Microsoft Word monoqrafiya docx
Yüklə 7,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 Buna görə də o, maddi deyil, qeyri – maddidir. İctimai şüurun çox zəngin forması sayılan bu hadisə bütövlükdə xalqın dünyagörüşüdür. Bu dövrün, prosesin siyasi – iqtisadi və mədəni inkişafını nəzərdə tutan Heydər Əliyev deyir: “Azərbaycan xalqı öz müqəddaratını əlinə aldıqdan sonra əvvəlki nəsillər tərəfindən yaradılmış zəngin klassik mənəvi irsə də yiyələnmiş, öz tarixini dərk və bərpa etmişdir... Orta əsr Şərqinin ən böyük şairləri və mütəfəkkirləri Xaqani, Nizami, Nəsimi, Füzuli qədim Azərbaycan mədəniyyətinin digər korifeyləri, dünya sivilizasiyasını dahiyanə əsərlərlə zənginləşdirən ön şəxsiyyətlər məhz sovet dövründə, xalqımızın mənəvi həyatında vətəndaş hüququ qazanmış, müasir mədəniyyətlə qaynayıb - qarışmışdır”. Heydər Əliyevin dediyi kimi, keçmişdə “o olub, bu da olub”. Sovetlər dövründə elm və mədəniyyət ocaqları, bir sıra dünya əhəmiyyətli sənaye obyektləri tikilmişdir. Heydər Əliyev tarixin bu mərhələsinə aydınlıq gətirmək üçün respublika gənclərinin birinci forumundakı nitqində Azərbaycanın 70 il Sovet İttifaqı tərkibində olan dövrünü onun böyük inkişaf dövrü kimi qiymətləndirmiş və əlavə edib demişdir ki, “o dövrə qara yaxmaq olmaz, o dövrdə Azərbaycan xalqının elmi, təhsili, mədəniyyəti sürətlə inkişaf etmişdir”... Yazıçılarımız, musiqiçilərimiz, rəssamlarımız, heykəltəraşlarımız öz sadə əməkləri ilə həyatı gözəlləşdirən zəhmət adamlarının obrazını yaratdılar.Şərq və Qərb memarlıq üslubunun sintezi əsasında arxitektorlarımız böyük yaşayış binaları tikmiş, bir sıra ictimai – mədəni abidələr ucaltmışlar. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, əvvəllər ötən əsrlərin adamlarının bədii obrazlarının necə yarandığını öyrənmək istəyəndə XI – XVI əsrlərdə yaşayan klassiklərin əsərlərinə üz tuturduq. Lakin indi çox uzağa getmək lazım deyil. C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, H.Cavid, C. Cabbarlı, M. S. Ordubadi, S.Vurğun, R.Rza, S. Rəhimov, S.Rüstəm, M.İbrahimov, Ü.Hacıbəyov, M.Maqamayev, S.Bəhlulzadə, İ.Şıxlı, Q.Qarayev, M.Abdullayev, M.Hüseyn, Xəlil Rza Ulutürk, M.Araz kimi böyük sənətkarlardan, alimlərdən tutmuş bu gün bizimlə bir yerdə yaşayıb yaradan B.Vahabzadə, N.Xəzri, Anar, Elçin, N.Həsənzadə, S.Əhmədli, T.Nərimanbəyov, Qabil və başqa görkəmli 13 qüdrətli istedadlara qədər hamının yaradıcılığında Aşərbaycan xalqının keçdiyi tarixi mərhələlərin əksini, insanların bədii obrazını görmək mümkündür. “Bizim ədəbiyyat və incəsənətimiz bir küll halında götürüldükdə o Azərbaycan sovet cəmiyyətinin mənəvi həyatını, əxlaqi və fikri inkişafının, psixoloji aləminin həqiqi, bədii salnaməsi adlandırmağa layiqdir”. Deyilənlərə əsaslansaq, Azərbaycanın sovet dövrü ədəbiyyatı və incəsənətinin ən yaxşı əsərləri mövzu və materialından asılı olmayaraq “Dəli Kür”, “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”, “Qətl günü” romanları, “Gülüstan” poeması, “Qız qalası”, “İldırımlı yollarla”, “Məhəbbət əfsanəsi”, “Min bir gecə” baletləri, “İstintaq”, “Yarasa” filmləri və başqaları bu dövrdə aydın fikir mövqeyindən yazılıb bəstələnərkən varlığın real mənzərəsini onun gələcəyə istiqamətlənmiş qabaqcıl tendensiyaları ilə əks olunmuş, ideya siyasi baxımdan böyük tərbiyəvi əhəmiyyətə malik bədii incəsənət əsərləridir. Lakin burada ideya başlıca şərtdir. Çünki, incəsənət əsərində olduğu kimi bədii ədəbiyyatda özünün əsas ideyası ilə