34
Bütün insanlarla bərabər şəkildə təhsil almaq və tam
olaraq öz şəxsiyyətini, istedadını, yaradıcılığını, intellektual və
fiziki potensialını reallaşdırmaq imkanın yaradılması.
Açıq əmək bazarı şəraitində əlilliyi olan şəxslərin
məşğulluğunun dəstəkləmək, peşə hazırlığı proqramları həyata
keçirilməsi, məşğulluq imkanlarının genişləndirilməsi və qarşıya
çıxan maneələrin aradan qaldırılması.
Mövcud infrastrukturun müəssərliyinin təmin olunması
Bütün səhiyyə xidmətlərindən bərabər istifadə
imkanlarının yaradılması.
Sosial müdafiə sisteminə bərabər çıxış imkanlarının
yaradılması, sosial xidmətlərin hər bir şəxsin ehtiyaclarının düzgün
qiymətləndirilməsinin təmin edilməsi.
Əlilliyi olan şəxslərin yerli, regional, milli və beynəlxalq
səviyyələrdə siyasi həyatda iştirak edə bilməsini təmin edən və
dəstəkləyən mühitin yaradılması.
Əlilliyi olan şəxslərlə bağlı etibarlı və müqayisəli tədqiqat
məlumatlarının əldə edilməsi.
Əlilliyi olan şəxslərin potensialının təbliğ olunması və bu
barədə məlumatlılığın artırılması.
II. Gözlənilən nəticələr:
Əlillərlə bağlı dövlət siyasətini müəyyən edən
qanunvericilik aktlarının
əlilliyi olan şəxslər üçün
müyəssərliyinin təmin edilməsi.
Cəmiyyətin bütün sahələrində əlilliyi olan şəxslərə
bərabər imkanların yaradılması.
Əlilliyi olan şəxslərin azad seçim imkanlarının
yaradılması və cəmiyyətdə effektiv iştirakının təmin edilməsi.
Əlilliyi olan şəxslər üçün informasiya mühitinin
genişləndirilməsi.
Əlilliyi olan şəxslərlə bağlı mənfi stereotiplərin, yalnış
fikir və zərərli hərəkətlərin aradan qaldırılması.
Cəmiyyətdə əlilliyi olan şəxslər haqqında pozitiv
təsəvvürlərin formalaşdırılması
35
Əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarına hörmət hissinin
aşılanması.
Əlilliyi olan şəxslərin əmək bazarına verdiyi töhfələrin
etiraf olunması.
Əhalinin yararlandığı digər imkanlara və xidmətlərə
çatımın təmin edilməsi.
III.
Proqramının maliyyələşdirilməsi:
“2012-2015-ci illərdə əlilliyi olan şəxslərin sosial
hüquqlarının müdafiəsinə dair Milli Fəaliyyət Proqramı”nın
reallaşması üçün tələb olunan xərclərin maliyyələşdirilməsi
dövlət büdcəsi və digər qanunvericiliyə zidd olmayan
vəsaitlər hesabına həyata keçirilir.
Bu proqramın icrası olaraq əlilliyi olan şəxslərin əmək
bazarına çıxışının asanlaşdırılması üçün aşağıdakı
tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutlmuşdur.
(Tədbirlər Planının 5-ci bəndi)
5. Əlilliyi olan şəxslərin və 15 yaşı tamam olmuş
sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların
məşğulluğunun təmin edilməsi.
Əlilliyi olan şəxslərin və 15 yaşı
tamam olmuş sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqların
məşğulluğunun təmin edilməsi
sahəsində müvafiq dövlət
orqanları, həmkarlar ittifaqları,
işəgötürənlər və qeyri – hökumət
təşkilatları arasında koordina-
siyaişinin təkmilləşdirilməsi
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında
Qeyri -
Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurası,
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi, yerli icra
hakimiyyəti orqanları
Müəssisə və təşkilatlarda əlilliyi
olan şəxslər və 15 yaşı tamam
olmuş sağlamlıq imkanları məh-
dud uşaqlar üçün qanunve-
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, Dövlət Sosial
Müdafiə Fondu və aidiyyəti
orqanlar
36
riciliklə müəyyən olunmuş
kvotaya
əməl edilməsinə
nəzarətin gücləndirilməs.
