6
Mesaz Minis Ledikasion ek Resours Imin
Se avek enn gran plezir ki mo pe prezant premie dokiman ki
Akademi Kreol Morisien finn prodir pou popilasion Moris an-
antie. So tit se “Lortograf Kreol Morisien”.
Sa dokiman-la reprezant zefor kolektif enn group dimounn
devwe, ki pa finn aret milite pou ki Kreol Morisien vinn enn lang
ofisiel e ki li rant dan lekol.
Mo ena plezir ek loner fer parti enn gouvernman ki konsider introdiksion Kreol Morisien kouma
enn priorite. Sa montre ki nou krwar ki sa langaz-la ena so plas lezitim dan lekol. Pa zis parski li
pou donn enn koudme nou bann zanfan konpran bann konsep, me prinsipalman parski nou krwar
ki li nou devwar donn tou rekonesans enn langaz maternel.
Mo bien rapel Forum Nasional ki mo Minister ti organize lor sa size-la le 30 Out 2010. Li ti enn
moman istorik. Enn lavansman exsepsionel parski nou ti resi rasanble boukou dimounn ek
lorganizasion ki finn deside ki ler finn arive pou ki nou tou marye-pike ek donn langaz-la so plas
lezitim dan nou sistem edikatif.
Sa premie edision “Lortograf Kreol Morisien” la, li enn referans pou tou bann ki pou kontign
kontribie pou tras sime pou fer Kreol Morisien rant dan lekol kouma enn size opsionel. Li ousi
enn dokiman ki pou permet nou tou ekrir enn Kreol Morisen standardize.
Me “Lortograf Kreol Morisien”, li zis enn koumansman. Ena plizier lezot faset langaz-la ki
pankor trouv lizour. Lakademi ankor pe travay lor gramer, prodiksion materyel kurikulum ek
ousi, montaz program formasion pou bann profeser.
Tou langaz fer parti enn kiltir. Li ousi reprezantasion enn lidantite. Bote Kreol Morisien se ki li
pa apartenir a enn sel group etnik dan Moris me ki li pou tou dimounn. E parski li fer parti nou
manier viv, nou sikolozi, li donn nou enn lidantite kolektif ousi. Sa permet nou tou retrouv,
konsolid ek fer nou rasinn avanse.
Donk, sapo a tou bann dimounn ki, depi plizier banane, finn fer enn gran travay pou donn Kreol
Morisien enn fondasion solid. Zot finn fer enn travay bien meritwar. Zordi se AKM ki
ena responsabilite kontign konstriksion-la.
Les mo dir donk mo sinser apresiasion a tou bann manb Akademi e tou bann dimounn ki finn
kolabor dan Group-travay ki finn permet nou gagn enn sistem presi, standardize pou lekritir
Kreol Morisien.
Kontign zot bon travay – lepep Morisien beni zot.
Dr. Hon. Vasant K. Bunwaree
Minis Ledikasion ek Resours Imin
2 Avril, 2011
Minister Ledikasion ek
Resours Imin
8
Prefas Prezidan AKM
Kreasion Akademi Kreol Morisien an Oktob 2010 reprezant enn letap istorik inportan dan
rekonesans, devlopman ek promosion lang nou pei. Selon bann term referans ki Gouvernman finn
etabli, Akademi Kreol Morisien pou fer bann propozision lor :
•
standardizasion Kreol Morisien so prononsiasion, sintax ek gramer;
•
validasion so lortograf;
•
definision bann prinsip teknik ki pou gid travay preparasion bann liv ek lezot materyo
kurikulum ek travay formasion bann profeser Kreol Morisien;
•
promosion ek devlopman lang Kreol Morisien.
Akademi Kreol Morisien so lansman ti fer le 27 Oktob 2010 par Minis Ledikasion ek Resours
Imin, Lonorab Dr Vasant Bunwaree. Mem zour, Akademi ti fer so premie renion pou kre bann
komite teknik lor bann tem ki form parti so term referans.
Komite Teknik Validasion Lortograf Kreol Morisien, prezide par Dr Arnaud Carpooran, ti
soumet enn premie dokiman ki Akademi ti konsidere dan so 2em renion le 10 Novam 2010. Apre
sa finn ena enn renion spesial le 21 Desam, akot Dr Carpooran ti prezant so draf final, e bann
manb Akademi ti exprim zot apresiasion.
O-nom Akademi Kreol Morisien, mo ena plezir prezant Rapor Final lor Lortograf Kreol Morisien
ki Dr Carpooran finn redize antan ki prezidan Komite Validasion Lortograf. Deryer sa dokiman-
la, li bon rapel ki ena enn travay konsiderab ki ti koumanse ver lafin bann lane 1960 e ki finn
prodir plizier grafi standardize pou ekrir Kreol Morisien ziska tou resaman. An 2004, pou premie
fwa, gouvernman morisien pran linisiativ pou etablir enn grafi standar komin. Enn komite
Liniversite Moris-MIE plase sou mo responsabilite finn travay lor enn sintez bann diferan grafi
standardize pou prodir Grafi-larmoni.
Dan mo Rapor lor Grafi-larmoni, li kler ki sa nouvo lortograf-la pa enn sistem ferme, e ki nou
pou bizin teste li dan lapratik. Ena osi bann lezot laspe teknik kouma ponktiasion ki bizin re-
examine. Akoz samem nou ti fer enn rekomandasion pou met dibout enn komite teknik pou reget
sa bann problem-la. Sa travay-la finn res pending. Antretan, Dr Arnaud Carpooran, avek so lekip
etidian ek kolaborater, finn teste Grafi-larmoni lor terin, dan kad preparasion premie diksioner
morisien monoleng. Nou finn gagn enn diksioner ki reprezant enn lavansman istorik pou lang nou
pei; anmemtan, lortograf ki ti servi, Grafi-larmoni, avek bann retous ek bann ameliorasion
neseser, finn gagn so veritab rekonesans lezitim.
Akademi Kreol Morisien exprim so remersiman ek so rekonsesans anver Dr Carpooran ek bann
manb Komite Validasion Lortograf, e osi so lekip etidian ek kolaborater, ki finn prolonz sa travay
siantifik ek profesionel deza konsiderab, pou ofer Akademi Kreol Morisien so premie dokiman
dan kad mision ki Gouvernman finn konfie li. Nou pei, nou lang, nou fierte. Piblie par Linprimri
Gouvernman, Lortograf Kreol Morisien port lanblem nasional Repiblik Moris.
Prof Vinesh Y. Hookoomsing
Prezidan
Akademi Kreol Morisien