Microsoft Word Mahmudova sebine doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
26 marketinqdə yığılmış təcrübəni əks etdirən reklamda üstünlük və şirkətin ölçüsü eyni zamanda həm ixrac, həm də idxal amilləri kimi çıxış edirlər. Masştab iqtisadiyyatı, istehsalın təmərküzləşməsinin yüksək dərəcəsi və təbii resurslara olan ehtiyac birbaşa investisiyaların ancaq ixrac amilləridir. Kapitala olan ehtiyac, çoxsaylı milli filiallar, daha aşağı istehsal xərcləri, daxili bazarın yüksək müdafiə səviyyəsi və daxili bazarın böyük ölçüsü birbaşa xarici investisiyaların ancaq idxal səbəbləridir. Ümumilikdə isə birbaşa xarici investisiyaların yerləşdirilməsinin əsas motivi kimi satış bazarının genişlənməsini, ucuz resurslara çıxış imkanının yaranmasını, mülkiyyətin əldə edilməsini göstərmək olar. Bazarın genişləndirilməsi məqsədilə birbaşa xarici investisiyaların həyata keçirilməsini aşağıdakılar şərtləndirir: − Milli istehsal gücünün olmaması; − Əmtəələrin nəqliyyat xərclərinin yüksək olması və bunun da onların ixracının qeyri-mənfəətli olmasına gətirib çıxarması; − dxalatçı ölkədə ticarət məhdudiyyətləri; − “Miqyas effekti”ndən istifadəyə can atma; − “Müştərilərin arxasınca getmə” (avtomobil şinlərinin istehsalçıları avtomobil istehsalçılarının arxasınca hərəkət edirlər); − “Rəqiblərin arxasınca getmə”; − Yerli istehsalçıların məhsullarına üstünlük verən xarici alıcıların əldə edilməsi; − Müqayisəli xərclərdə gözlənilən dəyişikliklər və s. Ucuz istehsal amilləri mənbələri əldə etmək baxımından birbaşa xarici investisiyaların həyata keçirilməsinə aşağıdakılar təkan verir: − Xərclərin aşağı salınması məqsədilə istehsalın ölkələrarası regionallaşdırılması; 27 − Kapitalı qəbul edən ölkədə xarici investisiyaların dövlət tərəfindən stimullaşdırılması; − Kapitalı ixrac edən ölkənin özünü strateji resurslarla təmin etməyi qarşısına məqsəd qoyması. Xaricdə mülkiyyətin əldə edilməsi və ya yeni tikintinin həyata keçirilməsi aşağıdakılarla izah edilir: − Ayrı-ayrı resursların xarici müəssisəyə ötürülməsi çətinlikləri; − Tanınmış firmanın reputasiyasını, ticarət markasını öz mülkiyyətinə keçirmək imkanı (françayzinq müəssisəsinin alınması zamanı); − Risklərin, xərclərin aşağı salınması və s. Çox zaman birbaşa xarici investisiyalar yuxarıda sadalanan səbəblərdən biri ilə əlahiddə surətdə deyil, həmin səbəblərin müəyyən toplusundan istifadə etməklə izah edilir. BMT-nin transmilli şirkətlər üzrə mərkəzi xarici ölkədə əmtəə və xidmət istehsalının təşkil edilməsi ilə birbaşa kapital qoyuluşlarının dörd əsas səbəbdən baş verdiyini göstərir: 1. Birbaşa xarici investisiyalar ona görə həyata keçirilir ki, bir sıra əmtəə və xidmətlərin xarici ölkəyə idxalı müxtəlif məhdudiyyətlər və ya əmtəələrin, xüsusilə də xidmətlərin özünəməxsus cəhətləri səbəbindən qeyri- mümkündür və ya çox çətindir. 2. Əmtəə və xidmətlərin yerində istehsalı həmin xarici bazara xidmət göstərilməsi üçün daha ucuz və səmərəli üsuldur. 3. Sahibkar kapitalını qəbul edən ölkə, əmtəə ə xidmətlərin sonradan onların dünya bazarlarına çıxarılması şərti ilə istehsalı üçün daha ucuz yer kimi çıxış edir. 4. Bir sıra məhsullar, xüsusilə də texniki cəhətdən mürəkkəb olan üçün satışdan sonra xidmət, məsləhət və digər xidmətlər tələb edir ki, bu da istehsalçının bazarda olmasını zəruri edir. Bu halda xarici ölkədə istehsalı təşkil etmək orada ancaq satış firmasını təşkil etməkdən daha faydalı olur. 28 Birbaşa xarici investisiyalar aşağıdakı əsas formalarda həyata keçirilir: 1. Xarici filialların və qız şirkətlərinin yaradılması yolu ilə. Bu, ənənəvi forma hesab edilir. Bu zaman filiallar tam olaraq ana şirkətə tabe olur, hüquqi şəxs hesab edilmirlər, özlərinin xüsusi balanslarına malik olmurlar, öz öhdəliklərinə görə müstəqil şəkildə cavab verirlər, özlərinin xüsusi balansına malik olurlar və özləri firmanın inkişaf istiqamətlərini müəyyən edirlər. 2. Firmaların beynəlxalq qovuşması və birləşməsi yolu ilə. Bu cür əməliyyatlar mülkiyyət hüququnu və qovuşan və birləşən firmaların milliliyini dəyişir. 3. Strateji alyansların yaradılması yolu ilə. Bu cür alyanslar, adətən elmtutumlu sahələrdə yaradılır və bu şirkətin digər şirkətin mülkiyyətində hansısa bir paya uzunmüddətli sahib olmasını nəzərdə tutmur. Müqavilə sazişləri bir və bir neçə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üçün imzalanır. Strateji əməkdaşlıq informasiya texnologiyaları, əczaçılıq, avtomobilqayırma kimi sahələri əhatə edir. Birbaşa xarici investisiya ilə xarici ticarət arasında həm fərqli, həm də ümumi cəhətlər mövcuddur ki, onlar da beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin bu iki forması arasında qarşılıqlı əlaqəni və qarşılıqlı tamamlanmanı göstərir. Həm əmtəə ixracı, həm də birbaşa xarici investisiya ixracı firmalar tərəfindən xarici bazarlarda maksimum mənfəətin əldə edilməsinə yönəlib. Və bu zaman birbaşa xarici investisiyalar təkcə maliyyə formasında deyil, həm də əmtəə formasında yatırıla bilər. Birbaşa investisiyaların köklü fərqi ondan ibarətdir ki, onların ölkə iqtisadiyyatlarına yatırılması zamanı investorun mülkiyyət hüququ qorunur və investor yatırılan vəsaitə görə dəfələrlə mənfəət əldə etmək imkanına malik olur. Ə mtəə ixracı zamanı isə əksinə əmtəələrin satışı baş verir, yəni mülkiyyət hüququ satıcıdan alıcıya keçir və satıcı yalnız bir dəfə, satış zamanı mənfəət əldə edir. Göstərilən fərqlərə baxmayaraq, xarici ticarət və birbaşa xarici investisiyalar bir-birlərini tamamlayan bir sıra cəhətlərə də malikdirlər. Onları aşağıdakı kimi müəyyən etmək olar: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|