ƏL İ H ƏS ƏNOV
28
xüsusiyyətlərini, daxili və xarici siyasətinin
real nəticələrini və
s. məsələləri şərh edir, bəhs olunan sahə üzrə çoxsaylı əsaslan-
dırılmış fikir və mülahizələr irəli sürürlər.
11
Azərbaycanın milli təhlükəsizlik siyasətinin bəzi ümumi
aspektlərinin öyrənilməsi baxımından tədqiqatçılardan Adil
Rəcəblinin əsərləri
12
də müəyyən elmi-nəzəri əhəmiyyət kəsb
edir. Onun monoqrafiyasında milli maraqlar və beynəlxalq
təhlükəsizlik məsələləri nəzəri cəhətdən şərh edilir, Azərbay-
canın milli təhlükəsizlik siyasətinin əsasları ilə bağlı ümumi
xarakterli bir çox elmi mülahizələr irəli sürülür və araşdırılır.
Xəzər hövzəsi və Qafqaz regionunda XXl əsrin əvvəllə-
rində mövcud
ümumi geosiyasi vəziyyəti, bölgənin hərbi-geo-
strateji və siyasi mənafeləri uğrunda həyata keçirilən
beynəl-
xalq, regional və yerli rəqabət mübarizəsi, Xəzər hövzəsinin
enerji resursları, transmilli geoiqtisadi layihələri və digər ma-
raq dairələri uğrundakı müasir hədəflər və s. məsələlər tədqi-
qatçı alimlər Pərvin Darabadinin və Nurulla Əliyevin əsər-
lərində də öz əksini tapmışdır.
13
Azərbaycan Respublikasının sabit inkişafı və təhlükəsizliyi
problemlərinin bəzi aspektləri
Cənnətxan Eyvazovun əsərində
11
Səmədov.A Azərbaycanın qurtuluş tarixi. 4 cilddə. Bakı, “Ozan” nəşriyyatı
2002-2004; Səmədov.A. Böyük xilaskar. Bakı, “Ozan” nəşriyyatı, 2004;
Mirzəzadə A. Azərbaycan, zaman, inkişaf. Bakı, “Azərbaycan” nəşriyyatı,
2008; Əlizadə M. Milli müdrikliyin Heydər Əliyev zirvəsi. Bakı, 2006 və s.
12
Раджабли А. Национальные интересы и международная безопасность
(анализ внешнеполитического поведения). Баку, изд-во “Kitab aləmi”,
2004; Раджабли А. Teoрия национальной безопасности, Баку, БСУ, 2005.
13
Дарабади П. Кавказа и Каспий в мировой истории и геополитике ХХl
века. Москва, 2010; P.Q.Darabadi,N.A.Əliyev. Xəzər bölgəsində geosiyasi
rəqabət və Azərbaycan. Bakı, BAHDM, 2001 və b.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ
TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI
29
də tədqiq olunur.
14
Müəllif Xəzər hövzəsi və Cənubi Qafqaz
bölgəsində cərəyan edən beynəlxalq, regional və yerli hərbi-
geostrateji maraqlar dairəsini, Azərbaycanın bu şəraitdəki təhlü-
kəsiz inkişafını şərtləndirən siyasi,
iqtisadi və hərbi amilləri
göstərir, milli və regional təhlükəsizliyinin müasir vəziyyətini
araşdırır, Azərbaycanın bu sahədəki strategiyasını təqdim və
şərh edir. Müəllifin tədqiqata cəlb etdiyi Azərbaycanın regional
və milli təhlükəsizliyi probleminin bəzi aspektləri - hal-hazırkı
regional vəziyyəti, milli təhlükəsizliyinin özünümüdafiə və
müttəfiqlik prinsiplərinin uzlaşdırılması üzərində qurulması
strategiyası və s. məsələlər ciddi elmi və siyasi yükə malikdir.
Tədqiqatçı alimlərdən A. Piriyevin “Siyasi strategiya və
milli təhlükəsizlik” adlı monoqrafiyasında daha çox dünya
dövlətlərinin siyasi strategiyasının əsas istiqamətləri və milli
təhlükəsizlik problemləri araşdırılır. Müəllif Azərbaycanın da-
xili və xarici siyasət strategiyasının, milli təhlükəsizliyinin
müxtəlif tərəflərini də şərh edir.
15
Bundan başqa, tədqiqatçılardan İ. Rzayevin Azərbaycanın
iqtisadi təhlükəsizliyinin xarici iqtisadi əsaslarına
dair əsərində
beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin inkişaf meyilləri öyrənilir və bu
meyillərin fonunda ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinə yaranan
əsas təhdidlərin müəyyənləşdirilməsinə cəhd edilir. Müəllif
həmçinin beynəlxalq nəqliyyat layihələrinin ölkə iqtisadiyyatı-
nın inkişafında və milli təhlükəsizliyin təmin olunmasında
14
Эйвазов Дж. Безопасность Кавказа и стабильность развития Азербайд-
жанской Республики. Баку, «Нурлан». 2004
15
Piriyev A. Siyasi strategiya və milli təhlükəsizlik. Bakı, BDU nəşriyyatı,
2005.