yanaşı, çox hallarda bu ideya ilə sıx bağlı olan əlavə ideyalara da malik olur. İdeya sənətkarın qayəsini və əsərin əsas məzmununu təyin edir. Mövzunun və süjetin sənətkar tərəfindən şərhi, eyni zamanda əsərin tendensiyası ideyanın xarakterindən doğur. Eyni bir həyat materialı, ideya istiqamətləri və dünyagörüşlü müxtəlif olan Ə. Haqverdiyevin “Ağa Məmməd Şah Qacar”, S. Vurğunun “Vaqif”, İ. Əfəndiyevin “Xan qızı” dramlarında hadisələr hərəkət etdirilən obrazlar müxtəlif şəkildə səhnəyə gətirilmişdir. Heydər Əliyev bunları qiymətləndirərkən şəraitin tələbinin əsas götürülməsində müəllifləri günahkar saymır. Məsələn: görkəmli xalq şairi R. Rzanın “Qızıl gül olmayaydı” poemasında Müşfiq üçün necə yandığını, “Axı mənim də ailəm vardı” deyimini, Heydər Əliyev həqiqi, real yanğı kimi qiymətləndirir və R.Rza bununla XX əsrin 30 cu illərinin xofundan özünü qorumasını düşünülmüş çıxış yolu sayır. Əgər R. Rza açıq – açığına Müşfiqin müdafiəsinə qalxsaydı, bu gün biz R.Rza yaradıcılığına həsrət qalacaqdıq. R.Rzanın düşünülmüş, mütərəqqi ideyaları ona qırmızıların represiyasından düzgün baş çıxarmaq, canını qurtarmaq imkanı vermişdir. 14 Heydər Əliyevin ədəbiyyat, elm və mədəniyyətlə bağlı fikirlərində ikinci bir həqiqətdə budur ki, görkəmli sənətkarlarla görüşlərin xoşa gələn, ürəkaçan səviyyədə təşkili və yubileylərin yüksək səviyyədə keçirilməsi 1969 – cu ildən başlayır. Bu tarixi ədəbiyyat və incəsənət adamlarına, klassiklərə diqqətin intibahı adlandırmaq olar: Nəsimi, Vaqif və Zakirin yubileylərinin keçirilməsi, heykəllərin qoyulması, əsərlərinin nəfis şəkildə nəşri də Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. 6 yanvar 1979 – cu ildə Azərbaycan KP MK Nizaminin anadan olmasının 850 illik yubileyinin təntənəli keçirilməsi, məqbərəsinin yenidən klassik və muasir memarlığın köhnə və yeni müsbət ənənələrinə uyğun bərpası, hər il sentyabr ayında böyük şairin şərəfinə, adına layiq poeziya günlərinin keçirilməsi, əsərlərinin Azərbaycan və dünya xalqlarının dillərində gözəl, bədii tərtibatla çap edilməsi, eləcə də “Azərbaycannın maarifpərvər şairi Mirzə Şəfi Vazehin yaradıcılıq irsinin öyrənilməsini gücləndirmək haqqında” çıxarılan qərar da, 1982 – ci ilin noyabr ayında Şuşada Molla Pənah Vaqifin məqbərəsinin açılışı da Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə bağlıdır. XX əsrin son rübü daha mühüm və çox vacib vətəndaşlıq və millilik aşılayan əsərlərin yaranmasına səbəb oldu. Müstəqillik ideyalarının şüurda təşəkkülü, inkişaf edib formalaşması, qələbəsi, milli sərvətin özününküləşdirilməsi, mənəvi yetkinliyin mahiyyətcə kamilləşməsi, Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında azadlıq əldə edən Acərbaycan xalqının ən səciyyəvi xüsusuyyətinə çevrildi. Milli ruh və milli xarakter özünün kamil obrazını tapdı. Həyat və insan probleminin, humanizminin ön plana çəkilib təhlil olunması və tədqiqi bir – biri ilə yalnız bədii deyil, ictimai – siyasi baxımdanda əlaqələndirildi. Xəlil Rza poeziyasında bu özünün yüksək zirvəsinə çatdı: “Azadlığı istəmirəm qram – qram...” deyən azadlıq carçısı vəfatından sonra soydaşlarının qəlbində əbədi yaşadı. 20 avqust 1997 – ci ildə “Azərbaycan vokal sənətinin banisi görkəmli müğənni, pedaqoq və ictimai xadim Bülbülün anadan olmasının 100 illiyi”nin qeyd edilməsi barədə verdiyi fərmanla yubiley komissiyasının yaradılması da, müxtəlif bayram Yüklə 7,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|