“Əlilliyi olan şəxs xidmətləri” və
“Əlilliyi olan şəxslərə icma
dəstək” layihələrinin həyata
keçirilməsi.
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, Qeyri-
hökumət təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi şurası
Əlilliyi olan şəxslər və 15 yaşı
tamam olmuş sağlamlıq imkan-
ları məhdud uşaqlar üçün əmək
yarmarkalarının keçirilməsinin
təşkil edilməsi
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi
Əlilliyi olan şəxslər və sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqlar üçün
peşə hazırlığı proqramlarının ha-
zırlanması və həyata keçirilməsi
Nazirlər Kabineti,
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, Təhsil
Nazirliyi
Regionlarda
əlilliyi olan
şəxslərin və 15 yaşı tamam
olmuş sağlamlıq imkanları
məhdud uşaqların xüsusi
proqramlara əsasən müvəqqəti
işlə təmin olunması işinin təşkili
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi,
Dövlət Sosial Müdafiə Fondu,
Yerli icra hakimiyyəti orqanları
Əlilliyi olan şəxslərin və 15 yaşı
tamam olmuş sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqların
haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb
edilməsi üçün müvafiq
tədbirlərin həyata keçirilməsi
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, Yerli icra
hakimiyyəti orqanları
Əlilliyi olan şəxslərin və
sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqlar üçün psixoloji və
peşəyönümü testlərinin,
metodiki vəsaitlərin hazırlanması
Əmək və
Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, Təhsil
Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi
Fərdi tələbatı nəzərə almaqla və
metodiki vəsaitlərlə təmin et-
məklə effektiv tədrisin yüngül-
Təhsil Nazirliyi, Əmək və
Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyi
37
ləşdirilməsi,
əlilliyi olan
şəxslərin elmi və sosial inkişafı
üçün müvafiq dəstəyin
göstərilməsi
Sağlamlığında problemləri olan
uşaqlar üçün fərdi inkişaf
proqramlarının tərtib olunaraq
həyata keçirilməsi
Təhsil Nazirliyi, Əmək və
Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyi
Görməyən, eşitməyən sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqların peşə
təhsilinə dəstək üçün yardım
mərkəzlərinin yaradılması
Təhsil Nazirliyi,
Məktəbəqədər tərbiyə
müəssisələrində və ümumtəhsil
məktəblərində erkən yaşlardan
başlayaraq bütün uşaqlarda
əlilliyi olan şəxslərin və sağlamlıq
imkanları
məhdud uşaqların
hüquqlarına hörmət hisslərinin
təbliğ edilməsi məqsədilə
tədbirlərin görülməsi, dərsliklərə
bu barədə mövzu salınması.
Təhsil Nazirliyi
aidiyyətı qeyri-hökumət
təşkilatlarının iştirakı ilə
Müasir dünya təcrübəsində effektiv sosial, peşə reabilitasiya
mexanizmləri mövcuddur və belə təcrübələr ölkəyə gətirilməsi
istiqamətində ixtisaslaşmış vətəndaş cəmiyyətləri ilə əməkdaşlıq
şəraitində layihələr və proqramlar həyata keçirilir.
Məhz Fərdi reabilitasiya proqramı reabilitasiya tədbirlərinin
ardıcıllığı, tamlığı və fasiləsizliyi gözlənilməklə effektiv
aparılması üçün dinamik müşayiət və nəzarətin təmin edilməsi
məqsədilə hazırlanmışdır.
38
Layihə
Əlilliyi olan şəxslərin və sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqların fərdi reabilitasiya proqramının hazırlanması və
onun həyata keçirilməsi Qaydaları
I. Ümumi müddəalar
1.1. Fərdi reabilitasiya proqramı orqanizmin itirilmiş və ya
davamlı pozulmuş funksiyalarının, bunun nəticəsi olaraq
məhdudlaşmış həyat fəaliyyətin kompensasiyasına və bərpasına
yönəlmiş, tibbi-sosial ekspert komissiyaları tərəfindən hər bir
şəxs üçün uyğun seçilmiş tibbi, sosial, psixoloji, pedaqoji,
gigiyenik, idman, ekoloji kompleks tədbirlər sistemidir.
