“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
1
NATƏVAN MİKAYILOVA
İNAM
İştrak edirlər:
Şahnaz (45 yaşında müəllimə)
Gülnar(Şahnazın qızı)
Nərgiz(Şahnazın bacısı)
Fərid(Nərgizin oğlu)
Aygün qonşu
Zöhrə( Gülnarın müəlliməsi)
İranda yaşayan Cənubi Azərbaycan ailəsi:
Alişan(65 yaşlarında, evin agsaqqali)
Fərəh (Alişanın həyat yoldaşı)
BİRİNCİ HİSSƏ
Güclü külək əsir. Uğultu səsi ürpərdici əks – sədayla ətrafa dağılır. Otaqda
küncdə yellənən oturacaq, bir tərəfdə üçgöz şüşəli servant və divan. Şahnaz
divanda oturub, baxışlarını üzü pəncərəyə tərəf zilləyib, yorğun – yorğun
uzaqlara dalıb. Hərdən dərindən ah çəkərək başını yırğalayır. Nərgiz əlində
sini içəri daxil olur.
Nərgiz: Qalx, bir şey ye. Güc sənə düşür e... , biz kənardan baxanıq. (sanki
tələsdirir)
Şahnaz yuxudan ayılırmıs kimi başını bulayıb
- Gətir, düzdür, yeməliyəm və çox güclü olmaliyam. Boğazımdan isti
qurğuşun kimi keçir yediklərim.
Sinini Nərgizdən alıb dizinin üstünə qoyur, yeməyə başlayır, loxmaları
boğazına tıxana – tıxana udur.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
2
Şahnaz: - Tam yuxuya getdi?
Nərgiz: - Hə
Sahnaz: (yenə dərindən ah cəkir) – Elə bil yuxudayam,
gerçəkliyinə inansam dəli olacam.
Nərgiz: - Səbr edək, və Allaha dua edərək sığınaq. Çare ondadır. Özümüzü
dağa-daşa vursaqda O, istəməzsə şəfa yolun tapmarıq.
Şahnaz: Doğrudur.
Nərgiz: - Tibb Univeristetinin yanından keçirsən, binanın ezemeti göz
qaraldır. Amma ne fayda, icindən çıxan həkim üz qarasıdır. Hələ, indi de
yeni bir bina tikiblər. Tələbənin qanın sorullar oraya qəbul etmək üçün. Heç
bir ölkədə qebula bu qeder ağır suallar salınmır. Sonrası ise “bazara” çevrilir,
oxuyanın da nəzəriyyə ilə beynin yükləyirlər. Keçən dəfə Səbişi gözünə görə
İstanbula apardığımda, növbə gözləyən bir qadın ləhçəmdən “azerisen”
soruşdu. - Hə. dedim. – Ta oralardan buraya doktoramı gəldiniz? Sualına lap
xecalet çəkdim. Nə cavab verəsən.
(Şahnaz cavab vermədən loxmalarını sanki hec çeynəmirmiş kimi diri-diri
udur və ağzını silərək yenə dərindən ah cəkir)
Şahnaz: Nələr düşünürdüm. Deməkki gələcək haqqında əminliklə
danışmamalıyıq. Yaş irəlilədikcə daha emin olursan. Özünə güvənib bir-iki
uğurunla həyata meydan oxuduğunu sanırsan. Və bacarığın təslim olmasa
belə bədənin təslim olur. Amma mənim buna haqqım yoxdur, təslim
olmayacam. Yeri gəlsə dunyanı kiçildib ovcumun icinə sığdıracam. Əlimdə
çalxalayacam, və çarə tapılacaq. Buna inanıram.
Nərgiz: Təsəlli yaxşı şeydir. Amma sənin təsəlliyə ehtiyacın yoxdurki. Allah
hər insana çəkə biləcəyi qədər yük verir. Səni güclü yaradıb. Yadındadır,
uşağikən mən səndən böyük olsam da həmişə sən bizi gəzdirirdin. Atamın
səsini eşidən kimi bağçadan evə qaçardiq. Elə uşaqlığdan diribaşidin.
Nənəmi həkimə aparmağın yadındadı? Ziyad dayının maşınında birdə
gördük öndə oturmusan. Həyətə gəldiniz.
( Hər ikisi gülümsəyir)
Şahnaz: Hə yadımdadır. Nə yaxşı ki onu etmişəm.Mən böyüyəndə nənəm
artık yox idi. Heç olmasa bir dəfə ona faydam toxunub. Onun sevgisi,
nəvazişi ücün çox darıxıram.
Bilirsən, xəstəxanada ağır keçirtdiyim gün sonu beş
dəqiqəlik
mürgüləmişdim.Yanımda idi, başımı sığallayırdı. Gözümü açdığımda özümü
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
3
dünyanın altını üstünə çevirəcək qədər güclü hiss ettim. Hələ də
onun üçün darıxıram.
Telefon zəng çalır.
Nərgiz: Alo, sənsən Fərid? Necə olacaq, dəyişiklik yoxdur. Xalanda oturub.
Sizdə nə xəbər, tapa bildiniz o həkimin telefonunu? Nə yaxşı.
(Şahnaza tərəf çönür) Fəriddir. Deyir nömrəni tapdıq. Tanışda tapıb orada.
Şahnaz: De ki, sabah erkəndən gəlsin.
Nərgiz: Xalan deyir sabah erkəndən gəlsin. Mama qurban bacın yatdı? Atan
neyləyir? Hə, yaxsi, hələlik. Gecən xeyrə qalsın.
