Microsoft Word ?liyeva Nuran?Pul siyas?tinin n?z?ri v? ?m?li probleml?ri docx
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
88 qoyuluşu əhəmiyyətli dərəcədə artmış, əhalinin yaşayış tərzi yaxşılaşmış, manatın xarici dönərli valyutalara nisbətən məzənnəsinin sabitliyi təmin edilmişdir. Məlum olduğu kimi dövlət müstəqilliyinin ilk illərində Azərbaycan Respublikasında dövrüyyəyə buraxılmış milli valyutanın məzənnəsi həmin dövrdə baş verən hərbi- siyasi və sosial-iqtisadi böhranın təsiri nəticəsində qısa müddət ərzində aşağı düşmüş və ölkədə yüksək qiymətlər miqyası formalaşmışdır. qtisadiyyatda sürətli artımı və inkişaf potensialı Azərbaycan Respublikasının dövlət atributu olan milli valyutanın – manatın məzənnəsinin dünyanın aparıcı valyutalarının mübadilə məzənnələrinə uyğun səviyyədə formalaşması üçün əlverişli şəraitin yarandığı nəzərə alaraq və milli pul nişanlarının dizaynını, mühafizəsini, nominal strukturunu beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaq, pul nişanlarında milli və tarixçilik ənənələrini daha qabarıq ifadə etmək, ölkədə pul dövrüyyəsini daha da yaxşılaşdırmaq, məzənnə və qiymətlər miqyasını optimallaşdırmaq, manatın funksiyalarının daha səmərəli yerinə yetirilməsini təmin etmək, uçot və hesablaşma sistemini sadələşdirmək və dövlət xərclərinə qənaət etmək məqsədi pulun denominasiyası haqqında qanun qəbul edilmişdir. (7 fevral 2005-ci il). Denominasiya dedikdə puldan sıfırların silinməsi başa düşülür. 2006-cı il yanvarın 1-dən Azərbaycanda milli valyutanın manatın denominasiyası həyata keçirilməyə başladı.Yeni manata keçid zamanı 1 yeni manat 5000 köhnə manata bərabər tutulur. 2006-ci il yanvarın 1-dən dekabrın 31-dək köhnə nümunəli pul nişanları qanuni ödəniş vasitəsi kimi dövrüyyədə yeni pul nişanları ilə yanaşı hər növ ödənişlərin həyata keçirilməsində, hesablara daxil edilməsində və pul köçürmələri üçün qəbul edilir, habelə banklar tərəfindən məhdudiyyətsiz olaraq dəyişdirilir. 2007-ci il yanvarın 10-dən etibarən isə, köhnə pul nişanları məbləğindən asılı olmayaraq ARMB və onun qurumları tərəfindən məhdudiyyətsiz və müddətsiz olaraq dəyişdirildi. Denominasiyanın müsbət cəhətləri aşağıdakılardır: • Hesablaşmaları asanlaşdırır və vaxta qənaət olunmasına imkan verir. 89 • Pulun keyfiyyət tərəfdən təkminləşdirilməsi əlavə xərclərin azalmasına imkan verir. • Ciddi makroiqtisadi effektliyə kömək edir. • Valyutalar üzrə hesablaşmalar ləğv olunaraq,vacib resurs cəmiyyət vaxtına qənaət olunacaq. • Xarici valyutanın ( məsələn: dolların ) mövqeyinin həm ictimai şüurda, həm də şüuraltında zəifləməsinə səbəb olacaq ki, bu da manat haqqında yüksək imicin formalaşmasına kömək edir. • Pulun təkminləşdirilməsi saxtalaşdırılmasının qarşısını almağa kömək edir. Pul – kredit siyasətinin başlıca vəzifəsi qiymətlərin sabitliyini və iqtisadi inkişafın davamlığını təmin etməkdir. Bu baxımdan uzun illər, tədqiqatçıların öyrənməyə çalışdıqları əsas məsələ tədavüldəki pul ilə qiymətlər arasındakı əlaqə olub. Yekunda əsas nəzəriyyələrin orta xəttində bu fikir dayandı ki, makroiqtisadi səviyyədə qiymətlər birbaşa pul kütləsi ilə əlaqəlidir. Nəzəri fikirlərin əsas müddəalarını ümumiləşdirərək demək olar ki, pul – kredit siyasətinin əsas mahiyyətini dövlətin pul kütləsini tənzimləməklə, ona müdaxilələr etməklə makroiqtisadi səviyyədə qiymətlərin sabitliyinə çalışması təşkil edir. Bununla bərbər fiskal (büdcə - vergi) siyasətə nisbətən pul – kredit siyasətinin iqtisadiyyata təsiri daha operativdir ki, bu baxımdan makroiqtisadi səviyyədə qiymətlərin tənzimlənməsində pul – kredit siyasətinin əsas vasitə kimi seçilməsi zəruridir. Pul – kredit siyasəti vasitəsilə iqtisadiyyatda borc faiz dərəcələrinin tənzimlənməsi investisiyaların stimullaşdırılması, iqtisadi tənəzzüllərə qarşı mübarizə baxımından əhəmiyyətlidir. Dövlət pul – kredit siyasətinin əhəmiyyətini artırmaq məqsədilə həmçinin valyuta rejimi, valyuta tənzimlənməsini də həyata keçirir və s. Azərbaycanda bütün bu işləri, yəni pul – kredit siyasətini Mərkəzi Bank həyata keçirir. Mövcud qanunvericiliyə əsasən hər il oktyabr ayının 1-dən gec olmayaraq Mərkəzi Bank növbəti il üçün dövlətin pul siyasətinin əsas 90 istiqamətlərini prezidentə təqdim edir, dekabrın 31-dək isə ictimaiyyətə açıqlayır. Bu zaman Mərkəzi Bank cari ildə həyata keçirilən pul siyasətinin yekunları və qarşıdakı il üçün pul siyasətinin məqsəd və vəzifələrini, onların həyata keçirilməsi yollarını göstərir. Bu məqsədlə hər il Mərkəzi Bank “Pul siyasətinin əsas istiqamətləri” adlı sənəd hazırlayır. Bu sənəddə qanunvericilikdə Mərkəzi Bankın qarşısında qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi, pul siyasətinin ötən il ərzində yerinə yetirilməsi vəziyyəti, növbəti il üçün pul siyasəti üzrə hədəflər və bu hədəflərə nail olmaq yolları öz ə ksini tapır. “Pul siyasətinin istiqamətləri” ona görə hər il hazırlanır ki, o iqtisadiyyatda baş verən dəyişikliklərlə uyğunlaşdırılır. Burada həm dövlətin marağı, həm də biznes mühiti nəzərə alınır. qtisadiyyatda sürətli dəyişikliklərin baş verdiyi, məsələn son maliyyə böhranı şəraitində Mərkəzi Bank daha qısa müddətlərə pul siyasəti işləyə bilər. Tədqiqatçıların fikrincə, pul – kredit siyasəti geniş və dar mənada nəzərdən keçirilməlidir. Geniş mənada o inflyasiya və işsizliklə mübarizə, pul kütləsinin tənzimlənməsidir. Mərkəzi Bank valyuta kursunun tənzimlənməsində də bazar ə məliyyatından istifadə edir. Bunun üçün onun zəruri valyuta ehtiyatına malik olması lazımdır. Əgər xarici valyutanın təklifi artırsa, bu milli valyutanın möhkəmlənməsi, milli valyutanın möhkəmlənməsi isə ölkənin ixrac potensialına mənfi təsir ilə nəticələnir. Beləolan halda, Mərkəzi Bank valyuta alışını həyata keçirərək bazardakı nisbəti birincinin xeyrinə dəyişməyə çalışır. Ə ks proses baş verdikdə, yeni xarici valyutanın təklifi azaldıqda milli valyutanın ucuzlaşması, bununla da ölkədə maliyyə sabitliyinin pozulması, ə halinin real gəlirlərinin azalması, inflyasiya təhlükəsi meydana gəlir. Buna görə də Mərkəzi Bank bazara xarici valyuta çıxarmağa başlayır. Dünya ölkələrinin təcrübəsi və çoxsaylı iqtisadçı alimlərin yekdilliklə qəbul etdiyi belə bir rəy mövcuddur ki, müasir dövrdə milli iqtisadiyyatın ümumi Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|