58
-
təyin olunmuş direktorların keçmiş fəaliyyəti haqda arayış (adları, tutduğu
vəzifələri, korporasiya ilə münasibətlər, korporasiya səhmlərinə sahib
olmaları daxil olmaqla);
-
icraçı direktorlara ödənilən əmək haqqının (mükafatların) həcmi, eləcə də
daha yüksək ödənişli rəhbərlərin (adları mütləq qeyd olunmalıdır) beşindən
hər birinə ödənilən mükafatlar haqda məlumat;
-
5% - dən çox səhm kapitalına sahib olan bütün səhmdarlar haqda məlumat;
-
mümkün birləşmə (qovuşma) və ya yenidən təşkil haqda məlumat;
-
audit yoxlamaları üçün dəvət olunmuş kompaniya və ya şəxslərin adları.
Anqlo - amerikan modelindən istifadə edən Böyük Britaniyada və digər
ölkələrdə informasiyanın nəşr olunmasına tələblər analojidir. Lakin, hesabat hər
yarımil üzrə təqdim olunur və bir qayda olaraq maliyyə informasiyası və təyin
olunmuş direktorlar haqqında məlumat daxil olmaqla hər kateqoriya üzrə təqdim
olunan məlumatlar (göstəricilər) azalır.
Alman modeli. Bu model alman və avstriya korporasiyalarında istifadə olunur.
Bu modelin bəzi elementləri Hollandiya və Skandinaviyada da mövcuddur. Bundan
başqa, Fransa və Belçikanın bəzi korporasiyaları da alman modelinin elementlərini
tətbiq etməyə başlamışlar.
Alman modelinin reallaşmasında banklar mühüm rol oynayır, belə ki, onlar
korporasiyanın uzunmüddətli səhmdarları hesab olunurlar. Bank nümayəndələri
Direktorlar Şurasına seçilirlər. Bankın Direktorlar Şurasındakı nümayəndəliyi
daimidir. Bank səhmdarların ümumi illik iclasında səhmdar və kreditor, qiymətli
kağızların və borc öhdəliklərinin emitenti, səsverən agenti və depozitarı kimi çıxış
edir.
Nəzərə alsaq ki, alman modelində Direktorlar Şurası 2 palatalı orqan kimi çıxış
edir. Əsas iştirakçıların tərkibinə ayrılıqda hər iki palata daxildir: darəedici və
Müşahidə Şurası. darəedici (icraedici) Şura korporasiyanın menecerlərindən,
Müşahidə Şurası isə işçilərin nümayəndələrindən, korporasiya işçilərindən və
59
səhmdarlardan ibarətdir. Hər iki palata ayrılıqda fəaliyyət göstərir. Bir şəxsin eyni
zamanda craedici və Müşahidə Şurasının tərkibində iştirakına icazə verilmir.
Müşahidə Şurası idarəetməni təyin edir və ləğv edir, rəhbərliyin qərarlarını
təsdiq edir və idarəediciyə məsləhətlər verir. Müşahidə Şurasının sayı qanunla
müəyyən edilir. Kiçik olmayan korporasiyalarda (500 nəfərdən az) səhmdarlar bütöv
Müşahidə Şurasını seçirlər. Orta korporasiyalarda (korporasiyanın həcmi fondların və
vəsaitlərin ölçüsündən və işçilərin sayından asılı olur) 9 nəfərdən ibarət Müşahidə
Ş
urasının üçdə birini işçilər təyin edirlər. Böyük korporasiyalarda işçilər 20 nəfərdən
ibarət Müşahidə Şurasının yarısını təyin edirlər(seçirlər).
Üzvlərin yarısını təyin edir
Üzvlərin yarısını təyin edir
Korporativ quruluş
Şə
k. 2.3.2 Korporativ idarəetmənin alman modeli
6
Almaniyada başlıca səhmdarlar korporasiyalar və banklardır. Almaniyada
korporasiyaçılar həmçinin səhmdarlar hesab olunurlar və digər korporasiyalarda
uzunmüddətli qoyuluşlara malik ola bilərlər. Digər korporasiyalar qismində öz
6
İstinad olunan mənbə: Həsənov H.S. “İri sahibkarlıq strukturları”. Bakı, 2007, səh. 64.
Təyin və nəzarət edir
Hesabat verir
Operativ idarəetməni həyata
keçirir
Müşahidə şurası
darə heyəti
Ş
irkət
ş
çilər və
həmkarlar ittifaqı
Səhmdarlar
60
aralarında qarşılıqlı asılı olmayan müəyyən korporasiyalar qrupu çıxış edir
(kommersiya və ya istehsal).
Alman modelində bank bir neçə rol oynayır:
-
Səhmdar və kreditor kimi;
-
Qiymətli kağızların və borc öhdəliklərinin emitenti kimi;
-
Səhmdarların illik ümumi iclaslarında depozit sahibi və səsvermədə iştirak
edən agent kimi;
Xarici investorlar son vaxtlaradək alman modelinə əhəmiyyətli təsir
göstərmirdilər, lakin hazırki dövrdə isə onların rolu yüksəlir.
Almaniyada informasiyanın nəşr olunmasının olduqca sərt qaydaları işlənib
hazırlanmışdır. Korporasiyalar illik iclasda və ya illik hesabatda aşağıdakı
informasiyanı nəşr etdirməlidirlər:
-
hər yarımil üzrə maliyyə hesabatı;
-
kapitalın strukturu haqqında məlumat;
-
Müşahidə Şurasına namizədlərin hər biri haqqında məhdud informasiya (adı
və soyadı, ünvanı, iş yerlərinin adı və tutduğu vəzifələr);
-
darəedici və Müşahidə Şurası üzvlərinə ödənilmiş mükafatlar haqda məcmu
informasiya;
-
korporasiyanın səhmlərinin 5% - dən çoxuna sahib olan səhmdarlar haqda
məlumat;
-
mümkün birləşmə və ya yenidən təşkil haqqında informasiya;
-
nizamnaməyə təklif olunan düzəlişlər;
-
audit yoxlaması üçün dəvət olunan kompaniya və ya şəxslərin adları.
Yapon modeli. Yapon modeli yapon ənənələrinə müvafiq olaraq yapon
praktikası əsasında işlənib hazırlanmışdır, buna görə də yalnız Yaponiyada
yayılmışdır.
Dostları ilə paylaş: |