( Nərgiz dəstəyi servantın açıq gözünə qoyub Şahnaza tərəf gəlir )
Nərgiz: Növbə ilə oturaq. İndi sən get yat bir az. Məndə gedim yanında
oturum. Oyansa ya da yuxum gəlsə səni oyadaram.
Şahnaz: Yaxşı ( hər ikisi səhnədən gedir. Nərgiz gedərkən sinini də elinə alır )
Qarşı-qarşıya qoyulmus iki çarpayılı qaranlıq otaq, çarpayının birində
Gülnar uzanıb, yuxudadır. Amma inilti səsləri eşidilir. Baş ucunda zəif yanan
lampa. Nərgiz isə o, hər inlədiyində əlindəki dəsmalla onun alnını sinəsini
silir.
Nərgiz: Xala qurban, buradayam. Nə isə istəyirsən?
(qız gözünü açır)
Gülnar: Yox, ( gözünü ətrafa gəzdirir ) Anam haradadır?
Nərgiz: Bir az dinlənsin, yatmağa yolladım.
Gülnar: Hə, yatsın. (əlini xalasına uzadır) gör qızdırmam yoxdur ki? İcim
yanır.
(Nərgiz yatağın baş tərəfində qoyulmuş kiçik şkafın üstündən hərarətölçəni
götürüb Gülnarın qoltuğaltına qoyur)
Qız arabir öksürür. Nəfəsini çətinliklə alır.
Gülnar: Xala mən niyə belə oldum? Anamın halını gördükcə əzab çəkirəm.
Həmişə deyirdi ki, - sən körpə olanda ağır xəstəidin, çox eziyyət çəkdim,
şükür ki, tam sağaldın.
Daha yazıq bilmirdi ki, qarşıda betəri var. Kaş o zaman öləydim. Bu zilləti
indi ona çəktirməzdim.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
4
Qızın
çarəsiz, hüzünlü və solmuş çöhrəsi qəhərdən
parlayan gözlərindən axan yaşla islanır. Göz yaşları yan terəfə
axaraq dağınıq saçlarının arasında yox olur. Çəlimsiz bədəni
yatağın icində itib-batır. Bir qolunu
çarpayıdan aşağı sallayır.
Gülnar: Xala, qolumu sıx.Var gücünlə. Hər tərəfim sızıldayır. Ayağlarımın
üstündə otur.
Nərgiz hərarətölçəni qızın qoltuğundan götürüb baxır, və bas tərəfdəki
şkafdan bir tablet dərmanı yanındakı su stəkanı ilə birlikdə qıza verib, əlini
qızın boynunun altına salıb az qaldırır. Qız dərmanı çətinliklə udur və
xalasının qolundan buraxılıb başını yastğa söykəyir. Dərindən nəfəs alır.
Nərgiz: Calış yatmasan da gözlərini yumasan. Bir də anana yazığın gəlirsə
pis düşünmə. Beynindən at ümidsizliyi. Allah kərimdir. Hər qaranlıq gecənin
bir işıqlı sabahı var. Savadlı qızsan. Gələcəyin həkimi olacaqsan. İndidən
xəstəliklə mübarizəni öyrənməlisən.
Qız cavab vermədən baxışlarını tavana zilləyir. Nərgiz isə dayanmadan gah
qızın qolunu, gah da ayağını oxalayır. Gülnar yuxuya gedir. Nərgiz
pəncərəyə yaxınlaşır. Səhərə az qalıb. Pərdəni aralayıb fikirli baxışlarla
küçənin səssizliyinə tamaşa edir. İçəri otaqdan Şahnaz saçlarını əliylə toplaya
– toplaya gəlir.
(pıçıltı ilə)
Şahnaz: Necədir, hələ oyanmayıbki?
Nərgiz: İndi yuxuya getdi. Az qızdırması var idi, derman verdim, yuxladı.
Sən niyə tez oyandın? Demədimmi narahatçılıq olsa oyadacam?
Hər ikisi ehtiyatlı addımlarla digər çarpayıya tərəf gəlib otururlar.
Şahnaz: Get indi de sən uzan, səhərə az qaldı.
Nərgiz: Eh, yuxum yoxdur.
Şahnaz: Söz eşit, onsuzda tek dayağım sənsən.
Nərgiz: Yaxşı, gedirəm (deyib otaqdan çıxır)
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
5
Şahnaz fikirli baxışlarla əlini qoynuna qoyub otaqda gəzişir. Qız
inilti ilə oyana, buyana aşır. Anası əlini qızının alnına qoyur. –
Anan ölsün, yanırsan.
Gülnar gözünü açıb anasına baxır.
Gülnar: Yatmadın, niyə tez oyandın? Axı səni belıə gördükcə əzab çəkirəm.
Onsuzda atamdan sonra evin yükünü tək çəkdin. Məni tək böyütdün. Bütün
yorğunluğunu unutduracağımı düşünürdüm. Yenə zillət verdim. Faydam
olmadı. Sən ən yaxşı anasan. Əlindən gələni etdin. Olmadı. Özünüdə yorma
mənidə. Haqqını halal et. Hərkəs uzun yaşaya bilməzki. Nə qədər pul
xərclədin, borca düşdün. Mən də bezdim. Xəstəxana gəzməkdən, dərman
icməkdən, səni çarəsizlik icində çırpınan görməkdən bezdim. Mən təslim
oldum. Səndə mücadiləni burax.
(Qızın danışarkən gözündən axan yaşlar yastiğa süzülür. Şahnaz qızının əlini
iki ovcu icinə alır və yuxulu, yorğun baxışları onun gözlərinə dəqiqələrcə
baxir.)
