22
Şekil 16: G. Afrika, Witwatersrand Goldfiield’in Main Leader Reef ve East Rand
Basin içindeki altın kütlelerinin da
ğılımı. Ok yönleri, mostra eğim yönünü
göstermektedir (Du Toit, 1954’e göre).
Şekil 17: Ontorio, Blind River, Kanada cevher damarının planı. Kanal üst ucu küt, alt
ucu parmaklanmı
ş (Robertson, 1962’ye göre).
2.1.5. Kimyasal Sedimanlar :
Sedimanter demir ve manganez olu
şumları, stratigrafi uyumlu geniş yayılımlı
tabakaların olu
ştuğu stratigrafik kolon içine dağılmış durumda oluşurlar.
Zengin altın
kütleleri
Kanalın üst ucu
Paleoakıntı yönü
Kanalın alt ucu
23
2.2.
Magmatik Ana Kayaçlar
2.2.1. Volkanik Ana Kayaçlılar :
Volkanik kayaçlar içinde bulunan iki ana yatak tipi vardır. Bunlar ; vesiküler dolgu
yatakları ve volkanik e
şlenikli masif sülfid yataklarıdır. Birinci tip yatak çok önemli değildir
fakat ikinci tip çok yaygındır ve ço
ğunlukla altın ve gümüşü yan ürün olarak içeren önemli
baz metal üreticisi olan tiptir.
Birinci tip otobre
şleşme ile geçirgenliğin artabileceği bazik lav akıntılarının geçirgen
vesiküler en üst kısımları içinde olu
şur. Cevherleşme normal olarak nabit bakır şeklindedir.
En iyi örnek Kuzey Michigan Keweenaw Yarımadası’nın Geç Prekambriyen bazaltları içinde
olu
şur. Bu yatakta 6 ana üretim seviyesi vardır. Bunlardan 5’i lav akıntılarının üstündedir ve
bir tanesi de konglomera içindedir. Cevher kütlelerinin ortalama kalınlı
ğı 4 metredir ve tenörü
%0.8 Cu’dur. Arasıra, masif bakır diye adlandırılan damarlar bulunmu
ştur. Bunlardan birinin
kütlesi 500 ton’dur.
Volkanik e
şlenikli masif sülfid yatakları demir sülfidlerinin %90’ından fazlasını
genellikle pirit olarak içerir. Bazı yataklarda ise pirotin de geli
şmiştir. Bunlar genellikle
volkanik birimler veya volkanik ile sedimanter yüzeyler arasında stratiform kütleler,
mercekler ile bant benzeridirler(
Şekil 18). Bu yataklar üç sınıfa ayrılabilir :
a)
Zn-Pb-Cu yatakları
b)
Zn-Cu yatakları
c)
Cu yatakları
Şekil 18: Volkanik eşlenikli idealize edilmiş masif süflilerden geçen şematik kesit.
Alttan besleyici stokvork ve tipik mineralojleri. Py=pirit, sp= sfalerit, ga=galenit,
cp=kalkopirit
En önemli ana kayaç riyolittir ve bu tip kayaçlara yalnızca Pb içeren cevherler e
şlik
eder. Cu sınıfı genellikle fakat de
ğişebilir şekilde, mafik volkanik kayaçlara eşlik edilir. Masif
sülfid yatakları, yaygın biçimde, gruplar halinde ve dizi(suksesyon) içinde bir seviye veya
Andezit
Katmansı çört
Masif sülfidler
Py-sp-ga-cp-(+Ag, Au)
Py-cp içinde az
sp-ga- Ag, Au
Sülfidik tüf
Riyolit
Stokvork
24
belli sayıdaki seviyeleri olan bir sahada olu
şur. Bu seviyeler, volkanik kayaçların
bile
şimlerindeki değişiklikleri içerir. Bu değişiklikler volkanizmadan sedimantasyona veya
basitçe volkanizmada bir aralıktan olu
şabilir. Volkanoklastik kayaçlarla yakın bir ilişki vardır
ve pek çok cevher kütlesi riyolit domlarının patlama ürünlerinin üzerinde yeralırlar. Bu tür
yatakların altında genellikle cevher tenörüne ula
şabilen stokvorkler yeralır. Stokvorklü alan,
üstlerinde yeralan masif sülfit yataklarını olu
şturacak olan, mineralizasyonu sağlayan sıvıların
geçmesine olanak veren besleyici kanallar gibi gözükürler.
2.2.2. Plütonik Ana Kayaçlılar :
Ço
ğu plütonik magmatik intrüzyon ritmik tabakalanmaya sahiptir ve bu tabakalanma
özellikle bazı intrüzyonlarda geli
şmiştir. Genellikle tabakalanma ardalanmalı mafik ve felsik
mineral bantları
şeklindedir, fakat bazen kromit, manyetit ve ilmenit gibi ekonomik önemi
olan mineraller, bu tür tabakalı kompleksler içinde belirli i
şletilebilir alanları
olu
şturabilirler(Şekil 19). Bu alanlar doğal biçimde stratiformdurlar ve G.Afrika, Bushveld
kompleksi içindeki kromit bantlarında oldu
ğu gibi kilometrelerce uzanabilirler(Şekil 20).
Şekil 19: Bushveld Kompleksi içindeki ekonomik minerallerin oluşumunu gösteren kesit
25
Şekil 20: Bushveld Kompleksinin şematize haritası(vanGreenwald,
1977’ye göre
Ortomagmatik yatakların bir di
ğer şekli, bazik ve ultra bazik magmalar içeren magma
odasının dibinde birbirleriyle karı
şmayan sülfid sıvılarının dibe inmesiyle oluşmuş nikel-bakır
sülfid cevher kütleleridir. Bu yatak “Likuasyon” tipi yatakların bir örne
ği olarak bilinir ve
bunlar lavların tabanında ve plütonik intrüzyonlar içinde olu
şabilir. Sülfidler genellikle
magmatik kütlenin tabanındaki bo
şluklarda birikir ve genellikle üstlerini örten silikat
kayacına uyumlu olan damarlar ve düzensiz mercekler
şekilli kütleler oluştururlar. Tabandan
yukarı do
ğru, masif sülfidler gangı içinde dissemine sülfidlere oradanda çok az mineralize ve
sonra da steril kayaca geçerler(
Şekil 21 ve 22).
Dostları ilə paylaş: |