17
•
Premie sistem lekritir alfabetik: sistem konsonantik bann Fenisien
Se bann Fenisien (Franse Phénicien ; Angle: Phoenician), enn pep semitik
8
ki finn
viv dan rezion Palestinn plizier siek avan nou lepok, ki finn devlop an premie, enn
sistem lekritir ki baze lor bann fonogram e ki demar faz lekritir alfabetik. Me
alfabe ki bann Fenisien finn devlope, li ti inikman konsonantik,
9
setadir ki li ti enn
alfabe ki ti reprezant zis bann konsonn.
•
Lekritir Grek
Ver 1000-900 an avan nou lepok, bann Grek finn adopte lekritir konsonantik ki
bann Fenisien ti devlope e finn azout bann vwayel. Se donk apartir bann Grek ki
nou koumans gagn bann alfabe dan sans modern ki nou kone zordi.
10
•
Lekritir Romin/Latin
Apre bann Grek, se bann Romin ki finn align zot lor lekritir alfabetik pou Latin
apartir alfabe Grek
11
.
8
Semitik fer referans enn bann lang (e par derivasion, bann pep ki koz zot) ki finn servi depi peryod antik
dan rezion Mwayin-Orian, Pros-Orian ek parti lenor Lafrik. Parmi ti ena Sumeryen, Fenisien ek Arameen
ki finn disparet zordi. Arab ek Hebreu fer parti bann lang semitik ki ankor vivan zordi.
9
Sours:
http://akhnatonscerebraladventures.blogspot.com/2010/10/ox-and-house-how-alphabet-was-
developed.html
10
Sours:
http://www.historian.net/hxwrite.htm
11
Sours:
http://www.historian.net/hxwrite.htm
18
Se sa alfabe romin la ki finn inflians sistem lekritir bann lang eropeen, atraver
propagasion Latin, e se ousi sa sistem-la ki nou pe adopte pou Kreol Morisien.
2.3 Tranzision enn lang depi letap oral ziska letap ekri
Kan enn lang ki ti pe servi prinsipalman kouma enn lang oral koumans pran sime
enn lang ki ekrir, transformasion ki lang-la traverse ena plizier inplikasion lor
plizier nivo. Bann nivo-la konsern alafwa itilizater lang-la, sosiete kot servi li ek
lang-la limem (get Hazael-Massieux, 1993 ouswa Carpooran, 2003 pou plis
detay). Nou kapav prezant sa dan enn diagram ki rezim sitiasion-la.
Mesaz ki bizin retenir isi, seki sa tranzision-la li depas enn sinp transkripsion lor
papie (ouswa enn lot sipor ekri), bann kiksoz ki nou dir onivo laparol. Li inplik
bann operasion mantal konplex onivo bann lokiter lang-la, bann transformasion
sosiolozik partikilie ant bann dimounn ki servi lang-la (enn pli gran santiman respe
ant zot mem sirtou), bann modifikasion teknik dan striktir langaz-la (so vokabiler
vinn pli ris, so gramer pli sofistike), ek enn nouvo tip relasion avek langaz-la
(parski bann fonksion ki li ti pe ranpli finn sanze). Tousala kontribie pou valoriz
dimounn ki koz lang-la, ouswa ki asosie zot ek lang-la lor enn plan idantiter.
Lang oral
Lang ekri
•
Inplikasion
lor bann itilizater
•
Inplikasion
lor sosiete
•
Inplikasion
lor lang‐la limem
19
2.4 Bann letap evolision enn lang depi so peryod oral ziska so peryod ekri
Tranzision enn lang depi so peryod oral sinp ziska so peryod ekri konple, li pas par
plizier letap. Li pa enn transformasion ki arive dan enn fason spontane. Li plito
enn evolision progresif. Pou explik sa evolision-la dan enn fason sinp, anou get
bann letap-la dan kat mouvman.
1
e
mouvman: letap oral verbalize
2
em
mouvman: letap oral grafie
3
em
mouvman: letap ekri grafie
4
em
mouvman: letap ekri verbalize
Tablo anba reprezant sa kat letap-la.
2.4.1 Letap oral verbalize
Dan letap oral verbalize, nou servi enn lang inikman pou kominikasion ek
expresion verbal. Isi, kontext enonsiasion, intonasion ek expresivite zwe enn gran
rol dan efikasite emision ek resepsion mesaz.
2.4.2 Letap oral grafie
Kan enn lang rant dan letap oral grafie, nou koumans met lor enn sipor ekri, bann
kiksoz ki nou abitie dir inikman lor plan laparol kan nou servi enn lang.
Li enn sinp transkripsion, pa enn veritab lekritir (get bann text C. Baissac (1880-)
ouswa F. Chrestien (1822-), par exanp, pou Kreol Morisien).
Letap oral
1. Verbalize
2. Grafie
Letap ekri
3. Grafie
4. Verbalize
20
2.4.3 Letap ekri grafie
Dan letap ekri grafie, lang-la deza ena enn sistem lekritir. Li vedir ki lang-la deza
enn lang ekri.
Seki paret lor papie, li pa zis enn transkripsion seki abitie dir oralman, me enn
fason exprime ki finn debaras li ek bann tras ki dabitid karakteriz oralite.
2.4.4 Letap ekri verbalize
Letap ekri verbalize reprezant dernie letap progresion enn lang. Enn fwa ki enn
lang ekri finn elabore pou kominikasion grafik, so progresion lozik se pran bann
nouvo striktir ki lang-la finn devlope lor plan lekritir, inzekte zot dan sertin tip
kominikasion oral.
2.4.5 Rezime
Nou kapav rezim sa kat letap-la avek enn lot diagram:
Evolison enn lang depi letap oral sinp ziska letap lekritir konple
Ekri
verbalize
Ekri grafie
Oral
grafie
Oral
verbalize
Letap ekri
Letap oral
Dostları ilə paylaş: |