Şahnaz: Nə boş-boş danışırsan. Sən heç mənim gözlərimdə çarəsizlik, təslim
olmaq görürsən? Mənə tək köməyin gözlərimə baxmağin olsun. Çətinlik
insan üçündür. Az qaldı. Bitəcək. Mənə inan.
( Şahnaz dizləri üstünə çöküb, çarpayının kənarından başını qızının yanan
alnına dayayır)
Səhər acilir. Pəncərədən otağa günəş şüaları yayılır. Nərgiz səndəlləyə-
səndəlləyə yatdığı otaqdan çıxır. Əsnəyərək əlini ağzına aparıb ətrafa baxır.
Onu qapının zil səsi diksindirir. İti addımlarla qapıya tərəf gedir. Gələn oğlu
Fəriddir.
Nərgiz: Sənə neçə dəfə demişik gələndə zilə basma, ehmal takkildat.
Fərid: Eh, nə bilim ee.. unutdum. Yaddaş qalıbki. Xalam haradadır, hələ
yatıb?
Nərgiz: Nə yatması, yazıq xalan bexteverdi, yatacaq ( kinayəylə)
Fərid: Gecə necə keçdi, yata bildi?
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
6
Nərgiz: Qızdırması var idi. Dərman verdim, sayaqlaya –
sayaqlaya yuxulayıb ayılırdı. Mən çay dəmləyim ( deyib
otaqdan çıxır.)
Fərid divanda oturub əlindəki açarları frladaraq dodaqlarını
çeynəyir. Nərgiz isə səhər yeməyini daşıyıb süfrəyə yığır.
Nərgız: Bacın dərsə getdi?
Fərid: Hə, çıxarkən mən buraxdım. Mama indi nədir fikriniz? Necə edəcəyik?
Nərgiz: Xalan gəlsin o desin. Mənim qərarım deyilki?
(Şahnaz qızının yatdığı otaqdan çıxır)
Şahnaz: Sabahın xeyir (Fəridə tərəf baxaraq)
Fərid: Sabahın xeyir xala.
Şahnaz: Ayaqlarım çömə oturmaqdan şişib, duşa girim gəlirəm.(deyir və
otaqdan çıxır)
Nərgiz çayları süzür. Fərid yerindən qalxıb masaya yaxınlaşıb, oturur.
Fərid: İştaham yoxdur, çay içəcəm.
Nərgiz: Yenə əlimi çəkən kimi başladın? Əməlli – başlı bir şey ye.
Fərid: (gülümsəyir) Deyəsən məni danlamaq üçün darıxmısan.
Şahnaz gəlib oturur.
Şahnaz: Hə danış indi. Nələr öyrəndin?
Fərid: Dostumun əmisi oğlu Qum şəhərində tələbədir . Dünən onunla
danışdım. Dedi bütün cavabları ona yollayım, həkimlə gedib özü danışacaq.
Nəticəni bizə deyəcək. Tehranda yaşayan qohumları da var. Getməli olsaq
hər tərəfli kömək edəcəklər. Xala, bu vəziyyətdə ora apara biləcəyik? Çox
çətin olacaq.
Şahnaz: O mənlikdir, bu durumda mənim üçün çətin heç nə yoxdur. Təki
çarə olsun. Sən bütün nəticələri yolla. Qovluqda hazır qoymuşam. (Nərgizə
əli ilə servantın sürməsini göstərir) o sürməni çək, oradadır, gətir.
Nərgiz yerindən qalxıb sürmədən qovluğu alıb , bacısına verir.
Şahnaz: Bax, hamısı burdadır. Vaxt itirmə, yolla. Mən bununla yetinmirəm,
yenə araşdracam. Amma o həkimin də fikri önəmlidir. Burada xəstəxanalar
gəzməkdən yoruldum. Nəticəsiz neçə müalicə kursu aldıq, ortalıqda bir şey
yoxdur. Xəstəlik daha da irəlilədi. Burada oturduğum hər saniyə əlehimə
işləyir. Tezliklə ölkədən çıxartmalıyam. Amma hara? Daha yenə səhv etmək
istəmirəm. Tam əmin olmalıyam. Əlimə dəqiq diaqnoz verən yoxdurki
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
7
konkret müalicəsini araşdırım. Hələ də bilmirəm problem
bronxdadır yoxsa ağ ciyərdə. Elə bil bütün yollarım tərsə
yönəlir. Lap başımı itirmişəm. Vərəm deyil bu dəqiqdir. Bəs
ağızdan qan niyə gəlir? Bu suala bir həkim dolğun cavab verə
bilmir. Hərəsi ağzında söz gəvələyir. Uşağın gündən – günə
imumteti geriləyir.(əlini alnına qoyur və dalır)
Fərid çay stkanını əlindən yerə qoyub, qovluğu götürüb ayağa qalxır.
Fərid: Xala pul işi nə olsun. Əldə hazır tutmalıyıq.
Şahnaz: Tanıdığın bir dəllala bağ evi üçün aldığımız torpağı dəyər-
dəyməzə sat. Mən də bir çox təşkilatlara kömək üçün müraciət hazırlayacam.
Şəhid haqqını ödəsinlər. Atası yazığ son evdən çıxdığında Gülnar beş
yaşındaydı. O vətən üçün şəhid oldu. Amma bu gün vətənin adını bele
yazmağı bacarmayanlar güzəran sürür. Balalarına cah- cəlal qurur. Hələ
ermənidən gəlin gətirənləri də var.(bir az susur,sonra)
Bunlardan başqa güman yerim yoxdur. Son variant da bu evdir. Vəssalam.
