Microsoft Word ?liyeva Nuran?Pul siyas?tinin n?z?ri v? ?m?li probleml?ri docx

108 
 
-
 Bank – emitent, plastik kartı verən və müştərinin hesabını açan bank; 
-
 Xidmət göstərən bank, müştəriyə öz plastik kart sistemini, kartın 
vasitəsilə mal və xidmətləri almaq üçün təqdim edən bank; 
-
 Ödəmə vasitəsi kimi plastik kartı qəbul edən servis və ya ticarət 
təşkilatı; 
-
 Ödəmə sisteminin subyektləri arasında qarşılıqlı proqram – texniki 
ə
laqəni təmin edən təşkilat. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR. 
        Pul haqqında məlumatların öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 
Çünki pul ümumi ekvivalent olmaqla bərabər o bütün əmtəələrə mübadilə olunma 
vasitəsidir. Pul müasir iqtisadiyyatda təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətinin 

---

109 
 
yaxşılaşması, məhsul istehsalına keçilən xərclərin ixtisar olunmasına stimul 
yaradır. Pul siyasətinin həyata keçirilməsində pul bir vasitə kimi mühüm rol 
oynayır. Pul siyasəti vasitəsilə dövriyyədə olan pul kütləsi tənzimlənir, dövriyyədə 
olan artıq pul kütləsi dövriyyədən çıxarılır, iqtisadiyyat tənzimlənir və ölkədə 
iqtisadi sabitlik bərqərar olur.Azərbaycan Respublikasında dövriyyədə olan pul 
kütləsinin tənzimlənməsi Mərkəzi Bank tərəfindən həyata keçirilir. 
Müstəqilliyimizin ilk illərində dövriyyədə olan pul kütləsinin düzgün 
tənzimlənməməsi nəticəsində ölkədə qiymətlər yüksəlmiş, pul qiymətdən düşmüş, 
iqtisadi inkişaf aşağı düşmüş,ölkədə qeyri-iqtisadi sabitlik hökm sürdüyündən 
ölkəyə investitsiya qoyuluşu azalmışdır. 1995-ci ildən sonra isə sərt pul – kredit 
siyasəti nəticəsində iqtisadi stimul azalmağa başlamışdır.Pul siyasəti yalnız 
makromaliyyə sabitliyi naminə deyil, istehsalın canlandırılması və 
sağlamlaşdırılmasına və bütövlükdə iqtisadi sistemin yaxşılaşdırılmasına kömək 
etməlidir. Manatın sabitliyinin və inflyasiyanın cilovlanmasını təmin edən sərt pul-
kredit siyasəti elə aparılmalıdır ki, bu siyasətin iqtisadiyyata olan mənfi təsirini 
minimuma endirmək mümkün olsun. Bu gün iqtisadi islahatları uğurla aparmaq 
üçün sabit manat və inflyasiyanın aşağı olması vacibdir. Buna nail olmaq üçün 
möhkəm iqtisadiyyata söykənən əsl maliyyə sabitliyi olan mikromaliyyə 
sabitliyinin yaradılması zəruridir. Bunun üçün pulsiyasəti iqtisadi siyasətin digər 
blokları ilə əlaqə aparmalı və bütövlükdə iqtisadiyyatın səmərəli fəaliyyət 
göstərməsinə xidmət etməlidir.  
Beləliklə, Mərkəzi Bank baza inflyasiyanın təkrəqəmli səviyyədə 
saxlanmasına və maliyyə sabitliyinin qorunmasına yönəlmiş pul – valyuta siyasəti 
yeritməli,eyni zamanda ölkədə həyata keçirilən sosial – iqtisadi inkişaf 
proqramlarının realizasiyasına dəstək verməli və makroiqtisadi siyasətin 
koordinasiyasında fəal iştirak etməlidir.                
   Valyuta bazarını daha da canlandırmaq, pul tədavülünü yaxşılaşdırmaq, 
milli pul vahidinin sabitliyini təmin etmək, onun xarici valyutalara qarşı 
məzənnəsini möhkəmləndirmək, istehsalın, ilk növbədə ixracat potensialının 

