Microsoft Word P. doc titul doc



Yüklə 2,49 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/33
tarix25.05.2018
ölçüsü2,49 Kb.
#45873
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   33

__________________Milli Kitabxana__________________ 
12 
 
Bu  əlaqəni hayata    keçirərkən,        fizika        müəllimi, kimya və 
fizika proqramlarının hər ikisini nəzərdən keçirməli, kimya müəllimi    
ilə birgə    hazırlanmış plan və metodik materialdan istifadə etməlidir.    
Bu  əlaqə növü, bütün fənlərin, xüsusilə  təbiət        elmlərinin bir-birilə 
sıx  əlaqədə olmasına  şagirdləri möhkəm inandırır.  Şagirdlər həmin 
əlaqənin təsiri altında öyrənilən məsələyə daha yaradıcı  şəkildə 
yanaşır, onların bilikləri dərinləşir və öyrənmək həvəsi artır, 
4. 
Koordinasiya  əlaqəsi. Bu əlaqə, müxtəlif fənlər üzrə  tədris 
materialının seçilməsində   həyata   keçirilir. 
Yaxın fənləri tədris edən muəllimlər öz dərslərində eyni bir 
hadisəni öyrətdikdə eyni misal və nümayişlərdən istifadə edirlər. Buna 
oxşar    halları    bəzi dərsliklərin müəllifləri də təkrar edir. 
Əgər şagird indi gətirilən misalı əvvəllər eşidibsə, bu bir də təkrar 
olunanda onu heç maraqlandırmır.Məsələn, maddənin quruluşu ilə ilk 
tanışlıqda VI sinifdə fizikadan və VII sinifdə kimyadan eyni 
nümayişlər göstərilir. Molekullar arasında boş yerlər qaldığını 
nümayiş etdirmək üçün su ilə spirtin qarışığından alınan mayenin 
həcminin onu təşkil edən mayelərin əvvəlki həcmləri cəmindən kiçik 
olduğunu göstərmək, göydaşın suda diffuziyası, eyni qazların bir-
birinə diffuziyası fizika və kimya dərslərində  təkrar olunur. Eyni bir 
hadisə qonşu fənlərdə müxtəlif nöqteyi-nəzərdən öyrənilir. Bu yolla 
şagirdlər  əvvəllər aldıqları bilikləri möhkəmləndirir və verilmiş 
hadisənin mahiyyətini dərindən dərk edirlər. Koordinasiya əlaqəsini 
həyata keçirmək üçün müəllim tədris materialını seçərkən, öyrənilən 
məsələni  şərh və izah edərkən  şagirdlərə  məlum olmayan misallar, 
laboratoriya təcrübələri və nümayişlər göstərməlidir. Bu cür əlaqə 
təkrarın qarşısını alır, öyrədilən hadisənin yeni yolla əsaslandırılması 
isə şagirdlərin bilik dairəsini genişləndirir. 
5. 
İnteqrasiya  əlaqəsi. Bu əlaqə,        proqramın    ayrı-ayrı 
məsələlərinə kompleks şəkildə    baxmaqla həyata keçirilir. 
İnteqrasiya əlaqəsini müxtəlif    yollarla həyata keçirmək olar: 
 
  


__________________Milli Kitabxana__________________ 
13 
 
a)  proqramın, bir neçə  təbiət    fənninin    köməyilə öyrədilən 
mövzularına həsr olunmuş  şagird konfransları ekskursiyalar, gecələr 
keçirməklə; 
b) təkrar vaxtı yaxın fənlər üzrə biliklərdən istifadə etməklə   
v) anlayış  və  tərifləri      yaxın   fənlərdəkilərlə müqayisəli  şəkildə 
öyrətməklə; 
q) müxtəlif fənlər üzrə biliklərdən istifadə edən məsələlər həll 
etməklə; 
ğ) yaxın fənn kabinetlərindəki əyani vasitələrdən istifadə etməklə; 
d) müəyyən bir fənnə aid mövzuları öyrədərkən onları gündəlik 
həyatla, istehsalatla, sənaye və  kənd təsərrüfatının müxtəlif 
obyektlərilə      əlaqələndirmək və öyrədilən təbiət hadisəsinin ayrıca 
verilmiş  fənnə görə yox, bütün yaxın fənlərə aid olan cəhətlərini də 
şagirdlərə açıb göstərməklə. 
Buraxılış siniflərində  fənlərarası  şagird konfransları, fizika və 
texniki tərəqqi, kimya və texniki tərəqqi, fizika və  həyat və s. 
mövzularda keçirilək gecələr, Sumqayıt boru-prokatı  və ya sintetik 
kauçuk zavoduna fizika və kimya müəllimlərinin birlikdə  təşkil 
etdikləri ekskursiya bu cür əlaqə növünün həyata keçirilməsinə şərait 
yaradır, vaxta xeyli qənaət edilir, daha çox faydalı olur, şagirdlər öz 
biliklərinin texniki tətbiqlərilə hərtərəfli tanış olurlar  elm və texnika 
haqqında onlarda tam təsəvvür yaranır. 
Ən  əhəmiyyətli cəhət odur ki, bu əlaqə növü fənləri bir-birinə 
yaxınlaşdırır. Yaxın fənlərdə öyrədilən eyni bir obyekt və ya hadisə 
haqqında onlarda düzgün təsəvvür yaranır, ziddiyyətə və dəqiqsizliyə 
yol verilmir. Bunu bir misalla aydınlaşdıraq. Məsələn B. B. Buxovtsev 
və b. «Fizika 9-cu sinif», Y. V. Xodakov və b. «Qeyri-üzvi kimya, 9-
cu sinif» dərsliklərində elektrolitin tərifi müxtəlifdir. «Fizika» 
dərsliyində elektrolitlərə «duz, turşu və  qələvilərin suda məhlulu» 
kimi, ««Qeyri-üzvi kimya» dərsliyində isə məhlulları elektrik cərəyanı 
keçiron maddələr» kimi tərif verilmişdir. «Fizika» dərsliyindəki 
tərifdən  şagird belə  nəticə  çıxara bilər ki, xörək duzuna elektrolit 
demək olmaz, o ancaq suda həll olduqda elektrolitə çevrilir. 
Kimyadakı tərifə görə   isə,   xörək 
 