Nərgiz səsini çıxartmadan sakit-sakit onları izləyir. Fərid “yaxşı çıxdım”
deyib qovluğu da götürüb evdən çıxır. Şahnaz bir parça çörəklə, bir qurtum
çay içib ayağa qalxır. Nərgiz isə bir kəlmə də danışmır. Şahnaz divanın
qarşısında qoyulmuş kiçik masadan noutbuku əlinə alib, divana yaslanıb,
açır.
Şahnaz: Arzu Almanyadan cavab yazıb. Vaxt itirməyib, tezliklə ölkə xaricinə
çıxartmamı istəyir. Deyir bu sahədə Almanya da yaxşıdır. Amma xərci
çoxdur. Təxminən 25 min avro. Təkcə gediş və müayinə. ( öz-özünə deyinir )
İndi gəl hərəkət et görüm necə edirsən.
Nərgiz: Bacı, qurbanın olum, çox ürəyinə salma. Allah kərimdir. Hər şey
yaxşı olacaq, bu qədər üzülmə.
Şahnaz: Torpaq da satılsın 20 min manata. Bəs geri qalanını haradan tapım
mən yazıq.(Nərgizi eşitmirmiş kimi dilinin altında mızıldanır) bu gün yardım
üçün müraciət məktubları yazmalıyam.(deyib noutbuku masaya qoyub qızı
yatan otağa tərəf gedir.) Qoy bir baxım oyanıb ya yox.
Qapının zəngi yenə çalınır. Nərgiz yüyürərək gedib açır.(gedərkən deyinir
kimdir ee səhərin gözü acılmamış) Gələn qonşu Aygündür.
Aygün: Sabahın xeyir.
Nərgiz: Sabahın xeyir.
Aygün: Necəsiz? Qızın vəziyyəti indi necədir?
Nərgiz: Ay sağolmuş aylardı sürünürük, bir gecəyə nə dəyişəcəkki.
Aygün: Dünən binanın həyətində Şahnazla rastlaşdım. Dedi ki, bəlkə İrana
apardım. Axı son zamanlar mən İrana müalicəyə çox getmişəm. Elə bir
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
8
ayağım ordadır. Düşündüm gedəcəksə yolun – yolağasın
deyım. Mən də ilk getdiyimdə sorub- soruşdurdum.
(hər ikisi söhbətləşərək gəlib divanda otururlar. Şahnaz qızının
otağından çıxıb, Nərgizə - oyandı, çayını apar deyir və Aygünə
tərəf yaxınlaşır.
Şahnaz: Xoş gəlmisən.
Aygün: Sağ ol, dedim bir baş çəkim, sonra iş-güc çox olur, unuduram. İndi
necədir?
Şahnaz: Bildiyin kimi. Dəyişiklik yoxdur.(deyir və gəlib onun yanında
oturur)
Aygün: İrana getsən bir az ehtiyatlı olmalısan. Əsas da taksiyə oturanda.
Gərək dövlət taksisi ola, yoxsa səni soyarlar. Tanıdığın yoxdursa biz evinə
getdiyimiz ailənin ünvanın verim, telefonlada xəbər verərik, qarşılayarlar
sizi.
Şahnaz: Bunu danışarıq, getməyimiz hələ dəqiq deyil.
Aygün: Hə, dünən getmək istədiyini dedin. Seher açılan kimi gelib danışmaq
istedim.
Şahnaz: Düzdür dedim. Amma hələ götür-qoy edirəm. Görüm nə qərara
gələcəm.
Aygun: Bax da. Qərar sənindir. Amma burada çox zaman itirdin. Gərək
vaxtında ora aparaydın. Bir də onu deyim( qaş-gözünü oynadaraq) oranin
qadınlarıda özünə görə deyil aa. Oteldə bir de gördün siğə edib girdilər
kişinin yatağına. Baxma çadraylıa dolaşmaqlarına.
Şahnazın üz-gözündən qadından bezginlik yağır, o isə bunu dərk etmir bele.
Şahnaz: Bu gün qerar verəcəm, İrana aparıram ya yox.
Aygün: Həkim falan tapmısınız, getsəniz harada qalacaqsınız?
Şahnaz: Bu işlərlə Fərid məşquldur.
Nəhayət ki qadın zamansız gəldiyinin ve qarşısındaki insanin onun qeder
dinc və qayğısız olmadığının fərqinə varır. Qalxır getmək istəyir.
Aygün: Yaxşı gedim, səhər-səhər siz də özünüzə gəlin. Yuxuluya oxşayırsan.
Şahnaz gülümsəyir “oxşayırsanda sözdür”
Aygün narazı baxışlarla sağollaşıb qapıdan çıxır. Nərgiz Gülnarın otağından
gəlir.
Nərgiz: Az-maz yedi. Dərmanını da verdım. Bu qonşun da bir aləmdir.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
9
Şahnaz: He, daha demə. Namaz qılır. Amma hər kəsin dalınca
da danışmağından qalmır. Ona görə ətrafında hamı cadu ilə
məşquldur. Biri ilə sözü çəp düşsün həmin dəqiqə o insanı
cadugar elan edir. Utanmadan. Bilməm qurd yağıimiş, bilməm
nə imiş, gətirib evinə yaxıbmış. Off ... belə xasiyəti zəhlə
tökəndir. Anlamaq çətindir bu insanın əqidəsini.
Nərgiz: Belələridir də dinin adını ləkələyir. İnsanlar belə birini görüncə
islamdan uzaqlaşır.
Şahnaz yenə noutbukunu dizlərinin üstünə alıb divanda oturur. Nərgiz isə
süfrəni toplayır.
Şahnaz: Nərgiz, sən də mənim ucbatımdan evinə gedə bilmirsən. Bizə baxma
sən. Eməlli-başlı yemək hazırla. Onsuzda axşam hər kəs bura gələcək. Bir sey
yesinlər.