1.2. Əlilliyi olan şəxslər və sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqlar üçün hazırlanan fərdi reabilitasiya proqramı tibbi-sosial
ekspert komissiyaları tərəfindən müəyyən edilən orqanizmin
funksional pozğunluğuna və reabilitasiya potensialına uyğun
olaraq əlilliyi olan şəxslərin və ya onların qanuni
nümayəndələrinin, qeyri-hökumət təşkilatlarının və digər zəruri
qurumların mütəxəssislərinin iştirakı ilə tərtib edilir.
1.3. Reabilitasiya potensialı orqanizmin funksional
pozğunluğu və yaxud şəxsin həyat fəaliyyətinin məhdudluq
dərəcəsi, məhdudluğun strukturunun dəqiqləşdirilməsi və
qiymətləndirilməsi tibbi-sosial ekspert komissiyalarının
ekspertləri tərəfindən müəyyən edilir.
1.4. Fərdi reabilitasiya proqramı reabilitasiya tədbirlərinin
ardıcıllığı, tamlığı və fasiləsizliyi gözlənilməklə effektiv
aparılması üçün dinamik müşayiət və nəzarətin təmin edilməsi
məqsədilə həyata keçirilir.
1.5. Fərdi reabilitasiya proqramının icrası qanunvericiliklə
müvafiq dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında, mülkiyyət
və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq bütün idarə,
müəssisə və təşkilatlarda məcburi xarakter daşıyır.
1.6. Əlillərin və sağlamlığı məhdud uşaqların fərdi
reabilitasiya proqramı dövlət və yerli büdcələrdən, o cümlədən
39
qanunvericiliyə zidd olmayan digər vəsaitlər hesabına
maliyyələşdirilir.
II. Əlilliyi olan şəxslərin və sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqların fərdi reabilitasiya proqramının hazırlanması
qaydaları
2.1 Fərdi reabilitasiya proqramı əlilliyi olan şəxsin və
sağlamlıq imkanları məhdud uşağın, yaxud bu qəbildən olan
uşağın nümayəndəsinin ərizəsi və qeydiyyatda olduğu tibb
müəssisəsində tibbi-sosial ekspert komissiyasına göndəriş
əsasında hazırlanır.
2.2. Fərdi reabilitasiya proqramı əlilliyi olan şəxsin və
sağlamlıq imkanları məhdud uşağın, yaxud bu qəbildən olan
uşağın nümayəndəsinin ərizə verdiyi tarixdən 1 aydan gec
olmayaraq hazırlanır.
2.3.Fərdi reabilitasiya proqramının hazırlanması vətəndaşın
tibbi-sosial ekspertizası zamanı onun həyat fəaliyyətinin
məhdudlaşmasına, kliniki funksional müayinələrinə uyğun
reabilitasiya potensialının, sosial-məişət, peşə-əmək və psixoloji
məlumatların kompleks qiymətləndirilməsinə əsaslanır və tibbi-
sosial ekspert komissiyasının sədri tərəfindən təsdiq edilir.
2.4. Tibbi-sosial ekspert komissiyasının ekspert həkimləri
əlilliyi olan şəxsə və sağlamlıq imkanları məhdud uşağa
reabilitasiya tədbirlərinin məqsədi, vəzifəsi, proqnozlaşdırılan
nəticə və sosial-hüquqi səmərəsi barədə məlumat verməyə
borcludur və bu barədə aparılan söhbətlər şəhadətləndirmə
aktında qeyd edilir.
2.5. Fərdi reabilitasiya proqramının hazırlanması aşağıdakı
mərhələlərdə
həyata keçirilir: Reabilitasiya-ekspertiza
diaqnostikasının hazırlanması, reabilitasiya potensialının
qiymətləndirilməsi, reabilitasiya proqnozunun müəyyən edilməsi
və əlilliyi olan şəxsin və sağlamlıq imkanları məhdud uşağın
itirmiş qabiliyyətinin bərpası və ya kompensasiyasına yönələn
texniki vasitə və xidmət tədbirlərinin müəyyən edilməsi. Bu
40
zaman əlilliyi olan şəxsin və sağlamlıq imkanları məhdud uşağın
məişəti, ictimai peşə fəaliyyəti, maraq dairəsi, sosial statusu və
real imkanları nəzərə alınır.
