykləri (YSP)...........................................................
7
2.2. Planetlərarasi avtomatik stansiyalar (PAS).................................
17
2.3. İdarə olunan kosmik gəmilər (IKG)............................................
18
2.4. Uzunmüddətli orbital stansiyalar (UOS)..................................... 18
2.5. Kosmik orbitlərin tipləri.............................................................. 19
III. Kosmosdan müşahidə və ölçü texnikası..................................
21
3.1. Vizual müşahidələr...................................................................... 21
3.2. Kosmik fotoplanalma..................................................................
21
3.3. Televiziya kosmik planalması................................................... 23
3.4.Fototeleviziya planalması............................................................. 25
3.5. Skaner kosmik planalması........................................................... 25
3.6. Qoloqrafik kosmik planalma....................................................... 27
3.7. Radiolokasiya (radar) planalması................................................ 27
3.8. İnfraqırmızı planalma (IQ)..........................................................
29
3.9. Spektrometrik planalma (SM)..................................................... 31
3.10. Maqnit planalması (MP)...........................................................
31
3.11. Lazer planalması (LP)..............................................................
32
IV. Generalizasiya səviyyəsinə görə kosmik planalma mate-
riallarının növləri.............................................................................
33
V.Başlanğic məlumatların ilkin işlənilməsi və şəkillərin geoloji
məqsədlərlə çevrilməsi.....................................................................
36
5.1. İlkin işlənilmə məsələləri............................................................
36
5.2. Geoloji məqsədlər üçün şəkillərin çevrilməsi............................. 36
5.3.Kosmik şəkillərin vizual geoloji deşifrələnməsində zəruri texni-
ki vasitələr..........................................................................................
37
İKİNCİ HİSSƏ
Kosmik informasiyanın geoloji təhlili............................................
39
VI.Geoloji deşifrlənmənin əsas anlayışları və üsulları....................... 39
6.1. Distansion geoloji zondlamanın prinsipial sxemi....................... 39
6.2. Distansion zondlama materiallarının avtomatik deşifrələn-
məsinin prinsipləri..............................................................................
40
6.3.Vizual deşifrələmənin prinsipial sxemi........................................ 41
6.4. Deşifrələmə əlamətlərinin sistemləri........................................... 47
352
6.4.1. KFŞ-n geoloji deşifrələnməsinin əsas məsələləri və üsulları........................
47
6.4.2. Birbaşa deşifrələmə əlamətləri......................................................................
49
6.4.3.Dolayı deşifrələmə əlamətləri.........................................................................
50
6.4.4. Süxurların stratiqrafiyasının və litoloji-petroqrafik tərkibinin öyrənilməsi
üçün deşifrələmə......................................................................................................
63
6.4.5. Tektonikanın öyrənilməsi məqsədilə deşifrələmə..........................................
71
6.4.6. Faydalı qazıntıların axtarışının proqnozu məqsədilə deşifrələmə................
78
6.4.7.Geomorfologiyanın öyrənilməsi məqsədilə deşifrələmə.................................
79
6.4.8. Hidrogeoloji tədqiqatlar üçün deşirələmə.....................................................
81
6.5.Kosmik təsvirlərin modellərinin identifikasiyası (eyniləşdiril-
məsi)...................................................................................................
82
6.6.Kosmik şəkillərin geoloji deşifrələnməsinin növləri.................. 85
6.7. Kosmik şəkillərin informativliyi................................................. 87
VII.Geoloji xəritələmədə və struktur–geoloji tədqiqatlarda
distansion zondlama materiallarının istifadəsi..............................
90
7.1. Kosmik şəkillərin geoloji informativliyi....................................
90
7.2.Distansion üsulların informativliyi və Azərbaycanın filizlili-
yinin proqnoz qiymətləndirilməsi.....................................................
102
VIII.Struktur-geomorfoloji
tədqiqatlarda
kosmik informasi-
yanın tətbiqi......................................................................................
105
8.1. Struktur-geomorfoloji tədqiqatların məsələləri və məqsədi........ 106
8.2. İnformasiya mənbəyinin seçilməsi.............................................. 106
8.3. Relyefin forma və formalar komplekslərinin yer qabığı
strukturları inkişafının nəticəsi kimi..................................................
107
8.4. Lokal ən yeni strukturların relyefinin deşifrələməsi və tektonik
təhlili..................................................................................................
111
8.5. Regional və qlobal struktur – geomorfoloji tədqiqatlarda kos-
mik təsvirlərin təhlili..........................................................................
121
IX. Kosmik zondlama materiallarının köməyi ilə xətti struk-
turların (linamentlərin) öyrənilmə xüsusiyyətləri........................
126
9.1. Lineamentlər haqqında təsəvvürlərin yaranması və təkamülü.... 126
9.2. Lineamentlərin axtarışı, aşkarı və öyrənilməsi üsulları.............. 129
9.3.Lineament təsnifatlarının morfologiyasi, quruluşu və element-
lərinin təsnifatı...................................................................................
131
9.4. Lineamentlər qrupu: zonalar, sistemlər, sahələr, şəkillər........... 133
9.5.Lineamentlərin və lineament sistemlərinin interpretasiya üsulu.. 137
9.6. Qırışıqlıq qurşaqların lineament tektonikası.............................. 138
9.7. Yerin lineament tektonikasının xüsusiyyətləri........................... 146
9.8.Azərbaycan ərazisinin lineament strukturları............................... 148
X. Kosmik zondlama materiallarının köməyi ilə strukturların
tədqiqi................................................................................................
153
10.1. Halqavarı strukturlır haqqında ümumi məlumat....................... 153
353
10.2. Halqavarı strukturlarin qeydə alınması, öyrənilməsi və identi-
fikasiyasi üsulları..............................................................................
158
10.2.1.Aşkaretmə mərhələsi.....................................................................................
159
10.2.2.İdentifikasiya mərhələsi................................................................................
160
10.3. Halqavarı strukturları təsnifatı.................................................. 163
10.3.1.Halqavarı strukturların ölçüləri və genezisi................................................
165
10.3.2.Metamorfogen halqavarı strukturlar...........................................................
167
10.3.3.Maqmatogen halqavarı strukturlar..............................................................
168
10.3.3.1.Vulkanik və vulkan-plutonik halqavarı strukturlar...................................
169
10.3.3.2.Plutonik halqavarı strukturlar...................................................................
174
10.4. Tektonogen halqavarı strukturlar və diapirlər.......................... 199
10.5. Halqavarı morfostrukturlar........................................................ 206
10.6.Meteorit partayışları-geoloji amillər kimi.................................. 209
10.7. Yerin qədim halqavarı strukturları nuklearlar.......................... 212
10.8. Halqavarı strukturlarla lineamentlərin qarşılıqlı əlaqəsinin
bəzi problemləri.................................................................................
216
10.9. Yerin və digər planetlərin halqavarı strukturlarının müqayisəli
təhlili..................................................................................................
219
XI. Distansion zondlama materiallarının tektonik tədqiqatlar-
da istifadə edilməsi...........................................................................
221
11.1. Yerdəki tektonik tədqiqatlar zamanı kosmik informasiyanın
tətbiqi..................................................................................................
221
11.2. Yer qrupu planetlərinin müqayisəli tektonik təhlili.................. 229
XII. Müasir geoloji proseslərin tədqiqatında kosmik informasi-
yanın tətbiqi......................................................................................
233
12.1. Zəlzələlərin öyrənilməsi............................................................ 233
12.2. Seysmiklik və seysmoaktiv zonalarınproqnozu........................ 238
12.3.Vulkanik təzahürlərin və strukturlaın öyrənilməsi.................... 240
12.4. Mühəndisi-geoloji və hidrogeoloji tədqiqatlar......................... 242
12.4.1.Hidrogeoloji və mühəndisi - geoloji tədqiqatlarda geofiziki üsullar............
250
12.4.1.1. Hidrogeoloji tədqiqatlar..........................................................................
251
12.4.1.2. Mühəndisi – geoloji tədqiqatla.................................................................
258
12.4.2.Hidrogeoloji və mühəndisi-geoloji tədqiqatlarda aerokosmik üsullar........
281
12.4.2.1. Ekzogen - geoloji proseslərin öyrənilməsində kosmik şəkillərin
tətbiqi..
282
12.5. Şelf zonasının öyrənilməsi....................................................... 295
ÜÇÜNCÜ HİSSƏ
Mineral ehtiyatların tədqiqində kosmik informasiyanın tətbiqi. 299
XIII. Neft-qaz-geoloji tədqiqatlar................................................... 299
13.1. Neft-qaz yığımı hövzələrinin geoloji və tektonik qurulu-
şununn dəqiqləşdirilməsi....................................................................
299
13.2. Neftli-qazlı hövzələrin dərinlik quruluşunun təhlili.............. 301
13.3. Neftli-qazlı əyalətlərin geodinamik təhlili............................... 303
354
13.4. Potensial neft və qaz tələlərinin axtarışı................................... 305
13.5.Neft və qaz yataqlarının birbaşa axtarışı................................... 309
13.6. Neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma................................................ 311
13.7. Kosmik üsulların neft və qaz yataqlarının axtarışında əhəmiyyəti 311
XIV.Faydalı
qazıntı
yataqlarının
axtarışı
və
proqnozlaşdırılma-
sında distansion zondlama materiallarının istifadəsi.................
314
14.1.Filiz faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı və proqnozlaşdırılma-
sında distansion zondlama materiallarının istifadəsi..........................
314
14.1.2. Faydalı qazıntı yataqlarının axtarışında aerokosmik şəkillərin miqya-
sının secilməsi..........................................................................................................
318
14.1.3. Endogen tip yataqların axtarışında aerokosmik üsulların tətbiqi...............
318
14.1.4. Ekzogen tip yataqların axtarışında aerokosmik üsulların tətbiqi..............
320
14.1.5. Filizləşməyə nəzarət edən və filizcəmləşdirən xətti strukturların öyrənil-
məsi..........................................................................................................................
322
14.1.6. Filiznəzarət edici halqavari strukturların tədqiqi.......................................
326
14.1.7.Lineamentlər və halqavari strukturlarla əlaqədar olan faydalı qazıntılar..
335
14.1.8.Kosmik şəkillərin faydalı qazıntıların birbaşa axtarışında istifadəsi..........
337
14.1.9.Azərbaycan ərazisində halqavari strukturların parametrlətilə faydalı
qazıntı yataqları arasında əlaqə..............................................................................
339
14.2. Qeyri-filiz faydalı qazıntıların axtarışı və proqnozlaşdırılma-
sında distansion zondlama materiallarının istifadəsi.........................
339
14.2.1. Bərk qeyri-filiz faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı............. 340
14.2.2. Daş kömür yataqlarının öyrənilməsi...................................... 340
14.2.3. Hidrogeoloji və geotermal sərvətlərin öyrənilməsi............... 340
14.2.4.Floqopit, apatit, kalium duzu və tikinti materıalları yataqları... 341
Mətndə istifadə olunan geofiziki üsulların azərbaycan və rus dillərində
bütöv və qısaldılmış adları..........................................................................
342
Ədəbiyyat................................................................................................... 345
355
Dostları ilə paylaş: |