Nərgiz: Hə, hazırlayacam. Gülnar üçün də ayrıca bişirəcəm.
Şahnaz: Bu gün Gülnarın ibtidai sinif müəlliməsi gələcək, dünəndən telefonla
xəbər edib. En az mənim qədər o da Gülnar üçün əndişəlidir. Çox xeyirxah,
imanlı qadındır. Övladı olmadı, ailəsi dağıldı. Həyat yoldaşı evi də əlindən
aldı. Hələ də həyata qarşı başı dik durur. Gülnarı da hədsiz cox sevir, öz
balası kimi. Hələ mənəvi qızlığa da götürüb.
Nərgiz: Nə vaxt gələcək?
Şahnaz: Saat 3 üçün gələcək.
Nərgiz: Hə, bir də dünəndən yenə Gülnarın əl telefonu susmaq bilmir. Səsini
də azaltmişam. Sənin qorxundan aça da bilmirəm. Orxandır.
Şahnaz: Eh, indi diqqetimi ona ayıra bilmərəm. Gülnara da deib ürəyin üzmə.
Bir də zəng etsə de ki, yaxşılaşır, tam sağalıb ayağa qalxdığında özü zəng
edər sənə. Vəssalam, artık heç nə.
Nərgiz:( Ağzını büzərək) yaxşı.
Bir neçə saat keçir. Yenə qapının zil səsi eşidilir. Nərgiz qapını açır, gələn
Gülnarın müəlliməsidir.
Nərgiz: Xoş gəlmisiniz. Mən Gülnarın xalasıyam, keçın içəri.
Zöhrə müəllimə: Lap yaxşı, şad oldum. Necəsiniz?
Nərgiz: Vallah necəliyimi unutmuşam.
Zöhrə müəllimə: İnşallah sıxıntımız tezliklə keçəcək. Şahnaz xanım evdə
yoxdur?
Nərgiz: Evdədir, Gülnarın otağında, gəlin ora keçək (deyərək əli ilə Gülnarın
otağını göstərir və o otağa gedirlər)
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
10
Gülnar müəlliməsini görüncə qəhərlənir. Əlini çarpayıya
söykəyib yataqdan qalxmaq istəsə də taqeti çatmır.
Zöhrə müəllimə: Qalxma, qalxma mənim ədəbli qızım (deyir və
əyilib Gülnarın alnından öpür.)
Şahnaz: Xoş gəlmisiniz. Buyurun oturun (kənarda qoyulmuş
stulu götürüb Gülnarın çarpayısına yaxın qoyur.) Necəsiniz, işləriniz
necədir?
Zöhrə müəllimə: Şükür, hər şey yolundadır. Siz necəsiniz?
Şahnaz: Yaxı olmaq üçün xəstəliklə vuruşuram. (Gülümsəyir) Gülnarı İrana
aparmaq istəyirəm. Tehranda bir həkim ünvanı tapmışıq.
Zöhrə müəllimə: Nə zaman getməyi düşünürsünüz?
Şahnaz: Ən yaxın günə bilet aldıracam. Vaxt itirmək istəmirəm.
Zöhrə müəllimə: Gedin, yolunuz uğurlu olsun. Mən tezliklə Gülnarın
sağalacağına inanıram. Bu da bir imtahandır. Həyat enişli, yoxuşludur. Şad
günə sevindiyin kimi gərək çətin günə də tab gətirməyi bacarasan.
Şahnaz: Elə mən də bunu deyirəm. Ümidsiz olma.
Zöhrə müəllimə: ( üzünü Gülnara tutaraq) Qızım, hər şey yaxşı olacaq. Buna
inan. İçindəki Allah sevgisinə sarıl. (deyib sonra çantasından bir kitab çıxarıb
Şahnaza verir.) Şahnaz xanım, bu kitabı sizə gətirmişəm. Analıq
məsuliyyətini gözəl ifadə edən kitabdır. Çox istəyirəm bu durumda
sıxıldığınızda bu kitabı oxuyasınız.
Şahnaz kitabı alıb təşəkkür edir. Nərgiz otağa gələrək Şahnaza “ Fərid gəldi,
səninlə danışmaq istəyir” deyir. Şahnaz otaqdan çıxır.
Fərid ortalıqda gəzişir. Şahnaz gələrək “ hə Fərid nə xəbər?”
Fərid: Xala torpaq işi həll oldu. On doqquz min manat. Al. ( pulu xalasına
uzadır)
Şahnaz: Bu puldan götür, en yaxın zamana bilet işini də həll et. Yubanmanın
anlamı yoxdur. Hekime buradakı nəticələri yollamaqdansa canlı özünü
aparaq. (sonra Nərgizə səslənərək yanına çağırır, evin ehtiyat açarları ilə
sənədlərini servantın sürməsindən götürüb ona verir)
Bunları götür. İnşallah ehtiyac olmayacaq. Amma lazım olarsa xəbər edəcəm,
satıb yollayarsan.
Orada da çarə olmasa bura qayıtmayacam. Almanyaya aparacam. ( Hər
ikisinin gözləri dolur)
Nərgiz bir söz demədən otaqdan çıxır.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
11
İKİNCİ HİSSƏ
Tehran
Təyyarədən enib, ağir addımlarla Şahnaz və Fərid Gülnarın qollarından
yapışıb aramla gətirirlər.
Şahnaz: Bəs onları necə tanıyacağıq?
Fərid: Tanyarıq, olmaz telefonları var zeng edərəm. (Gülnara “yoruldunsa
bu oturacaqda bir az oturaq”)
Gülnar: (Taqətsiz səslə)Yox, gedək.