2.6.Fərdi reabilitasiya proqramı hazırlanarkən tibbi-sosial
ekspert komissiyasının sədri zərurət yaranarsa, səhiyyə
müəssisələri, məşğulluq orqanları, işəgötürənlər, ailələr, sosial
işçilər, pedaqoqlar və digər ekspertləri cəlb edə bilər.
2.7 I qrup əlilliyi olan şəxslər və hərəkəti tam məhdud olan
uşaqlar üçün fərdi reabilitasiya proqramı hazırlanarkən tibbi-
sosial ekspert komissiyasının sədri adıçəkilən ekspertləri həmin
şəxslərin yaşadığı ünvanlara cəlb edir.
2.8. Fərdi reabilitasiya proqramı bir il, iki il və yaxud
ömürlük tərtib oluna bilər. Hazırlanan fərdi reabilitasiya
proqramına əlavə və ya dəyişikliyə zərurət yaranarsa, tibbi-sosial
ekspert komissiyalarına yeni göndəriş tərtib olunur və yeni fərdi
reabilitasiya proqramı hazırlanır.
2.9.Tibbi-sosial ekspert komissiyalarının ekspert həkimləri
tərəfindən hazırlanmış fərdi reabilitasiya proqramı komissiyanın
sədri tərəfindən imzalanır, möhürlənir, əlilliyi olan şəxs,
sağlamlıq imkanları məhdud uşaq və ya onun nümayəndəsinə
(qanuni nümayəndəsinə) şəxsən verilir.
2.10. Əlilliyi olan şəxs və sağlamlıq imkanları məhdud uşaq,
yaxud bu qəbildən olan uşağın nümayəndəsi fərdi reabilitasiya
proqramını imzalamaqdan imtina etdikdə və onu imzalamadıqda
fərdi reabilitasiya proqramı tibbi-sosial ekspertiza aktına daxil
edilir və əlilliyi olan şəxsə və sağlamlıq imkanları məhdud uşağa
verilmir.
2.11. Fərdi reabilitasiya proqramı üç nüsxədə hazırlanır, bir
nüsxəsi əlilliyi olan şəxsə və sağlamlıq imkanları məhdud uşağa,
yaxud onların nümayəndəsinə, digər nüsxəsi reabilitasiya
tədbirlərinin səmərəsini müşahidə etmək üçün şəhadətləndirmə
aktına daxil edilir, üçüncü nüsxə isə icrasına nəzarəti təmin
etmək məqsədilə Respublika Tibbi Sosial Ekspertiza Mərkəzinə
göndərilir.
41
2.12. Əlilliyi olan şəxs və sağlamlıq imkanları məhdud uşaq,
yaxud onların nümayəndəsi tibbi-sosial ekspert komissiyasının
qərarının icrası ilə bağlı. Respublika Tibbi Sosial Ekspertiza
Mərkəzinə, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə,
Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinə
(Ombudsmana) və məhkəməyə müraciət etmək hüququna
malikdir.
III. Əlilliyi olan şəxslərin və sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqların fərdi reabilitasiya proqramının həyata keçirilmə
qaydaları
3.1.Fərdi reabilitasiya proqramında nəzərdə tutulan
tədbirlərinin koordinasiyası və bu məqsədlə onlara kömək üçün
müvafiq təşkilatlarla əlaqələndirilməsinə nəzarət Respublika
Tibbi Sosial Ekspertiza Mərkəzi tərəfindən həyata keçirilir.
3.2.Aparılan tibbi-sosial, psixoloji-pedaqoji və peşə
reabilitasiyasının nəticələrinin qiymətləndirilməsi əlilliyi olan
şəxsin və sağlamlıq imkanları məhdud uşağın növbəti
şəhadətləndirilməsi zamanı tibbi-sosial ekspertiza
komissiyalarının ekspert həkimləri tərəfindən həyata keçirilir.
3.3. Fərdi reabilitasiya proqramı ağır dərəcəli xroniki
xəstəlikləri, bədxassəli şişləri, geniş trofiki yaraları, irinli və ya
çürümə ilə müşayiət olunan xəstəliklərin terminal mərhələsində,
həmçinin narkoloji dispanser uçotunda olan, ağır infeksion və
zöhrəvi xəstəliklərin daşıyıcısı olan əlil şəxslər və sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqlar üçün uyğun vəziyyətə dair
qısamüddətli reabilitasiya proqramları hazırlanır .