---

110 
 
artırılmasına müəssisələrin marağını artırmaq və valyuta ehtiyatlarından istifadənin 
səmərəliliyini yüksəltmək üçün Mərkəzi Bank çevik valyuta siyasəti yeritməlidir. 
Manatın xarici dönərli valyutalara nisbətən məzənnəsinin iqtisadi qaydada 
tənzimlənməsi davam etdirilməli, başqa sözlə manatın üzən məzənnəsinin 
formalaşmasına iqtisadi mühit yaradılmalı, məzənnənin kəskin qalxmasına və 
yaxud düşməsinə yol verilməməlidir. Səmərəli pul tədavülü mexanizmini 
formalaşdırarkən əsas məsələ iqtisadi artımın təmin edilməsi üçün pul kütləsi 
artımının tənzimlənməsi və pul sisteminin fəaliyyətinin məqsədli istiqamətlərinin 
seçilməsi əsas xətt kimi götürülməlidir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT.
 
 
1.
 
 “Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu”. Bakı 2008
 
2.
 
“Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında qanunu”. Bakı 
2004
 

---

111 
 
3.
 
“Valyuta Tənzimi Haqqında”  Azərbaycan Respublikasının qanunu 
(2001ci -il 27 noyabr tarixli Qanunla edilmiş əlavə və dəyişikliklərlə)  
 
4.
 
Ə
.M.Abbasov, M.M.Bağırov, D.A.Bağırov, S.H.Pürhani “ zahlı iqtisadi 
terminlər lüğəti”. Bakı 2005
 
5.
 
Y.M.Xanmuradov “ ngiliscə - Azərbaycanca maliyyə və iqtisadi terminlər 
lüğəti”. Bakı 2000
 
6.
 
Yerli  qtisadi  nkişaf Mərkəzi “Maliyyə bazarları terminlərinin izahlı 
lüğəti”. Bakı 2010
 
7.
 
Ş
.Abdullayev, E.Sadıqov, Z.Məmmədov, R.Mustafayev və s. “Pul və 
banklar”. Bakı 2012
 
8.
 
R.Əsgərova “Pul, kredit və banklar”. Bakı 2007
 
9.
 
Z.F.Məmmədov “Pul, kredit və banklar”. Bakı 2008
 
10.
 
Z.F.Məmmədov, Z. brahimov “Pul, kredit, banklar” ( Məlumat 
informasiya kitabı ). Bakı 2009
 
11.
 
R.A.Bəşirov “Pul və banklar”. Bakı 2012
 
12.
   Z. brahimov “Pul, kredit və banklar” (Suallara cavab). Bakı 
2009 
13.
   R.Rzayev “Pul, kredit və banklar”. Bakı 2000 
14.
   O.Y.Sviridov “Pul kredit və banklar 100 suala imtahan cavabı”. 
Bakı 2009 
15.
   Z.F.Məmmədov, Vidadi Zeynalov “Maliyyə, pul tədavülü, 
kredit”. Bakı 2007 
16.
   Müəlliflər kollektivi “Maliyyə, pul tədavülü və kredit”. Bakı 
1999 
17.
   Z.F.Məmmədov, H.Z.Zeynalov “Pul, kredit, banklar, qiymətli 
kağızlar və valyuta”. Bakı 2005 
18.
   Z.F.Məmmədov “Beynəlxalq valyuta kredit münasibətləri və 
xarici ölkələrin pul – kredit sistemi”. Bakı 2012 
19.
   E.Sadıqov “Bank əməliyyatları”. Bakı 2010 