Birlikdə endikləri sərnişinlər bir-bir hava limanını tərk edir. Aram addımlarla
çıxışa vardıqlarında tək-tük insan qalmışdı. Pilləkənlərin yanında az beli
bükuk, kəndçi geyimində, 65 yaslarinda bır kişi onlara tərəf yaxınlaşır.
Kişinin qırış-qırış üzundə gözləri illərdi görmədiyi əzizlərini görmüş kimi
sevinclə parıldayır. Fərid Gülnarın qolunu xalasına uzadıb bir neçə addım
önə keçərək kişiyə tərəf yaxınlaşır.
Fərid: Alişan dayı sizsiniz? (kişi həm təbəssüm həm də qəhərlənərək “hə”
deyib əlini ona uzadıb qucaqlayır)
Alişan: (Üzünü Şahnazla Gülnara çevirib) Xoş gəlmisiniz. (Bir az kənarda
dayanan oğluna)
A gədə iti ol, qardaşının yükün al əlindən.
Fərid yaşlarında olan bu oğlan cəld Fəridə yaxınlaşır, salamlaşıb çantasını
əlindən alır. Şahnaza tərəf çevrilib başilə səs çıxarmadan salamlaşır.
Alişan: Di tez olun, qızım yorğundur gedək.
Birlikdə maşına əyləşirlər. Yol boyu kişi sanki onları illərdir tanıyırmış və
görmürmüş kimi hər kəsi xəbər alır, sevincindən gözləri gülür. Bır yandan da
Gülnara baxıb arada köks ötürür. Gülnar isə yorğunluqdan və taqetsizlikdən
başını anasının çiyninə söykəyib gözləri yumulu danışıqları dinləyir.
Alişan: Əqil arayıb deyəndən evdə bayram elədik. Bütün uşaqlarım bizdədir.
Sizi gözləyirlər.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
12
Şahnaz: Bağışlayın, sizə də zəhmət verdik bu gece vaxtı.( sonra
Fəridin qulağına pıçıldayır, “Əqil kimdir, “ Fərid “ Aqil
dostumun dayısıdır. “
Alişan: Bay, Bay o nə sözdür, famıllərimiz gəlir, heç zəhmət
olarmı. Yazıq nənəm sizləri deyə- deyə öldü. Əqili sağ olsun
gəldi bizi tapdı. Çox həsrət çəkirdik. Səhər qızımızı ən yaxşı doxturarımıza
apararıq. Bızım doxtorlar yaxşı bilir. Əqil də gəldi, qaraciyəri azarramışdı.
Getdık, turp kimi oldu, maşallah. Bayaq telefon eledi, dedim elə səndə gəl.
Yaxında yenə gəlməlidi.
Maşın ensiz küçədən keçərək bir mərtəbəli yarımçıq tikilmiş evlərin arası ilə
irəliləyib suvağsız, kərpic hörgülü evin qarşısında dayandı.
Alişan: Hə vardux. A gədə, iti ol, düş köməy elə.
Kiçik dəmir qapını aralayıb içəri girdilər. Gecə saat 4 olardı. Yarı təmirli - yarı
təmirsiz dar həyətdən evə keçdilər. Həqiqətən də ev oğul - qizla dolu idi.
Alişan kişinin dörd qızı, üç oğlu varidi, ailələri ilə toplanıb onları
gözləyirdilər. Qapının kəndarında da Alişanın həyat yoldaşı. Hər biri onlarla
elə görüşürdü, sanki illərdir onları tanıyırlarmış. Bir genış otaqlı, kiçik
mətbəxli ev idi. Ev bomboş görünürdü. Xalı-xalça ilə döşənmişdi. Divarlara
söykənmiş kürəkliklər otağın dörd tərəfinə düzülmüşdü. Bir tərəfdə isə divan
varidi. Kişi divanı göstərib dedi.” Bax bunu sizin üçün indi bir oğlumun
evindən gətirtdim. Bilirəm siz yerdə oturmağı sevmirsiz.” Kişilər bir tərəfdən
qadınlar isə bir tərəfdən sıra ilə xalçanın üzərində bardaş qurub oturub,
onlara baxırdılar. Kişik gəlin çay süzüb hər kəsin önunə birini qoydu. Baş
tərəfdə bir də televizor var idi. “Sizə görə uşaqlar anten bağladı. Sizin
kanalları da göstərəcək. Darıxmayasınız deyə.” Əllərindən gələni edirdilər,
təki onları məmnun etsinlər. Hər kəs bayram əhval-ruhiyyəsində başlarına
toplanmişdı. Qızın xəstə olduğunu sevincdən görmürdülər sanki. Xoş-beşdən
sonra Gülnarın sabah hansı xestəxanaya gedəcəyini soruşdular. Xəstəxana
ünvanını, həkimin ad soyadını aldılar və öz aralarında sabah edecəkləri
hərəkəti planlaşdırdılar. Kimisi fars dilində hansısa xəstəxana, kimisi isə
ünvanı dəqiqləsdirmək üçün dost- tanış aradı. Fərid çox desə də” sabah bizi
həmin xəstəxanaya bir də o xəstəxanaya ən yaxin otele aparın gerisi
bizlikdir” olmadı. Sonra hər kəs dağıldı evinə, bir tək evin qadını Fərəh qaldı.
Bir otaqlı evdə dörd döşək gətirib yan yana saldı. İki – üç saat yatmışdılar ki,
qapının bərk takkıltısına oyandılar. Qapıda Alişan kişi var idi. Gecə yatarkən
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
13
Fərəh ərinin və oğullarının usta olaraq ev təmir etdiklərindən
danışmışidi. Kişi maşından enıb Fəridi Yanına çağırdı.