  


__________________Milli Kitabxana__________________ 
14 
 
duzu da, sulfat turşusu da, natrium hidroksid də elektrolitdir. Həmin 
dərsliklərdə «elektrolizin» tərifi də  fərqlidir. Fizikada şagirdlər 
öyrənirlər ki, «Elektrolitin tərkibinə daxil olan maddələrin 
elektrodlarda ayrılması prosesi elektroliz adlanır. Kimyada isə 
öyrənirlər ki, elektrik cərəyanının təsirilə gedən oksidləşmə-reduksiya 
reaksiyalarına elektroliz deyilir». Beləliklə, eyni tərif nə anlayışın 
müxtəlif cür izah edilməsi, şagirddə müəllimə qarşı şübhə yaradır. Bu 
məsələ haqqında  şagirdin  şübhəsini dağıtmaqda inteqrasiya əlaqəsi 
mühüm rol oynayır. Digər tərəfdən, əgər şagird muəyyən anlayış və ya 
tərif haqqında bir fənn üzrə düzgün məlumat alıbsa, onu asanlıqla, yeri 
gəldikdə başqa fənlərdə  də  tətbiq edir. Bu əlaqə növünü təkcə  dərs 
vaxtı yox, kompleks ekskursiyalarda da həyata keçirmək olar. Bunun 
bir üstünlüyü də çox şagirdin iştirak etməsi və az vaxt sərf 
olunmasıdır. 
Yaxın fənlərin müəyyən bölmələrinin yaxşı  mənimsənilməsini 
təmin etmək məqsədilə, ona bəzən xüsusi hazırlıq aparmaq lazım 
gəlir. Məsələn, VI sinifdə fizikadan «Atomun quruluşu», VII sinifdə 
isə kimyadan «Periodik qanun və D.İ.Mendeleyevə görə elementlərin 
dövrü sistemi» mövzularının öyrədilməsində inteqrasiya əlaqəsi 
vacibdir.  Əgər VI sinifdə fizika dərslərində atomun mürəkkəb 
quruluşa malik olmasının isbatına ciddi yanaşılsa, bunun üçün 
şagirdlərin başa düşə biləcəyi  şəkildə bütün illüstrasiya və nümayiş 
materialından istifadə olunsa, atomda proton, neytron və elektronlar 
olması, onların müşahidə üsulları, elektron qatlarının quruluşu, 
onlardakı periodiklik və s. göstərilsə, kimya dərsində bu məsələnin 
öyrədilməsi heç bir çətinlik törətməz, vaxta qənaət etməyə imkan 
verər və mövzuya aid məsələlər daha tam şəkildə əhatə olunar. 
İki və daha çox fənnin iştirakilə  həll edilən məsələlərda də 
inteqrasiya əlaqəsi xüsusi yer tutur. 
VII sinifdə riyaziyyat dərslərində kvadrat tənliklərin həllinə böyük 
yer verilir. Fizikadan kvadrat tənliyə gətirilən məsələlər həll edilərkən 
onların tədqiqinə ciddi yanaşılsa, həm  şagirdlərin riyazi bilikləri 
möhkəmlənər, həm də kvadrat tənliklərin mümkün olan həllərinə 
dərin fiziki məna verilər. Bu isə,  
  


Yüklə 2,49 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə