Microsoft Word National-doklad-azer doc
Yüklə 180,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
5
Hüquq və azadlıqların qorunmasına aid olan Qərarlarında, Konstitusiya Məhkəməsi ümumhüquq konstitusiya prinsiplərinə, Respublikanının beynəlxalq öhdəliklərinə və insan hüquqları üzrə beynəlxalq standatrlarına əsaslanır. Bu hal Məhkəməyə öz mülahizələrini formal əsaslandırmaqdan başqa, konstitusiya prinsiplərinin məzmununu genişləndirmək, konkret normalar üzrə onları təfsir etməklə hüquqtətbiqetmənin nüməsini yaratmağa imkan yaradır. Konstitusiya Məhkəməsi Qərarlarının hüquqi qüvvəsininin bünövrəsi olan ümumi prinsiplər, Konstitusiya qanunçuluğunun təminatında vacib yer tutur. Bir sıra Qərarlarında Konstitusiya Məhkəməsi ədalətlilik, bərəbərlik, hüquq və azadlıqların ictimai maraqlara aid mütanasiblik prinsiplərininə riayət edilməsinin zəruriliyini qeyd edib. Həmçinin, Qanunların qəbul edilməsi zamanı. Konstitusiya prinsiplərinin tətbiq edilməsində Konstitusiya nəzarəti üsullarından biri normaların şərh edilməsidir. Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən normaların şərhində ardıcıllıq prinsipi nəzərə alınır. Eyni zamanda Konstitusiya onun normalarının şərh edilməsi zamanı müəyyən tələbləri qeyd edir. Azərbaycan Pespublikası Konstitusiyasının 71-ci maddəsinin V bəndinin tələbi ondan ibarətdir ki, Konstitusiyanın heç bir müddəası insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının ləğvinə yönəldilmiş müddəa kimi təfsir edilə bilməz. Beləliklə, Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən Konstitusiyanın müddəalarının şərhini həmin normaların düzgün anlayışının verilməsi və tətbiq etməsi üzrə xüsusi hüquqi fəaliyyəti kimi müəyyən etmək olar. Bu fəaliyyət təkcə qanunyaradıcılıq üçün deyil, hər növ istiqamətli hüququn həyata keçirilməsi üzrə əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn,“Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin
144-cü maddəsinin ikinci hissəsinin şərh edilməsinə dair” 29 noyabr 2002-ci il tarixli Qərarında, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd etmişdir ki, “sosial dövlətin prinsipi ədalətli sosial quruluşun təmin edilməsini dövlətin hüquqi vəzifəsi kimi təsdiq edir. Bu prinsip ədalətli, iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq hamının layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsini bəyan edən Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının preambulasından irəli gəlir. Məhz dövlətin effektli sosial siyasəti cəmiyyətdə əmin-amanlığın və firavanlığın bərqərar edilməsini təmin edir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası sosial dövlətin təsvirini verməsə də, dövlətin məqsədi kimi iqtisadiyyatın inkişafının müxtəlif mülkiyyət növlərinə əsaslanaraq xalqın rifahının yüksəldilməsinə xidmət etməsini nəzərdə tutur . Dövlətin sosial dövlət kimi tanınması üçün Konstitusiya dövlətin diqqət sahəsində olan sosial siyasətinin konturlarını və vəzifələrini özündə əks etdirir. Beləliklə, Konstitusiyanın müddəalarına görə dövlət sosial-iqtisadi hüquqlar sahəsində həyata keçirilən siyasətlə vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasına, bazar iqtisadiyyatında insanın dövlət tərəfindən sosial müdafiə olunmasına və sosial ədalət prinsipinə xidmət etməyi öz üzərinə götürmüşdür”. Eyni zamanda, konstitusiya prinsipləri fərdi şikayətlərə baxılarkən də tətbiq edilir. Belə ki, “M.Məmmədovun şikayəti üzrə” 24 iyun 2016-cı il tarixli Qərarında, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd etmişdir ki, Konstitusiyanın 127-ci maddəsinin II, IV və VII hissələrində ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinin əsas prinsipləri kimi işlərə qərəzsiz, ədalətlə, tərəflərin hüquq bərabərliyinə, faktlara əsasən və qanuna müvafiq baxılması, məhkəmə icraatının çəkişmə prinsipi əsasında həyata keçirilməsi təsbit olunmuşdur. Həmçinin, Məhkəmə qeyd edib ki, bu konstitusiya prinsipləri öz əksini daha geniş şəkildə mülki və mülki prosessual qanunvericilikdə tapmışdır.