Alişan: Bala bu pulu al, yenə tapıb gətirəcəm. (qanı qara şəkildə
) gecə uşaqlar öyrəndi. Siz gedəcəyiniz xəstəxana çox bahadı.
Fərid: İki əlilə kişinin ovcunu bağlayıb, sağ ol dayı, üstümüzdə pul var,
olmasa alardm, minnətdaram.
Alişan: Yaxşı eləmədin.( başını bulayır) O zaman men işə gedirəm. İndi
Böyük qızım gəlir. Oğlumla onlar sizi götürəcək. Telefonlada danışacam.Xub.
(deyib gedir. Bu “xub” kəlməsinin səslənişində sualda var idi, təsdiqdə)
Az sonra orta boylu, dolu, 40 yaşlarında çadraya bürünmüş bir qadın gəldi.
Şahnazı qucaqlayıb görüşdü. Bu Alışan kişinin qızı Fatma idi.
Fatma: Gecə dədəm deyəndə gələ bilmədim. Oğlum xestəydı, Üzürlü sayın.
Dedim dədəm inciyəcək. Səhərdən durub qaçdım. (Gülümsəyir)
Fərəh: Bu nədir tələm- tələsik, keçin içəri səhər yeməyi yeyib sonra getsinlər.
Şahnaz: Gülnar ac getməlidir. Həkim belə deyib. Biz də orada bir sey
yeyərik. Yubanmayaq.
(deyib bu canfəşanlıqların qarşısında mahcub qalmışdı.. Durmadan
minnətdarlığını bildirirdi. Gülnarı maşına oturdub yola düşdülər. Fərəhdə
“xeyır xəbərlə gəlin “deyib əlindəki bir cam suyu dallarıyca tökdü. Sonra eve
kecdi.)
Fərəh evdə ortalığı toplayaraq öz- ozünə deyınır.
Fərəh: Bu gəlinə mərfət öyrədə bilmədim də. Zalımın qızının elə bil canına
isti keçmir. Günorta oldu hələdə gəlib çıxmadı. Abırsız. Gecədə kişinin
dediyin eşitmədi, qanmaz.
Ele bu vaxt həyət qapısı aralandı. Başı yaylıqlı, 25 yaşlarında, arıq, uzun bir
gəlin əlindən tuttuğu 5 yaşlı oğluyla içəri girdi.
Gəlin: Səhərin aydın.
Fərəh: (ağzını yana tutaraq, qaş-qabaqlı)Aydinliğa çıxasan.
Gəlin: Qonaqların hanı?
Fərəh: Getdilər doxtora. Qızı bərk xəstədir. Səndə heç qanacağ qalmayıb.
Gecə Alişanı saymadın. Hamınız toplaşın dedi. Nə ərin nə sən gəlmədiniz.
Oğlumu da özünə bənzətdin.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
14
Gəlin: Hə gəlmədik. Senin oğulların bura toplaşdı. Birinə deyə
bilməzdin get Rzanin kekin kes, sonra gəl. Rzanın qulağı
qapıdaydı.
Fərəh: ( yumşalmış halda) Sən də qurtdusan ee. ( gülümsəyir)
Famillərin gəldiyin eşidib hərə bir iş gördü. Yoxsa Rza
yadımızdan çıxar heç. (Arvad uşağı qucaqlayıb öpür. Nənən kekinə qurban.
Neçə yaşın oldu?)
Gəlin evin işinə kömək etməyə başlayır.
Gəlin: Qızın azarı nəyiymiş?
Fərəh: Yazıq əriyib, anasıda ondan betər. İndi getsinlər görək doxtor nə
deyəcək.
Gəlin: Nə bişirək?
Fərəh: Zirincli aş. Çox eləyin. Axşama familləri görməyə eşidən gələcək.
Axşam yaxınlaşır. Yaxın evlərdə oturan bütün turk ailələr, qadınlar bu evə
toplaşır. Xalçanın üzərində sıra ilə oturub söhbətləşirlər. Biri “Famillər nə
vaxt geləcək” soruşur.
Fərəh: Alişan indi qıznan danışdı. Deyir “dədə gəlirik, yoldayiğ.” Qızı
xəstəxanaya yatiriblar. Doxdorda deyib sağalandı.
Maşın səsi eşidilir. Həyət qapısından Şahnaz, Fərid bir də Alişanın oğlu ilə
qızı gəlirlər. Hər kəslə görüşüb otururlar.
Alişan: Şükür Allaha, doxtor yaxşı deyib. İnşallah buradan gülə-gülə
qayıdarsınız.
Şahnazın üzü, gözü sevinclə, təbəssümlə parıldayır.
Şahnaz: İnşallah, dayı inşallah. Heç inana bilmirəm. Bu qədər əzab çəkdim.
Sən demə ciddi bir şey deyilmış. Amma düzgün mualicə olmadıqca ağırlaşıb.
Fərəh: Nəyiymiş dərdi?
Şahnaz: Uşağikən qanına mikrob düşmüşdü. Uzun illər müalicə etdirdik.
Tam sağaldı. Sən demə müəyyən yaşda yenidən baş qaldıra bilirmiş. Bu dəfə
boğaz yoluna ilişib, zəhrimar.
Böyüyüb. Bizdə ayırd edə bilmədilər. Vaxt uzandıqca uşağın gücü tükənirdi.
Fəridin telefonu durmadan zəng calır. O da hər zəng edənə şad xəbəri
sevinclə deyir.
Şahnaz: Hamımız bir ilə yaxındır pərişan olduq. Bütün ailəmiz.( Fəridi
göstərir) Bacımın oğludur. Anası yazığ aylardır ev-eşiyini atıb bizimlə qalırdı.
