Microsoft Word Mahmudova S. docx
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Daşkəsən və Zəylikdə açıq üsulla hasilatın davam etdirilməsi gələcəkdə burada ekoloji gərgin ocaqların artmasına, texnogen sürüşmələrin fəallaşmasına, məhsuldar torpaqların sıradan çıxmasına səbəb olacaqdır. Ərazinin mühüm rekreasiya rayonu olduğunu nəzərə alaraq dəmir filizi və alunit hasilatının şaxta üsulu ilə aparılması və yararsız vəziyyətə salınmış torpaqların rekultivasiyası vacibdir. - Kompleks filiz yataqlarından çıxarılan bəzi metalların emal edilməsi çox böyük çətinliklər yaratdığından, zənginləşdirmə texnologiyasının aşağı olması səbəbindən tullantıya göndərilən son materialda itkilərin miqdarı yüksək olurdu və sonda ümumi yataq üzrə itkilər yüksək həddə çatırdı. Daşkəsən filiz yatağından çıxarılan yüksək tərkibə malik dəmir filizinin emal olunduqdan sonra atılan tullantının tərkibi belə, zəngin olaraq qalırdı. Belə ki, tullantı hesab edilən bu məhsulda böyük miqdarda filiz atılırdı ki, inkişaf etmiş ölkələrdə yataqlardan çıxarılan filizin miqdarı bəzən bu tullantıların tərkibindən aşağı olurdu. Ona görə istər iqtisadi səmərəlilik baxımından istərsə də ətraf mühitə dəyə biləcək ziyanın aradan qaldırılması baxımından sənaye tullantıları üzərində nəzarətin düzgün təşkilinə nəzarət etmək lazımdır. -Daşkəsən dağ-mədən kombinatının tullantılarından tikintidə,xüsusən yol çəkilişində döşəmə materialı kimi istifadə edilməsinin həm istehsalatın səmərəsinin yüksəldilməsi,həm də ətraf mühitin qorunması baxımından əhəmiyyəti böyükdür.Dəmir filizinin saflaşdırılması prosesində eyni vaxtda onun tərkibində olan digər metalların və qiymətli komponentlərin alınmasının təşkili xammaldan kompleksin istifadə edilməsi probleminin aktuallığını gücləndirir. - Ərazidə dağ-mədən sənayesi tullantılarının idarə edilməsində və vəziyyətə nəzarət olunmasında 2 mühüm amil mövcuddur:dünya praktikasında uğurla tətbiq olunan texnologiyaların ölkəmizə gətirilməsi vətullantıların təkrar emalına və minimum xammal itkisinə nəzarət olunması. - Torpaqda ağır metalların konsentrasiyası artdıqca bitkilər bu elementləri passiv şəkildə mənimsəyərək qida zəncirinə daxil edir. Bunun nəticəsində ağır
metallar bitkilərə və bitki ilə qidalan insan və heyvanlara toksiki təsir göstərir. Bu onunla əlaqədardır ki, bitkilər yetişdikləri torpaqda özləri üçün lazım olan və ya olmayan elementləri az miqdar olsa belə öz orqanizmlərində depolaya bilirlər. - Aparılan araşdırmalar nəticəsində Cu, Zn, Pb, Cr, Ni, Cd-un bitki metabolizmində yaratdığı dəyişikliklər , ağır metalların yüksək konsentrasiyasının bitkilərə təsir mexanizmləri ətraflı təhlil edilmişdir. - Ağır metalların yüksək konsentrasiyasının ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı bitkiləri üzərində yaratdığı dəyişikliklər müqayisəli təhlil edilmişdir. - Torpaqların ağır metallardan təmizlənməsində dünya praktikasında geniş tətbiq olunan metod və texnologiyalar, onların iqtisadi səmərəliliyi, mübət və mənfi cəhətləri ətraflı müəyyənləşdirilmişdir. - qtisadi və ekoloji cəhətədən əlverişli olan fitoremediasiya “ yaşıl metod”-un tətbiqi təklif edilmişdir. Xüsusilə aşağı və orta dərəcədə çirklənməyə məruz qalan torpaqlarda, ağır metalları özündə absorbsiya edən hipperakkumlyator bitkilərdən istifadə irəli sürülmüşdür. - Torpaqların ağır metallardan təmizlənməsində tətbiq olunan müasir təmizləmə metod və texnologiyaları ənənəvi metodlar ilə müqayisə olunmuş, üstünlükəri və çatışmazlıqları ətraflı təhlil edilmişdir. Ə
1. Məmmədov Q.Ş., Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları, Bakı “Elm” 2007, 383 s. 2. Məmmədov Q.Ş., Azərbaycanın torpaq ehtiyatlarından səmərərli istifadənin sosial-iqtisadi və ekoloji əsasları, Bakı “Elm” 2007, 856 s. 3. Müseyibov M.A., Azərbaycanın fiziki coğrafiyası, Bakı “Maarif” 1998, 397 s. 4. Məmmədov Q., Mahmudov X., Ekologiya,Ətraf Mühit və nsan, Bakı “Elm” 2006, 608 s.
5. Ş. Xəlilov Azərbaycanın ekocoğrafi problemləri, Bakı 2006 6. Mövsümov E., Quliyeva L., Ətraf mühitin kimyası, Bakı “MBM” 2010, 184 s. 7. Hüseynov A., Hüseynov N., Torpaq kimyası, Bakı 2012, 100 s. 8. Babayev A.,Torpaq keyfiyyətinin monitorinqi və ekoloji nəzarət, Bakı 2011, 254 s. 9.
10. Qiyasi H.Ə., Dağ qara torpaqlarında qida maddələrinin ehtiyatı və eroziyanın onlara təsiri, Bakı 2010, 192 s. 11.
Ю.В. Алексеев, Тяжелые металлы в почвах и растенияхв, 1987, 140с. 12.
П.М. Смирнов , Э.А. Муравин , Агрохимия 1998, 139с. 13.
А.И. Перельман , Геохимия, 1989 14.
В.Ф. Барабанов, Геохимия, 1985 15.
А. Кабата- Пендиас, Х. Пендиас, Микроэлементы в почвах и растениях, 1989, 425с 16. Ф.Я. Сапрыкин, Геохимия почв и охрана природы, 1984, 227с. 17. Калесников С.И., Казеев К.Ш. , Вальков В.Ф., Экологические функции почв , и влияние на них загрязнения тяжелыми металлами, 2002 18. Chen, H.M., Zheng, C.R.,Tu, C. and Shen, Z.G. (2000) Chemical methods and phytoremediation of soil contaminated with heavy metals, Chemosphere, 234
19. Lasat, M.M. (2000) Phytoextraction of metals from contaminated soil: A review of plant/ soil/ metal interaction and assessment of pertinent Agronomic Issues. Journal of Hazardous Substance Research 20. Mulligan, C. N., Yong, R. N. and Gibbs, B. F. (2001) Remediation technologies for metalccontaminated soils and groundwater: an evaluation, Engineering Geology 21. Acar, Y.B. and Gale, R.J. (1995) Electrokinetic remediation: basics and technology status, Journal of Hazardous Materials .
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|