6
7. Sistem anlayışı ................................................................. 182
7.1. Münasibətlərin balanslaşdırılması sisteminin əsasları
(proseslər sisteminin-sistemin prosesli qaydada
həyata keçirilməsinin, əsasları) ..................................... 222
8. Mexanizm və struktur ...................................................... 231
8.1. Mexanizm anlayışı ........................................................ 231
8.2. Münasibətlərin balanslaşdırılması mexanizmi .............. 251
8.3. Struktur anlayışı ............................................................ 255
8.4. Münasibətlər strukturu .................................................. 289
8.5. Münasibətlərin balanslaşdırılmasının strukturu
(münasibətlərin balanslı vəziyyətlər strukturu) ............ 292
8.6. Beynəlxalq münasibətlərin balanslı əsaslarla
strukturlaşması .............................................................. 296
9. Harmoniya və simmetriya ................................................ 299
9.1. Harmoniya nədir ........................................................... 299
9.2. Harmonizasiya prosesləri .............................................. 308
9.3. Harmonik münasibətlərin
(münasibətlərin harmonizasiyasının) əsasları ............... 315
9.4. Beynəlxalq münasibətlərdə harmoniya
(beynəlxalq münasibətlərin harmonizasiyası) .............. 320
9.5. Simmetriya anlayışı....................................................... 328
9.6. Münasibətlərin simmetrik xassələri
(simmetriyalı münasibətlər) .......................................... 339
9.7. Beynəlxalq münasibətlərdə simmetriya ........................ 345
10. Münasibət (əlaqə) anlayışı ............................................. 353
10.1. Münasibətlərin tərkib elementləri ............................... 368
10.2. Münasibətlərin tənzimlənməsi .................................... 371
10.3. Münasibətlərin təzahürü .............................................. 373
10.4. Münasibətlərin forma və növləri ................................. 374
7
10.4.1. Siyasi münasibətlər .................................................. 376
10.4.1.a. Hakimiyyət-vətəndaş münasibətləri,
dövlət-xalq
münasibətləri və dövlətlərarası münasibətlər ........ 376
10.4.1.b. Hüquqi münasibətlər ............................................. 384
10.4.2. İqtisadi münasibətlər ................................................ 390
10.4.3. Sosial münasibətlər .................................................. 398
10.5. Münasibətlərin forması və məzmunu .......................... 406
10.6. Münasibətlər sistemi ................................................... 409
II FƏSİL
11. Balanslaşdırmanın əsasları ............................................. 414
11.1. Beynəlxalq münasibətlər və balanslaşdırma
(ümumi aspektlər ......................................................... 434
11.2. Balanslaşdırma nədir ................................................... 442
11.3. Balans (balanslaşdırma) vəziyyəti və balans
(balanslaşdırma) tərkibi ............................................... 453
11.4. Münasibətlərin balanslaşdırılması (balans münasibəti) –
sosial və siyasi aspektdə .............................................. 466
11.5. Münasibətlərin balanslaşdırılması mexanizmi ............ 476
11.6. Balanslı vəziyyət üçün şəraitin meydana gəlməsi və
şərtlərin ödənilməsinin əsasları ................................... 482
11.7. Balanslı vəziyyətlər arasında keçidlər (balanslı
vəziyyətlərin əvəzlənmələri) ....................................... 488
11.9. Balanslı vəziyyətilərin çoxtərkibliyi, çoxçalarlığı,
çoxistiqamətliliyi ......................................................... 493
11.10. Balanslaşdırma və balanslaşdırma proseslərinin
müxtəlifliyi – fərqlilik (oxşar və fərqli təsirlər,
mövqelər, hərəkətlər) .................................................. 498
11.11. Balanslaşdırma proseslərində koordinasiya amili ...... 505
11.12. Münasibətlərdə koordinasiya və tarazlaşdırma .......... 511
12. Nəticə ............................................................................. 515
13. Qrafiklər bölməsi ........................................................... 519
14. İstifadə olunmuş mənbə və ədəbiyyat ............................ 539
8
GİRİŞ:
Müəllifdən:
Mən öz tədqiqatıma böyük Çin filosofu Konfutsinin
1
yaradıcılıq
üçün
çox
dəyərli,
təsiredici
və
oyadıcı,
düşündürücü, hərəkətəgətirici və stimulverci sözləri ilə
başlayıram. Bu fikirlər məndə yüksək ruh yaradır, optimizmə
meyilləndirir
və
yaradıcılığa
sövq
edir.
O
deyirdi:
“Kədərlənmə ki, layiqli vəzifə tutmayırsan-ona kədərlən ki,
ə
gər sənin qabiliyyətin bu vəzifəni tutmağa cavab vermir.
Kədərlənmə ki, insanlar səni tanımırlar-elə et ki, onlar səni
tanıya bilsinlər”.
2
Dahi filosofun tərkib baxımından bir-birini şərtləndirən,
məntiqi bütövlük yaradan, idrakda konseptuallığı üzə çıxaran,
təfəkkürü şaxələndirən bu müdrik kəlamları “özün-özünü dərk
et” ali düşüncənin, yüksək nəzəri prinsipin tərkibidir və demək
olar ki, ana xəttidir; çünki belə hesab etmək olar ki, insan
məxluqu əsasən yaradıcı, qurucu olanda və şaxələndirici
məhsul ortaya qoyanda özü-özünü bir səmərəverici varlıq kimi
dərk etməyə başlayır. Bu baxımdan hesab etmək olar ki, şəxsin
özünüdərk fəlsəfəsi əldə edilən biliklərdən və onlardan real və
məntiqi nəticə çıxarmaqdan, düşüncələrdən və düşüncələrin
məhsulu olaraq qazanılan biliklərin sintezindən meydana gələn
yaradıcılıqda və quruculuqda, böyük əmək sərf etməkdə,
1
Konfutsini Çin xalqının simvolu adlandırırlar. Ona “müəllimlər müəllimi” adını
veriblər. Böyük müəllim Çinin “vizit kartına” çevrilib. Asiyanın çoxlu ölkələrində
böyük filosofa heykəllər qoyulub. Konfusian-ümumi və vahid mədəni birlik,
yaradılıb. Ənənəvi olaraq Konfutsi bizim önümüzdə mənəvi müdriklik və
tərbiyəverici simvol kimi dayanıb, dövlət xidməti və xalqın qayğısına qalmaq
haqqında ideya daşıyıcısına çevrilib. Konfutsi b.e.ə. 551-479-cu illərdə yaşayıb. O,
öz dini nəzəriyyəsinə əsaslanan əxlaqı-fəlsəfi baxışlar və ənənələr sistemi yaradıb.
Bu təlim konfusiçilik adlanır. Konfu- Çin dilində Kun-tszı və ya Kun-fu-tszı -müdrik
Kun deməkdir.
2
Маслов А.А. М31. Тайный код Конфуция. Что пытался передать Великий
Учитель?/ А.А. Маслов; худож.-оформ. А.Кричек .-Ростов н/Д; «Феникс»,
2005.-288 с.: ил-(Коды тайной мудрости)., səh. 31.