---

112 
 
20.
   Z.F.Məmmədov “Bank fəaliyyətinin əsasları”. Bakı 2013 
21.
   Ş.Abdullayev “Azərbaycanda bank sistemi və bank 
resurslarının idarə olunması”. Bakı 2004 
22.
   A.A.Mazaraki “Ticarət, pul mentalitet.” Bakı 2010 
23.
   M.Bağırov “Banklar və bank əməliyyatları”. Bakı 2003 
24.
   R.A.Bəşirov “Bank işi”. Bakı 2007 
25.
   C.Mövsümov “Kredit”. Bakı 2011 
26.
   S.Məmmədov “ nflyasiya və maliyyə bazarı” Bakı 1998 
27.
   A.Q.Mirzəyeva “Azərbaycan Respublikasının Maliyyə 
hüququ”. Bakı 2003 
28.
   D. Vəliyev, M.Rəhimov “Beynəlxalq maliyyə”. Bakı 2000 
29.
   D.Bağırov, M.Həsənli “Maliyyə”. Bakı 2011 
30.
   A.N.Kərimov “Maliyyə”. Bakı 2010 
31.
   M.H.Meybullayev “Makroiqtisadiyyata giriş”. Bakı 2011 
32.
   M.H.Meybullayev “ qtisadi nəzəriyyə”. Bakı 2001 
33.
   O.Məmmədli, M. smayılov, F. smayılov “ qtisadi nəzəriyyə”. 
Bakı 2010 
34.
   Q.P.Juravlyova və b. “ qtisadi nəzəriyyə. Mikroiqtisadiyyat-
1,2”. Moskva 2008 
35.
   Q.P.Juravlyova və b. “ qtisadi nəzəriyyə. Makroiqtisadiyyat-
1,2”. Moskva 2008 
36.
   N.Süleymanov “ qtisadi tarix”. Bakı 1999 
37.
   Жуков Е.Ф “Деньги, Кредит, Банки”. Москва 1999 
38.
   Лаврушин О. И. – Деньги, кредит, банки. Москва 2009 
39.
   И.А.Янкина “Деньги, кредит, банки. Практикум”. Москва 
2013 
40.
   Звонова Е.А. “Деньги, кредит, банки. Учебник и 
практикум
”. Москва  2014 
41.
   И.Н.Рабыко “Деньги, кредит, банки”. Минск 2008 
42.
   Г.И.Кравцова “Деньги, Кредит, Банки”. Минск 2003  

---

113 
 
43.
   M.M.Александрова, C.O.Маслова  “Деньги Финансы 
Кредит
”.  Москва 2002 
44.
   Б.C.Ивасив “Деньги и кредит”. Москва 2000 
45.
   Р.Л.Косой “Деньги и кредит”. Москва 2002 
46.
   Л.Н.Красавина “Деньги и кредит”. Москва 2001 
47.
   В.Д.Лагутин “Деньги и денежное обращение”. Киев 2003  
48.
   Адамик Б.П. “Национальный банк и денежно-кредитная 
политика
”.  Москва 2002  
49.
   Л.Н.Красавина “Международные валютно-кредитные и 
финансовые
 отношения”. Москва 2002 
50.
   Р.Л.Миллер, Д.Д.Ван Хуз “Современные деньги и 
банковское
 дело”. Москва 2000 
51.
   В.К.Сенчагов, А.И.Архипов и др. “Финансы, денежное 
обращение
 и кредит”. Москва 2004  
52.
   Ф.И.Шпиг “Актуальные проблемы экономики”. Киев 2003  
53.
   С.А.Бартенев “Экономические теории и школы (история и 
современность
)”. Москва 1996 
54.
   Н.М.Зубко, А.Н.Каллаур “Основы экономической теории”. 
Минск
 2007 
55.
  Дж.М.Кейнс “Общая теория занятости, процента и денег”. 
Москва
 1978. 
56.
   К.Макконнелл, С.Брю “Экономикс: принципы, проблемы и 
политика
”. Москвa 2003 
57.
   М.И.Плотницкий “Макроэкономика. Москва 2002 
58.
   Л.С.Тарасевич, П.И.Гребенников, А.И.Леусский 
“Макроэкономика”. Москва 2003 
59.
   Н.К.Бункина, А.М.Семенова “Экономическая политика”. 
Москва
 1999 
60.
   Р.А.Амвросов, К.А.Араненов, А.С.Богданов “Курс 
экономических
 теорий”. Киров 1998 