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
15
Nəyisə ki, kabusumuz bitir. İnanırdım, həm də çox inanırdım.
Ən ağır durumunda həkimlər susduğunda da inamım itmədi.
Alişan: Qızım, gözün aydın. İnşallah tamam sağalacaq. Ana –
bala Allah sızı ayırmasın.
Fərəh: Bütün gün ac-susuz qalmısınız. Di durun yeməyə.
Gəlinlər xalçanın üstündə süfrə saldı, hər kəs ətrafında oturdu. Yemək
bitdikdən sonra gəlinlər hərənin qarşısına bir boşqab bir də bıçaq qoydular.
Bir gəlin isə əlində bir sini meyvə gətirib hərənin qabağına bir neçəsini
qoydu. Bu ortam çox huzur vericiydi. Durumlarından o qədər məmnun
görünürdülərki. Beş yaşlı evin kiçik nəvəsi isə ortalığı danışıqları ilə
şənləndirirdi. Uşaq gəlib Şahnazın yanında oturdu. Əli ilə Şahnazı sığalladı.
Şahnaz uşağı qucağına alıb üzündən öpdü. Nənəsi “ Rza, bir şeir de eşidək,
nənə qurban” Uşaq Azərbaycan dilində bir şeir dedi.
Fərəh: Xalası, Rza məsçiddə dərsə gedir.
Şahnaz uşağın gözlərinin görmədiyini davranışlarından anladı. Qucaqlayıb
bir daha öpdü. Alişan “ Rza sən kimsən?” soruşur, Rza “ Mən azeri deyiləm,
mən farsi deyiləm, mən türkəm” uşağın bu sözlərinə hər kəs gülüşdü.
Şahnazla Fərid “bir şey anlamadıq” deyən baxışlarla Alişana tərəf cavab
gözləyən sual dolu baxışlarını dikdilər.
Alişan: Burada bir tayfa var, fars köklü. Adına “azerilər” deyilir. Burdakılar
yeritmək istəyir ki, güya biz o tayfadan dönməyik. Biz isə körpələrimizə bu
yaşdan kim olduqların qandırırıq. Amma sizi bu tora salıblar. Hər kəs bir
azeri deyib düşür dalına. Balam sən hara, azeri hara. Sən türk millətisən.
Şahnazla Fərid ilk duyduqları bu fikirlərin qarşısında çaş-baş qalırlar.
Alişan: Biz heç bir deyerlərimizi itirmirik. Dinlədiyimiz musiqidən tutmuş
bişirdiyimiz yeməyədək özümüzük. Əqilin nənəsi mənim xalam idi. Yazıq
anam bacı deyə-deyə öldü. Bəzən görürdüm ki evdə oturub bir küncdə
ağlayır, bağrım dağlanırdı. əlimə alırdım orağı güya ot biçirəm. Gedirdim lap
serhəddə. Gözləyirdim, bir qaraltı görən kimi xəbər alırdım. Xalamın
yaşadığı kəndi, xalamın adın soraxlayırdım. Bir dəfə əsgər yuxarıdan əlində
avtomat dedi” dayı, çəkil kənara, sevin ki mən gördüm, saldat görərsə
vuracaq.” Kor, peşiman dönürdüm. Sağ olsun Əqili gəlib bizi tapdı. İndi,
bala, siz mənim xalam qədər dəyərlisiniz mənim üçün, ailəm üçün. Biz də
“ANAMIN KİTABI” ƏDƏBİ MÜKAFAT / PYES MÜSABİQƏSİ / UZUN SİYAHI
__________________________________________________________________________
16
kənddə dolana bilmirdik. Bir neçə il olar ki Tehrana gəlmişik.
Bir təhər dolanırıq. Burda da bir birimizi itirib axtarırıq. Hər
sevincli, kədərli günlərimizdə bax belə (əlilə gələn insanları
göstərib) toplaşırıq, bir oluruq. Kəndimizə tez-tez gedirik. Ev-
eşiyimiz orada durur. Bizim kənd Arazın lap qrağındadır.
Şahnazla Fərid maraqla Alişani dinləyirlər. Gələn tanışlar isə yavaş – yavaş
ayağa qalxıb, sağollaşıb dağılışırlar.
Bir həftə ötür. Gülnar xəstəxanadan evə buraxılıb. Şahnazgil artıq Bakıya
dönür. Yenə Alişanın bir otaqlı evi oğul uşaqla doludur.
Şahnaz: Hər şey üçün sizə sonsuz minnətdarıq. İnşallah bir gün hər birinizi
Bakıya gözləyirik. Gəlsəniz çox sevinəcəyik.
Fərəh: Yazığ xalam oğlu elə hey deyir, bir gəlin. Yaxında gələcəyik.
Alişan: Hə, hə gələcəyik. Qoy bir uşaqlar evi currasın, bitirsin mütləq
gələcəyik.
Fərəh elindəki bir bağlamanı Şahnaza verir və deyir ” Bu da məni payım.”
Şahnaz dönə- dönə minnətdarlığını bildirərək sağollaşıb, sevinclə qızının
qolundan yapışır və qapıdan çıxırlar. Fərid öndə gedərək çantanı maşına
qoyur. Şahnaz qızının qulağına pıçıltı ilə “ xəstəlik bizdən qorxdu. Ana- bala
bir olub qovduq onu” deyərkən Gülnarın solğun çöhrəsində bir ildir
görmədiyi gülüşü görür. Arxada isə onlara əl sallayan bir dəstə doğma insan
buraxaraq geri dönürlər.
Dostları ilə paylaş: |