3.4. Əlilliyi olan şəxsin və sağlamlıq imkanları məhdud
uşağın təhsili və peşə hazırlığı, məşğulluğu və mövcud
infrastrukturun müyəssərliyi fərdi reabilitasiya proqramına uyğun
olaraq qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təmin edilir.
3.5. Əlilliyi olan şəxsə və sağlamlıq imkanları məhdud uşağa
zəruri texniki və ya başqa reabilitasiya vasitələrinin hər hansı
səbəbdən verilməsini təmin etmək mümkün olmadıqda onlara
42
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həmin vasitələri
almaları üçün ağlabatan məbləğdə kompensasiya ödənilir.
Əlilliyi olan şəxslərə və sağlamlıq imkanları məhdud
uşaqlara tibbi-sosial ekspertiza komissiyaları tərəfindən
verilən fərdi reabilitasiya proqramı
(1 saylı forma)
_________________________________________________________
Tibbi-sosial ekspert komissiyasının adı
“ “___________“ tarixli şəhadətləndirmə aktına uyğun ____ №-li
qeydiyyat vərəqəsi
1. Adı, soyadı, atasının adı ________________________________
2. Doğum tarixi __________________________________________
3. Yaşayış yeri və ya faktiki məskunlaşdığı inzibati ərazi _______
4. Əlillik dərəcəsi ________________________________________
5. Əlillik səbəbi __________________________________________
6. Əmək fəaliyyəti qabiliyyətinin məhdudlaşması dərəcəsi ______
7. Reabilitasiya tədbirlərinin aparılmasına dair göstəriş ________
Həyat fəaliyyətinin əsas
kateqoriyalarının
məhdudlaşması
Məhdudlaşma dərəcəsi
( Tam, orta ağır,
qismən)
Özünəxidmət qabiliyyəti,
Hərəkət qabiliyyəti,
Səmtlənmək qabiliyyəti,
Ünsiyyət qabiliyyəti,
Tədris qabiliyyəti,
Öz davranışına nəzarət qabiliyyəti
8. Fərdi reabilitasiya proqramı tərtib olunub ilk dəfə, təkrar
(lazım olanı qeyd etmək) ___ ___ müddətə
9. Növbəti şəhadətləndirmə tarixi ___________________________
10. Fərdi reabilitasiya proqramının verilmə tarixi ______________
43
Peşə reabilitasiya tədbirləri
Peşə reabilitasiya
tədbirlərinin adı
Tədbirlərin
həyata
keçirilmə
müddəti
İcraçı
Yerinə yetirilmə
və ya yetirilməmə
barədə qeyd
(səbəb
göstərilməklə)
Peşəyönümü
Peşə
təlimi və
yenidən hazırlanması
Məşğulluğuna nail
olma
İstehsalata yğunlaşma
(adaptasiya)
Proqnozlaşdırılan nəticə: köhnə iş yerinə uyğunlaşdırma;
əmək şəraitini dəyişməklə köhnə iş yerinə uyğunlaşma; yeni peşə
(ixtisas) alması; uyğun iş yerinin seçimi; xüsusi iş yerinin
yaradılması (lazım olanı göstərmək).
Fərdi reabilitasiya proqramının yerinə yetirilməsi barədə
II. Peşə reabilitasiya tədbirlərinin nəticələrinin
qiymətləndirilməsi
Köhnə iş yerinə uyğunlaşdırma; əmək şəraitini dəyişməklə
köhnə iş yerinə uyğunlaşma; yeni peşə (ixtisas) alması; uyğun iş
yerinin seçimi; xüsusi iş yerinin yaradılması; müsbət nəticələr
müşahidə olunmur (lazım olanı qeyd etmək).
Verilmə tarixi “__” _______ 20__ il
Tibbi-sosial ekspert komissiyasının sədri ____________
imza
44
NAT-Co MMC tərəfindən ofset üsulu ilə çap olunmuşdur.
Kağız formatı 60x84, 1/16, Həcmi 3 ç.v.
Tiraj: 1000
Kitab pulsuz yayılır
Dostları ilə paylaş: |