ƏL İ H ƏS ƏNOV
30
oynadığı rolla bağlı kifayət qədər maraqlı elmi mülahizələr
irəli sürür.
16
Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasəti üzrə
siyasətşünas alimlərdən E. Əhmədovun, E. Aslanovun, S. Qara-
şovanın, A. Güləliyevanın, G. Quliyevanın, D. Həşimovun və
başqalarının
elmi tədqiqat işlərində
17
dünyada, Avropada və
Cənubi Qafqazda cərəyan edən qloballaşma prosesləri, trans-
milli geosiyasət və s. məsələlərin kontekstində Azərbaycanın
milli inkişaf strategiyasının formalaşmasının, milli təhlükəsiz-
liyinin təmin olunmasının ayrı-ayrı aspektlərinə toxunulur,
müasir dünyada cərəyan edən fərqli geosiyasi, geoiqtisadi və
hərbi-geostrateji maraqlara uyğun olaraq yürüdülən daxili və
xarici siyasətin, xarici aləmlə əməkdaşlığın prinsipləri, beynəl-
16
Рзаев И.Б. Внешнеэкономические аспекты национальной безопасности
Азербайджана. Автореф. дисс. на соискание уч.степ. к.э.н., М., 2006.
17
Əhmədov E. Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və beynəlxalq təşkilatlar.
Bakı, 1998; Əhmədov E
. Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: təhlili xronika
(1998-2011). Bakı, “Letterpress”, 2012; Əhmədov E
. Azərbaycanın xarici
siyasəti: beynəlxalq təhlükəsizlik və əməkdaşlıq institutları ilə münasibətlər.
Bakı, “Letterpress”, 2013; Асланов Э. Глобализация и стратегия нацио-
нального развития. Автореф. дисс. на соиск. учен. степ. к. полит. наук,
Баку, 2007; Гарашова С. Геостратегические интересы России и США на
Южном Кавказе. Автореф. дисс. на соиск. учен. степ. к. полит. наук.,
Баку, 2007; Güləliyeva A. Azərbaycan Respublikasının Avropada Təhlükə-
sizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatında iştirakı. Siyasi elmlər namizədi alimlik
dərəcəsi almaq üçün təqdim olunmuş dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı, 2007;
Quliyeva G. Azərbaycan yeni geosiyasi münasibətlər sistemində. Siyasi elmlər
üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim olunmuş dissertasi-
yanın avtoreferatı. Bakı, 2010; Həşimov. D. Siyasi təhlükəsizlik milli təh-
lükəsizliyin tərkib hissəsi kimi (Azərbaycan Respublikasının materialları
əsasında). Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün
təqdim olunmuş dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı, 2010 və b.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ
TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI
31
xalq inteqrasiyada iştirakın mənfi və müsbət çalarları, milli
inkişaf strategiyasının prioritet istiqaməti və s.
problemlərin
şərhi verilir.
Tədqiqatçılardan C. Xəlilov, G. Əliyev, K. Allahverdiyev
və N.Niyazovun əsərlərində Azərbaycanın milli təhlükəsizlik
fəaliyyətinin müxtəlif aspektlərinə - milli mənlik şüurunun
müstəqil dövlət quruculuğunda və milli təhlükəsizliyin təmin
edilməsindəki roluna, milli təhlükəsizliyin etno-siyasi tərəflə-
rinə nəzər salınır, respublikanın etno-siyasi həyatının əsas
amilləri, milli təhlükəsizliyə yönəlik etno-siyasi təhdidlərin
konfiqurasiyası və parametrləri öyrənilir, Azərbaycanın hərbi,
sərhəd və informasiya təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi istiqa-
mətində həyata keçirilən işlərə və s. məsələlərə toxunulur.
Bundan başqa, bu əsərlərdə Cənubi Qafqazın təhlükəsizlik mü-
hitinin formalaşmasına və yerli ölkələrin milli təhlükəsizliyinə
təsir göstərən təhdidlərə diqqət yetirilir, Azərbaycanın region-
da sülh və sabitliyin təmin olunması istiqamətində apardığı
siyasətin əsasları təhlil olunur.
18
Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin
ayrı-ayrı aspektlərinin öyrənilməsində, xüsusən də Heydər
Əliyevin bu sahədəki xidmətlərinin tədqiq olunmasında çox
18
Xəlilov C. Milli təhlükəsizliyin təmin olunmasında
milli mənlik şüurunun
rolu. Siyasi elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almaq üçün avtoreferat. Bakı,
2003; Əliyev G. Cənubi Qafqazda geosiyasi maraqlar və Azərbaycanın sülh
diplomatiyası. Siyasi elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almaq üçün avtoreferat.
Bakı, 2009; Аллахвердиев К. Этнополитическая безопасность: императив
и парадигма эпохи глобализации. Баку, «Элм», 2009; Ниязов Н. Основ-
ные векторы политики военной безопасности Азербайджанской Рес-
публики в 1994 – 2010 годы. СПб ГУ, 2010.