6
qәbul oluna bilәrmi? Mәhkәmә aktlarında konstitusiya prinsiplәrinin tәminatının tәşkil edilmәsi barәdә qanunvericilikdә hәr hansı hüquqi tәlәb mövcuddur? Bildiyimiz kimi, eyni zamanda Konstitusiyanın əsas prinsipləri hüquqi dövlətin qarşısına qoyulan tələblər kimi ifadə olunur. Həmin tələblərə aşağıdakılar aid edilməlidir: - Hakimiyyətin qanunverici, icra və məhkəmə qollarına bölünməsi - Hüququn aliliyi, yəni qanunların Konstitusiyaya uyğunluğu - Konstitusiyanın qanunvericilik sitemində aliliyi və həmin sistemə təsiri - Dövlətin və şəxsiyyətin ikitərəfli məsuliyyəti; hüquq və azadlıqlara hörmət edilməsi; məhkəmə müdafiəsi təminatı - Daxili qanunvericiliyin beynəlxalq normalara və ümumi qəbul edilmiş prinsiplərə uyğunluğu
Azərbaycan Republikasının Konstitusiya quruluşunun əsasında və hüquqi dövlətin fəaliyyətində insan hüquq və azadlıqları haqqında normalar əsas dəyər kimi üstünlük təşkil edir.
İnsanın, onun hüquq və azadlıqlarının qorunması Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının demək olar ki bütün mətnində öz əksini tapmışdır (maddə 12, 24, 26, 71). Bu qanunyaradıcılığının təcrübəsini müəyyənləşdirən və qanunvericiliyin tətbiqetməsi üçün konstitusion reallıqdır. Bütün digər konstitusiya prinsipləri-hüquq bərabərliyi və xalqın öz müqəddaratını həll etmək, dövlət müstəqilliyi və təhlükəsizliyi, dövlətin ərazi bütövlüyü və başqaları-bir ardıcıllıq kimi hesab edilə bilər, lakin hər biri dövlətin ali məqsədinə, insan hüquq və azadlıqların müdafiəsinə həsr olunmuş kimi qəbul edilməlidir. İnsanın ali dəyər kimi qəbul edilməsi konstitusiya prinsipindən dövlətin bir sıra vəzifələri irəli gəlir: insan və vətəndaşın hüquq və azadlıqların tanınması, qorunması və müdafiəsi. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12-ci maddəsində qeyd edilir ki, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir. Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun tətbiq edilir. Bu o deməkdir ki, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının tanınması, təmin edilməsi və müdafiəsi Konstitusiya ilə nəzərdə tutlub və ali hüquqi qüvvəyə malik olmaqla, heç bir normativ aktlarla məhdudlaşdırıla bilməz. Buna görədə, bütün Konstitusiya ilə təmin edilmiş hüquq və azadlıqlar məhkəmə müdafiəsi ilə təmin edilir. Dəfələrlə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, “məhkəməyə müraciət etmək hüququnun” məhdudlaşdırılmasını aradan götürməklə bu prinsipi təstiqləyib. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 24-cü maddəsində qeyd edilib ki, hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hüquqları və azadlıqları vardır. Bu isə həmin qeyd olunan prinsipin fundomental və təkzibedilməz tanınması deməkdir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Konstitusiya Məhkəməsi öz qərarlarını əsaslandırmaq üçün həmişə hüquq prinsiplərinə istinad edir. Normanın qeyri-konstitusion hesab edil-məsi üçün konstitusiya prinsipi ayrıca əsas da ola bilər. Bununla yanaşı, Konstitusiya Məhkəməsinin təcrübəsində nəticəvi hissədə hüquq prinsiplərinə istinad olunan qərarlar da mövcuddur. Astara rayon Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edərək hesab etmişdir ki, qanunvericilikdə eyni əmələ görə iki növ məsuliyyət nəzərdə tutulduğundan, meşə fonduna aid torpağın zəbt edilməsində təqsirli olan şəxsin cinayət və ya inzibati məsuliyyətə cəlb edilməsi məsələsində məhkəmə təcrübəsində qeyri- müəyyənliyin aradan qaldırılması məqsədi ilə Cinayət Məcəlləsinin 188-ci maddəsinin İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 70-ci maddəsi baxımından şərh edilməsinə ehtiyac vardır. Yüklə 180,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|