---

114 
 
61.
   Р.Дорнбуш, С.Фишер “Макроэкономика”. Москва 1997 
62.
   Л.Г.Ходов “Основы государственной экономической 
политики
”. Москва 1997  
63.
   Р.Барр “Политическая экономия”. Москва 1995  
64.
  www.google.az 
65.
  www.cbar.az 
66.
   www.anl.az 
67.
  www.banker.az 
68.
  www.wikipedia.org 
69.
  www.kayzen.az 
70.
  www.banks.com 
71.
  www.banco.az 
72.
  www.economy.gov.az 
73.
  www.ibar.az 
74.
  www.vergijurnalı.az 
75.
  www.fiu.az 
76.
  www.wordpress.com 
77.
  www.azerbaijans.com 
78.
  www.azericard.com 
79.
   www.library.adau.edu.az 
80.
  www.azerbaijan-news.az 
81.
  www.az.apa.az 
82.
  www.biznesjurnal.com 
83.
  www.dissercat.com 
84.
  www.ilkaddimlar.com 
85.
   Ekopress qəzeti – Vasif Cəfərov “Pul – kredit siyasəti”. 3-5 
noyabr 2012 
86.
   Xalq qəzeti – V.Bayramov “Uğurlu pul kredit siyasəti 
sahibkarlığın əsas şərtidir”. 14 aprel 2005 

---

115 
 
87.
   Qanun jurnalı – A.Ələsgərov “Pul – kredit siyasətinin 
təkmilləşdirilməsi yolları”. Nº21.1997 
88.
   Şərq qəzeti – Z.F.Məmmədov “Azərbaycanın maliyyə siyasəti 
özünü doğruldub”. 7 aprel 2009 
89.
   Qanun jurnalı –  .Orucov “Keçid dövründə pul – kredit 
siyasətinin rolu”. Nº22. 1997 
90.
   Ekonomiks qəzeti – S.Məmmədov “Pul – kredit siyasəti: Nələr 
çatışmır?” 13-20 sentyabr 1995 
91.
   Respublika qəzeti – Z.F.Məmmədov “Qlobal maliyyə böhranı 
kontekstində antiböhran siyasət: dünya təcrübəsi və Azərbaycan modeli” 
24 noyabr 2011 
92.
   Azərbaycan qəzeti – “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi 
Bankının 2009-cu il üçün pul siyasətinin əsas istiqamətləri barədə 
Bəyanatı”. 30 dekabr 2008 
93.
   Azərbaycan qəzeti – “Manatın məzənnəsi güclənir”. 22oktyabr 
1997 
94.
   Respublika qəzeti – M.Həsənli “Qlobal iqtisadi böhran və 
Azərbaycan iqtisadiyyatı”. 25 aprel 2009 
95.
   Audit jurnalı – M.Həsənli “ qtisadi inteqrasiya şəraitində 
maliyyə büdcə siyasətinin əsas istiqamətləri”. Nº1. 2006 
96.
    qtisadiyyat – “Qlobal böhran və Azərbaycan üçün yeni 
imkanlar”. 5fevral 2009   
97.
   Journal of “Monetary Economics”. May 2015 
 
 
 
 
 

