143
isp.zambo-hinduların
və
zəncilərin
nigah
qarışığından
törəyənlərə deyilir) meydana gəlməsini zəruri etmişdir.
Kanadada olan ikidillilik, həmçinin Cənubi Amerikada ispan
və portuqal dillərinin yayılması, Hindistanda ingilis dilinin
meydana gəlməsi, Əlcəzairdə fransız dilinin peydah olması
immiqrasiya ilə bağlı olmuşdur.
162
Uzun müddət ərzində ABŞ, Kanada, Avstraliya, Braziliya,
Cənubi Afrika immiqrasiyanın əsas mərkəzləri olmuşdur.
Lakin İkinci Dünya müharibəsindən sonra kontinentlərarası
miqrasiyanın həcmi azalmış, kontinentlərdaxili miqrasiyanın
həcmi isə artmışdır.
163
Əməkçi immiqrantların ən mühüm mərkəzləri Mərkəzi
Avropa olmuşdur. Mərkəzi Avropaya Cənubi Avropadan
(İspaniya, Portuqaliya, İtaliya, Yunanıstan, Yuqoslaviya),
Asiyadan (Hindistan, Pakistan, Türkiyə) və Şimali Afrikadan
(Əlcəzair, Liviya, Misir) emiqrant axını mövcuddur.
164
Məsələn, Şərqi Avropada baş vermiş siyasi hadisələrlə
əlaqədar olaraq, 1989-cu ildən başlayaraq AFR-ə təkcə ADR-
dən, Şərqi Avropadan və SSRİ-dən 2 milyon nəfər şəx
immiqrant gəlmişdir.
165
Qeyd: miqrasiyanın sərhədyanı (sərhədətrafı) forması da
mövcuddur. Bu forma qonşu dövlətlərin sərhədyanı yaşayış
məskənlərində işləmə formasını özündə əks etdirir və demək
olar ki, müvəqqəti xarakter kəsb edir. Məsələn, Qazaxıstanın
Rusiya
ilə
sərhəddində-Çimkent
vilayətində-sərhədyanı
miqrasiya meydana gəlmişdir. Bu vilayətdə sərhədlər qonşu
kəndlərlə ayarılır. Bu baxımdan miqrasiya daha çox məişət
162
Миграции населения, их причины, формы, влияние на изменение
народонаселения. http://school.iot.ru/predmety/geo/nas5.html
163
Yenə orada.
164
Yenə orada.
165
Yenə orada.
144
xarakterinə malik olur. Miqrantlar faktiki olaraq Qazaxıstana
gündəlik və yaxud da həftəlik gəlirlər.
166
Belə hesab olunur ki, Qazaxıstanla Rusiya arasında
miqrasiyanın xarakterində qlobal fərqlər yoxdur. Bu, yalnız
coğrafi xarakter kəsb edir. Belə ki, Qazaxıstan miqrasiya
axınları üçün tranzit rolunu oynayır. Qazaxıstanla Rusiya
arasında isə faktiki olaraq məxsusi miqrasiya yoxdur. Mərkəzi
Asiyadan isə iş tapa bilməyən gənclər daha çox Rusiyaya üz
tuturlar, onlarda yerli reallıqları bilməmək və rus dilində danışa
bilməmək problemləri yaşanır.
167
Dünyanın miqrasiya mərkəzləri formalaşmışdır. Bu
mərkəzlər əsasən-ABŞ və Kanadadan ibarət olan Şimali
Amerika
mərkəzi;
Avropa
mərkəzi;
Rusiya
mərkəzi;
Avstraliya-Yeni Zelandiya mərkəzi və Yaxın Şərqin Neft
ölkələri mərkəzləridir. Vaxtilə, orta əsrlərdə miqrasiyadan
meydana gələn Cənubi Amerika və Mərkəzi Amerika
mərkəzləri hal-hazırda daha çox mənşə ölkə rollarını
oynayırlar. Buradan, məsələn, Meksikadan və digər Mərkəzi
Amerika ölkələrindən insanlar ABŞ və Kanadaya üz tuturlar.
Rusiya SSRİ dağıldıqdan sonra yeni bir mərkəzə çevrilmişdir.
Yeni iqtisadi münasibətlər bu ölkəyə bir tərəfdən Qərb
kapitalını cəlb edir, digər tərəfədən də Asiya ölkələrinin,
keçmiş SSRİ ölkələrinin əhalisini cəlb edir. Rusiyada
miqrantların iki böyük forması meydana gəlir: kapitalın,
sistemli korporasiyaların gətirdiyi işçi miqrasiyası-bunun
istiqaməti əsasən Qərb ölkələrindəndir; Asiya ölkələrinin daha
çox fərdi və pərakəndə forma alan işlçi miqrasiyası.
Dünyada əhalinin inkişaf etmiş ölkələrdən inkişaf etməkdə
olan ölkələrə axınları da müşahidə olunmaqdadır. Yeni inkişaf
dövrünü yaşayan ölkələr ucuz həyat xərcləri məkanlarını
166
Станислав Притчин. Казахыстан является транзитным государством
для миграционных потоков. 2014.02.14.
http://www.apn.ru/publications/article31064.htm
167
Yenə orada.
145
axtaran inkişaf etmiş ölkələrin əhalisi üçün cəlbedici olur.
Məsələn, Avropadan Türkiyəyə köçüb gələnlər də vardır.
Dünyanın miqrasiya mərkəzlərini mənşə (emiqrasiya) və
təyinat (immiqrasiya) mərkəzlər olmaqla iki böyük məkana
ayırmaq olar. Mənşə mərkəzlər rolunda Asiya (Çin, Hindistan,
Cənubi-Şərqi Asiyanın digər ölkələri), Afrika, Latın Amerikası
mühüm yer tutur. Keçmiş sosialist düşərgəsinin yerləşdiyi
Avropa məkanları (məsələn, Rumıniya, Bolqarıstan, Moldova,
keşmiş Yuqoslaviya, Ukrayna) da mənşə mərkəzlərini
meydana gətirirlər. Bu ölkələrdən həm inkişaf etmiş, həm də
inkişaf etməkdə olan ölkələrə axınlar mövcuddur.
Dünyanın ən böyük immiqrasiya mərkəzini ABŞ və
Kanada aid olmaqla Şimali Amerika mərkəzi kimi qəbul etmək
olar.
Şimali Amerika mərkəzi (ABŞ immiqrasiyası)
ABŞ-ın
immiqrasiya
tarixinə
dair.
Tarixçilərin,
arxeoloqların qənaətlərinə görə insan həyatı və mədəniyyət
Şərqi Afrikada meydana gəlmiş və bütün planetə yayılmışdır.
50-20 min il qabaq köçəri Asiya ovçuları Amerikanın ilk
sakinləri olmuşlar. Ərzaq axtarışı və heyvanlar ovlamaq üçün
onlar Sibirdən Alyaskaya keçmişlər və indiki hindilərə və ya
doğma amerikalılara çevrilmişlər.
168
Belə bir məlumat var ki,
1000-ci illər ətrafında Vikinqlər ABŞ-a ayaq basmışlar. Ondan
beş yüz il sonra isə avropalılar gəlməyə başlamışlar.
169
ABŞ
168
A brief History of Immigration to the United States. Prepared by Alan
Singer, Department of Curriculum and Teaching. Hofstra University School
of Education.
http://people.hofstra.edu/alan_i_singer/294%20Course%20Pack/6.%20Imm
igration/115.pdf
169
USA Immigration History. European Migration.
http://www.rapidimmigration.com/1_eng_immigration_history.html
Dostları ilə paylaş: |