---

116 
 
Ə
liyeva Nuranə 
“Pul siyasətinin nəzəri və əməli problemləri”. 
XÜLASƏ. 
Pul siyasəti birbaşa və dolayı təsir metodları vasitəsilə həyata keçirilir. Onlar 
arasındakı fərq ondan ibarətdir ki, Mərkəzi Bank kredit müəssisələrinə ya dolayı 
likvidlik vasitəsilə təsir göstərir, ya da bankların fəaliyyətinin miqdar və keyfiyyət 
parametrləri barəsində limitləri qurur.  
Pul siyasəti – qeyri-sabit monetar amillərə təsir edən ümumi makroiqtisadi 
siyasətin tərkib hissəsidir.  
Pul siyasətinin hədəfləri aşağıdakılardır: 
a)
  milli istehsalın möhkəm artan sürəti; 
b)
  sabit qiymətlər; 
c)
  əhalinin yüksək məşğulluq səviyyəsi; 
d)
  ödəmə balansının tarazlığı. 
Pul siyasəti ölkənin Mərkəzi Bankı tərəfindən həyata keçirilir. Birinci mərhələdə 
Mərkəzi Bank pul təklifinə, faiz dərəcələrinin səviyyəsinə, kreditlərin həcminə 
təsir edir.  kinci mərhələdə isə bu amillərdəki dəyişikliklər son məqsədlərə nail 
olmaq üçün istehsal sferasına ötürülür. Pul siyasətinin effektivliyi pul – kredit 
nizamlanmasının alətlərindən (metodlarından) asılıdır. Pul siyasətinin ümumi 
alətləri hesab olunur: 
1)
  uçot dərəcələrinin dəyişməsi; 
2)
  mütləq ehtiyatların normasının dəyişdirilməsi; 
3)
  açıq bazarda əməliyyatlar. 
 
 
 

---

117 
 
Ə
liyeva Nuranə 
“Теоретические и практические проблемы денежной политики”. 
РЕЗЮМЕ
. 
Денежная
 политика осуществляется как косвенными (экономическими),так и 
прямыми
 (административными) методами воздействия. Различие между 
ними
 состоит в том, что центральный банк либо оказывает косвенное 
воздействие
 через ликвидность кредитных учреждений, либо устанавливает 
лимиты
 в отношении количественных и качественных параметров 
деятельности
 банков. 
Денежная
 политика – часть общей макроэкономической политики, которая 
влияет
 на монетарные факторы нестабильности. 
Денежная
 политика – совокупность мероприятий, предпринимаемых 
правительством
 в кредитно–денежной сфере с целью регулирования 
экономики
. 
Цели
 денежной политикиявляются а) устойчивые темпы роста 
национального
 производства; б) стабильные цены; в) высокий уровень 
занятости
 населения;  г) равновесие платежного баланса. 
Денежная
 политика осуществляется Центральным банком страны. На первом 
этапе
 Центральный банк воздействует на предложение денег, уровень 
процентных
 ставок, объем кредитов. На втором – изменения в данных 
факторах
 передаются в сферу производства, способствуя достижению 
конечных
 целей. Эффективность денежной политики зависит от выбора 
инструментов
 (методов) кредитно–денежного регулирования. Основными 
общими
 инструментами денежной политики являются: 
1) изменение учетной ставки; 
2) изменение нормы обязательного резервирования; 
3) операции на открытом рынке. 

---

118 
 
Ə
liyeva Nuranə 
“Theoretical and practical problems of monetary policy”. 
SUMMARY. 
Monetary policy is implemented as indirect (economic) and direct 
(administrative) methods of exposure.The difference between them lies in the fact 
that the central bank has an indirect effect through the liquidity of credit 
institutions, or set limits on the quantity and quality of the activities of banks. 
Monetary policy - part of the overall macro-economic policies that affect the 
monetary factors of instability. 
Monetary policy - a set of measures undertaken by the government in the 
monetary sphere with the aim of regulating the economy. 
The objectives of monetary policy are a) the steady growth of national 
production; b) stable prices; c) a high level of employment; g) balance of 
payments. 
Monetary policy is implemented by the Central Bank of the country. At the 
first stage the Central Bank influences the money supply, interest rates, the volume 
of loans. On the second - the changes in these factors are transferred into 
production, helping to achieve the ultimate goals. The effectiveness of monetary 
policy depends on the choice of tools (methods) credit - monetary regulation. The 
basic common tools of monetary policy are: 
1) changes in interest rates; 
2) changes in reserve requirements; 
3) open market operations.